«Трэба было зрабіць гэта яшчэ ў 2020-м». Паразмаўлялі з жанчынай, якая вярнула Лукашэнку ордэн Маці
Чатыры дачушкі, тры сыны… Шматдзетную маму Алену Якавішыну, якая вярнула Лукашэнку ордэн Маці, прытуліла Нямеччына. Тыдзень таму да сям’і далучыўся і бацька дзетак – Юрый Якавішын. Кампанія «Белавія», дзе мужчына працаваў апошнія 10 гадоў, не працягнула з ім кантракт.
«Беларусы, не маўчыце!.. – заклікала маці сямі дзяцей, грамадзянка Украіны Алена Якавішына ў відэазвароце на трэці дзень поўнамаштабнай вайны ва Украіне. – Я не хачу, каб мае дзеці жылі ў такой краіне – я не для таго іх нарадзіла. Гэта не тая краіна, дзе можна жыць спакойна і выхоўваць дзяцей».
«Я ўся прасякнутая ўкраінскай культурай»
25 сакавіка жанчына вярнула ордэн Маці таму, ад імя каго гэтую ўзнагароду атрымала, – Лукашэнку («Вы страцілі маю павагу і мой давер як кіраўнік дзяржавы»). А пазней выехала з дзецьмі за межы Беларусі – з краіны, у якой пражыла больш за 15 гадоў. Цяпер сямʼя Якавішыных жыве ў маленькім нямецкім гарадку Нойштат-Глеве. У размове з «Белсатам» Алена Якавішына прызналася, што за 15 гадоў, якія правяла ў Беларусі, ні разу не захацела змяніць украінскае грамадзянства на беларускае. Усіх сваіх дзетак таксама рэгістравала як грамадзянаў Украіны.
«Я не хацела. Не адчувала сябе беларускай. Не было ў крыві ў мяне гэтага… Адчувала – украінкай. Гэтая культура ўва мне, гэтыя песні ўва мне, маё дзяцінства, якое там правяла. Гэты стэп, клімат. Я ўся прасякнутая ўкраінскай культурай з самага дзяцінства», – кажа Алена.
Яна нарадзілася і вырасла ў Мікалаеве, у якім да апошняга часу жыла яе маці і малодшыя сёстры. Бацька Алены працаваў за Саветамі на Чарнаморскім суднабудаўнічым заводзе, на якім, дарэчы, быў збудаваны знакаміты цяпер «рускі карабель» – крэйсер «Масква», затоплены ўкраінскімі «Нептунамі». У часы СССР на тым заводзе працавала ці не палова гораду, кажа Алена. Маці працавала ў дзіцячым садку.
Алена скончыла ў Мікалаеве сярэднюю школу («Расейскамоўную на той момант», – падкрэслівае), потым – кравецкую вучэльню. І паехала ў Менск да роднай цёткі, якая запрасіла пляменніцу «на практыку» ў сваё маленькае атэлье. Так Беларусь сталася для Алены другім домам.
Са сваім будучым мужам Юрыем выпадкова пазнаёміліся на прыпынку грамадскага транспарту ў Менску.
«Я сказала, што з Украіны. Ну і неяк гэта закранула яго, сталі сустракацца. Юра нарадзіўся ў Беларусі, але яму заўсёды падабалася Украіна. І карані ягоныя – адтуль: тата – украінец. Юрый заўжды адчуваў сябе сапраўдным украінцам. Таму для яго зараз гэта ўсё вельмі балюча, ён моцна перажывае…» – расказвае Алена.
«Не трэба мне гэтага, не трэба…»
У 2020 годзе шматдзетны бацька Юрый Якавішын разам з іншымі работнікамі грамадзянскай авіяцыі Беларусі выступіў супраць гвалту і жорсткасці, з якімі душыліся пратэсты ў Беларусі. На судзе быў прызнаны вінаватым паводле «народнага артыкулу» 23.34 КаАП і адседзеў за кратамі 15 содняў.
