«Хто-небудзь з вуліцы проста так тэндары не выйграе». Адшукалі патэнцыйна карупцыйныя схемы ў меліярацыі
Ці ёсць у Беларусі сфера з мінімізаванымі карупцыйнымі рызыкамі? Як паказвае практыка, меліярацыя да такіх дакладна не адносіцца. Агулам жа для дзяржаўных структураў Беларусі канфлікт інтарэсаў тыповы.
Меліяратар-манапаліст у Беларусі – Дзяржаўнае абʼяднанне меліярацыі зямель, воднай і рыбнай гаспадаркі «Белводгас». Паводле звестак электроннай гандлёвай пляцоўкі goszakupki.by, са студзеня да кастрычніка 2020 года арганізацыя замовіла 22 аўкцыёны з сумарнаю колькасць лотаў – 178 на агульную суму больш як Br 31 млн. Паглядзім, якія парушэнні былі дапушчаныя падчас закупаў.
Дадатковыя дамовы на дадатковыя грошы
Гэтак, 12 лютага 2020 года прайшоў аўкцыён auc0000039247, які ўключаў у сябе 16 лотаў, па адным для кожнага з 16 раёнаў Берасцейшчыны, на агульную суму звыш Br 8 млн. Самым «дарагім» стаў лот № 14 на працы ў Пінскім раёне з заяўленым арыентаваным коштам Br 1 669 060 і пачатковым – Br 1 451 356,52. Падчас гандляванняў кошт паступова паніжаўся, і ў выніку перамагло Пінскае ПМС (прадпрыемства меліярацыйных сістэмаў) з коштам Br 1 448 453,04, або Br 1 665 721,00 з улікам прэфпапраўкі. Дамову заключылі на Br 1 665 721,00, а гэта найгрубейшае парушэнне.
Рэч у тым, што пастаўляльнікі беларускіх тавараў маюць права на прэферэнцыі 15 % ад кошту для таго, каб атрымаць канкурэнтную перавагу перад замежнікамі. Гэта значыць цана, за якую пастаўляльнік гатовы прадаць неабходны тавар беларускай вытворчасці, у заяўцы пры параўнанні з іншымі кандыдатамі памяншаецца на 15 % (ці нават на 25 %, калі больш за палову работнікаў арганізацыі – інваліды). Пры заключэнні дамовы прэферэнцыя ўжо не ўлічваецца, то бок рэальнай зніжкі 15 % ці 25 % пастаўляльнік не дае, але ягоная прапанова ў параўнанні з іншымі ўдзельнікамі гандляванняў выглядае нашмат больш выгаднай. Гэта падтрымлівае мясцовых вытворцаў, тады як пастаўляльнікі імпартных тавараў могуць выйграць тэндар, толькі калі кошт на ягоныя тавары не менш чым на 15 % ніжэйшы за кошт на «сваю» прадукцыю.
Затым на падставе змены рэквізітаў прадпрыемства падрадчыка (г. зн. Пінскага ПМС) бакі заключылі дадатковую дамову, ужо на Br 1 765 721,00 (плюс Br 100 000 да ранейшай цаны).
Другім паводле кошту лотам быў лот № 16 у Столінскім раёне. Як відаць з хады гандляванняў, Столінскае ПМС або не мела права на прэфпапраўку, або не падало своечасова неабходных дакументаў. Тым не менш, яно выйграла і заключыла дамову на Br 1 002 028,00 (гэта значыць, з улікам 15 % папраўкі). Пазней, у сувязі са «змяненнем рэквізітаў падрадчыка» была заключаная дадатковая дамова на Br 1 100 028,00 (плюс Br 98 000 да ранейшай цаны).
У той час раённым ПМС чамусьці рэзка давялося змяняць рэквізіты. Дадатковыя пагадненні з ростам цаны за паслугі былі заключаны яшчэ паводле шэрагу лотаў: № 8 (Івацэвіцкі раён) – плюс Br 60 000 да першапачатковага кошту, № 7 (Іванаўскі раён) – плюс Br 53 490, № 5 (Драгічынскі раён) – плюс Br 50 000, № 6 (Жабінкаўскі раён) – плюс Br 15 000 і Br 225,62.
Свае выйграюць у сваіх
Усе гэтыя ПМС уваходзяць у структуру дзяржаўнага абʼяднання «Берасцемеліяводгас». Пры гэтым пераможцам на гандляваннях у кожным з раёнаў Берасцейшчыны, акрамя Жабінкаўскага, было ПМС, размешчанае ў тым жа раёне: Пінскае – у Пінскім, Кобрынскае – у Кобрынскім і г. д., хоць у гандляваннях удзельнічалі і суседнія ПМС. Напрыклад, Пінскае канкуравала са Столінскім.
У аўкцыёне auc0000063181 перамогу святкаваў Пінскводбуд, што ўваходзіць у структуру арганізатара гандляванняў. Дамову таксама заключылі на суму з прэфпапраўкай. У аўкцыёнах auc0000041955 у двух лотах дамову падпісалі на суму з прэфпапраўкай, а яшчэ ў двух – з прэфпапраўкай плюс Br 16 000 і плюс Br 698,1.