Ягоная жонка Алена, якая ў 2019 годзе атрымала ордэн Маці, прызнаецца, што хацела вярнуць узнагароду дзяржаве яшчэ ў 2020-м.
«Даўно трэба было гэта зрабіць, яшчэ ў 2020-м, калі пачалі затрымліваць, саджаць і збіваць людзей. Тады яшчэ насіла гэтую думку ў галаве, што гэта няправільна, што ўлада не павінна так сябе паводзіць. А чалавек, які даў мне гэты ордэн, – не трэба мне гэтага, не трэба… Не ведаю, не хапіла, можа, духу мне тады. А калі поўнамаштабная вайна пачалася ва Украіне – усё ўскалыхнулася ўнутры», – згадвае Алена Якавішына.
Кажа, што калі запісвала 27 лютага відэазварот – уся ў слязах, – ужо не адчувала ні сумневаў, ні страху. Было адно – перажыванне за Украіну і за сваякоў, за маму з сёстрамі, якія жылі ў першы месяц вайны ў склепе з бульбай на ўскрайку Мікалаева – хаваліся ад расейскіх бомбаў. А бомбы тыя ляцелі на Украіну ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі.
«Тады было ўжо ўсё роўна, што са мной зробяць, што мне выставяць. Страху не было. Абурала несправядлівасць і жорсткасць. Таму і рашылася на гэты жэст – на пратэст. Думала, можа, гэта кагосьці падыме…» – расказвае Алена.
«Яны не абавязаныя вяртаць ордэны, але…»
Пра гэты жэст – вяртанне ордэну – жанчына зусім не шкадуе. Дарэчы, уручаў яго ёй у 2019 годзе не сам Лукашэнка («Мне пашанцавала – я не паціскала ягонай рукі»), а намеснік старшыні адміністрацыі Фрунзенскага раёну Менску.
Як успамінае, усё было тады для яе дзіўна. Ужо хаця б тое, што стаць лаўрэатам ёй, грамадзянцы Украіны, прапанавалі самі чыноўнікі з адміністрацыі. Хаця, як кажа, маці, якія мелі пяць і больш дзяцей, самі звычайна падавалі заяўкі на ўзнагароду. Тады Алена згадзілася. Прызнаецца, што адчувала на той момант гонар – і за сямʼю, і за Беларусь. У 2019-м Алена і Юрый мелі пяцярых дзетак – двайняткі Павел і Эвеліна нарадзіліся толькі ў 2021 годзе.
«Збор дакументаў, праверка па базах, інструктаж наконт дрэс-коду. Каб нічога яркага і гламурнага. Сукенкі пэўных адценняў, абутак. Рэальна пра гэта казалі.
Так што ўсе мы былі адзетыя прыгожа, але стрымана. Яркі манікюр – барані Божа! Узнагароджанне адбывалася ў Палаце прадстаўнікоў…» – успамінае Алена.
Кажа, што, па вялікім рахунку, статус маці-ардэнаносцы ніякіх асаблівых прывілеяў і льготаў ёй не даваў. Хіба – права пайсці на пенсію ў 50 гадоў. Падчас цырымоніі ўзнагароджання лаўрэаткам уручылі, праўда, грашовую прэмію – па 5 базавых велічыняў на рукі.
Да таго, што іншыя беларускія маці-гераіні не пайшлі з пачаткам вайны ўслед за Якавішынай і не пачалі вяртаць узнагароды Лукашэнку, Алена ставіцца цяпер з разуменнем.
«Не кожны можа кінуць свой дом, сваіх родных і зʼехаць. Гэта цяжка, насамрэч. Я разумею гэтых маці, з аднаго боку. Яны не абавязаныя вяртаць ордэны, незалежна ад таго, хто ім іх выдаваў. Яны іх заслужылі: нарадзіць і выхоўваць пяцярых і больш дзяцей – гэта рэальна цяжка. Але можна было і іншымі спосабамі казаць пра тое, што адбываецца…» – мяркуе Алена Якавішына.
«Нямецкая – складаная мова, але адступаць няма куды»
Віктару – 14 гадоў, Вікторыі – 12, Уладзіміру – 11, Валерыі – 9, Маргарыце – 4, двайняткам Паўлу і Эвеліне – па 9 месяцаў. Дзецям Алены і Юрыя Якавішыных таксама цяпер няпроста. Іншая мова, культура, новыя людзі і будынкі вакол.
Маці цяжка было спачатку патлумачыць неабходнасць чарговага пераезду, бо толькі два гады таму памянялі Менск на Смалявічы. Толькі-толькі адаптаваліся – і зноў на старт.
«Спачатку было непрыманне. Як мы паедзем? Куды паедзем? Тут наш дом і нашыя сябры! Яны, бедныя, толькі адаптаваліся і наладзілі сваё жыццё, дваравое і школьнае.
Кажу, добра, уявіце сабе, што едзем проста ў вандроўку, мы ж у Еўропе яшчэ ні разу не былі. Ну, старэйшыя падумалі і кажуць: крута, мы ж і праўда нідзе асабліва не вандравалі, дык чаму б і не – сяброў можна ўсюды знайсці», – расказвае маці.
З любоўю распавядае, што дзеткі ходзяць зараз на моўныя курсы. Старэйшы Віктар «расце паліглотам», вельмі здольны да моваў. І ў гэтым – вельмі падобны да бацькі. Юрый валодае ангельскай і французскай. Цяпер узяўся за нямецкую. Мае такую прафесію, што без працы ў Нямеччыне не застанецца.
«Нямецкая, канечне, складаная мова, але нам няма куды адступаць», – усміхаецца Алена.
«Што б зараз сказала Лукашэнку?.. Няхай апамятаецца!»
Сямʼя ўзʼядналася. Разам з Якавішынымі зараз і маці Алены, якая выехала з Мікалаева ў сакавіку. Яна ўжо знайшла працу ў дзіцячым садку. Выехалі з Украіны і тры малодшыя сястры Алены. Але іх мужы – там, каб бараніць радзіму. Іншыя сваякі – таксама. Таму штовечар – традыцыйная сямейная пераклічка. І пастаяннае адсочванне ўкраінскіх навінаў. Але – і беларускіх…
«Спытай у яго, што там чуваць у справе Алеся Любенчука?» – чую падчас размовы голас мужа Алены Юрыя. Нічога суцяшальнага аўтар гэтых радкоў адказаць на пытанне не мог.
«Ну што б я зараз сказала Лукашэнку? Тое ж самае, што ўжо казала. Няхай задумаецца аб наступствах таго, што робіць. Няхай апамятаецца і спыніць свае дзеянні. Перастае дзейнічаць пад дыктоўку Расеі і Пуціна.
Вельмі хочацца, каб Беларусь жыла добра, жыла не горш за Еўропу. Бо, што б там ні казалі, грамадзяне Еўропы жывуць зараз куды лепш, чым беларусы. Хай бы Беларусь паціху туды і рухалася», – кажа на развітанне Алена Якавішына.
У лютаўскім відэазвароце жанчына, звяртаючыся да Лукашэнкі, казала, што ён здрадзіў не толькі свайму народу, але і ўсім суседзям, украінцам. Пазней ейнага мужа Юрыя Якавішына звольнілі з працы на «Белавія», дзе ён працаваў больш за 10 гадоў (не працягнулі кантракт). Ці звязанае звальненне Юрыя з учынкам яго жонкі, якая вярнула дзяржаве ордэн Маці, можна толькі здагадвацца. Што дзяржава робіць з вернутымі ёй узнагародамі, мы таксама не ведаем. Поўнамаштабная вайна ва Украіне працягваецца ўжо больш за 100 дзён. Беспрэцэдэнтныя рэпрэсіі супраць грамадзянаў Беларусі не спыняюцца ад 2020 году.
Зміцер Міраш belsat.eu