На Віцебшчыне «Белводгас» правёў 7 аўкцыёнаў з 47 лотамі на больш як Br 8 млн. Два аўкцыёны (auc0000065795 і auc0000065761) выйграў Полацкі камбінат хлебапрадуктаў, які ўваходзіць у склад Віцебскага канцэрну «Мяса-малочныя прадукты» і, паводле інфармацыі з сайту прадпрыемства, не займаецца меліярацыяй. У склад Полацкага камбінату хлебапрадуктаў уваходзіць філіял «Маяк-Ушацкі», акрэдытаваны на выкананне неабходных работ, але незразумела, чаму ў гандляваннях удзельнічаў сам камбінат, а не яго філіял. Магчыма, на момант правядзення аўкцыёну ў канцы лютага – пачатку сакавіка 2020 года філіял меў запазычанасць, якая не дазваляла яму ўдзельнічаць у аўкцыёне. У кастрычніку на сайце bankrot.gov.by быў апублікаваны лот на продаж філіялу.
У пераважнай большасці віцебскіх лотаў (37 з 47) перамагло КУП будаўніцтва і эксплуатацыі меліярацыйных і водагаспадарчых сістэмаў «Віцебскмеліяводгас» – кіроўная кампанія холдынгу «ВіцМелія». Пры гэтым у 32 з 37 выйграных лотаў у выніку падпісваліся адно або некалькі дадатковых пагадненняў (напрыклад, з прычыны змены рэквізітаў прадпрыемства або павелічэння абʼёму працаў), што павялічвала суму, прапісаную ў дамове па выніках гандляванняў. Гэтак, напрыклад, пасля аўкцыёну auc0000038787 дадатковае пагадненне павялічыла выніковую суму на Br 20 000.
Парушэнні амаль ідэнтычныя
На Гомельшчыне «Белводгас» правёў тры аўкцыёны з 26 лотамі на больш як Br 4,5 млн. Гэтак, на аўкцыёне auc0000042526 былі выстаўленыя два лоты: выкананне работ (паслуг) для эксплуатацыі і абслугоўвання на сажалках у ААТ «Вопытны рыбгас «Белае» Жыткавіцкага раёну (лот № 1) і на сажалках у ААТ «Рыбгас «Трэмля» Петрыкаўскага раёну (лот № 2). Гандляванні на абодвух выйграла РУП «Калінкавічывадбуд», што ўваходзіць у структуру арганізатара гандляванняў – «Белводгасу». Туды ж уваходзіць і рыбгас «Трэмля». Акрамя таго, «Белводгас» зʼяўляецца балансатрымальнікам вопытнага рыбгасу «Белае». Такім чынам, і пераможца гандляванняў, і рыбгасы, дзе трэба было правесці працы, былі звязаныя з арганізатарам гандляванняў. Адносна лоту № 1 пасля завяршэння гандляванняў таксама падпісалі дадатковыя пагадненні, што дадалі да выніковых Br 176 646 яшчэ Br 4100.
На Гарадзеншчыне «Белводгас» зладзіў 3 аўкцыёны з 19 лотамі на больш як Br 3 млн. Самым буйным з іх быў аўкцыён auc0000038722, які ўключаў 17 лотаў. Тут, у адрозненне ад падобных аўкцыёнаў на Гомельшчыне, Віцебшчыне і Берасцейшчыне, дамоваў на сумы з прэфпапраўкай не падпісвалі. Але ў гандляваннях удзельнічалі і перамагалі або непасрэдна «Гораднямеліяводгас» або прадпрыемствы з яго структуры.
На Магілёўшчыне на аўкцыёне auc0000040377 паводле 16 лотаў з 20 дамовы заключаліся на суму з улікам прэфпапраўкі. Да аднаго лоту канчатковая сума вырасла на Br 11 474,9. Усе ПМК-пераможцы ўваходзяць у структуру ААТ «Кіроўная кампанія холдынгу «Магілёўвадбуд».
А ў Менскай вобласці ва ўсіх 16 лотах аўкцыёну auc0000039403 «Белводгас» дамову заключаў на суму з прэфпапраўкай, а ў лоце № 9 (Лагойскі раён) і № 18 (Салігорскі раён) пазней заключылі дадатковыя пагадненні, у выніку чаго выніковая сума вырасла на Br 11 480,93 і Br 93 758 адпаведна. Пераможцы ж – падведамасныя прадпрыемствы «Менскмеліяводгасу».
Як бачым, выяўленыя парушэнні ў дзяржзакупах у сферы меліярацыі практычна ідэнтычныя ва ўсіх вобласцях краіны. Ва ўсіх рэгіёнах быў выяўлены магчымы спосаб прысваення грошай, які ўключае падпісанне дамоваў на суму з прэфпапраўкай і наступным падпісаннем дадатковых пагадненняў з яшчэ большымі сумамі. Акрамя таго, у гандляваннях удзельнічалі кампаніі, што ўваходзяць у структуру іх арганізатара.
Звычайная практыка
Практыка, калі нейкая дзяржаўная ўстанова стварае свае структуры, а пасля яны ж выйграюць ейныя тэндары, –тыповая для Беларусі. Пра гэта заявіў у каментары belsat.eu кіраўнік Цэнтру Мізэса эканаміст Яраслаў Раманчук.
«Хто-небудзь з вуліцы проста так конкурсы або тэндары не выйграе. Гэта відавочны канфлікт інтарэсаў. Сам Лукашэнка абяцаў ліквідаваць яго амаль дзесяць гадоў таму, але не крануў нічога», – адзначыў аналітык.
Паводле яго, існуе шмат прыкладаў таго, як адныя і тыя ж людзі займаюцца заканадаўствам, фінансаваннем, арганізацыяй тэндараў, кантролем або ліцэнзіямі.
Калі не забараніць органам улады рабіць бізнес, арганізоўваць свае структуры, яны будуць працягваць ствараць падобныя карупцыйныя схемы – «сярод сваіх толькі», падкрэсліў Яраслаў Раманчук.
ПС belsat.eu
