Цэны на камерцыйнае жытло заўсёды рэгуляваў рынак. Паводле класікі: расце плацежаздольны попыт – растуць цэны, падае плацежаздольны попыт – зніжаюцца цэны. Плацежаздольны попыт залежыць ад даходаў насельніцтва і даступнасці крэдытаў. Паводле графікаў можна параўноўваць: калі даходы не растуць, але з’яўляюцца адносна даступныя крэдыты, то праз паўтара – два месяцы цэны пачынаюць рух уверх. Калі растуць даходы і зʼяўляюцца даступныя крэдыты – кошты ўзлятаюць. Няма крэдытаў, няма даходаў – кошты паціху паўзуць уніз. Паступова, бо рынак вельмі інертны.
Па гэтых хвалях забудоўнікі і плаваюць. Павялічваецца плацежаздольны попыт – расце прыбытак, зніжаецца попыт – зніжаецца прыбытак. Карэкцыя ў большасці ў межах 50–20 %. Гэта значыць, прыбытак ёсць заўсёды, праз што камерцыйныя забудоўнікі і трымаюцца.
У другой палове года ўсё абяцала ісці ў фарватары: даходы не растуць, інфляцыя высокая, крэдыты забаронныя. І беларусы маглі ўжо ўлетку назіраць дно цэнаў на новабудоўлі – каля $ 1150 на аднапакаёвыя кватэры, да $ 1000 – на шматпакаёвыя. І раптам да восені цэны падраслі, паказаўшы плюс $ 50–100 за метр. Што змянілася? Правільна, плацежаздольны попыт. Беларусаў падвялі банкі: многія грамадзяне зразумелі, што захоўваць там ашчаджэнні ў валюце небяспечна, могуць і не аддаць. Фінансава кампетэнтныя пачалі думаць пра інвеставанне за мяжой у рынкі, якія растуць. Але колькі фінансава кампетэнтных у нас? Беларусы пастанавілі ўкладваць у зразумелае – у бетон. Прычым людзі з рэгіёнаў – у сталічны бетон. Чым і справакавалі гэты рост.
6 кастрычніка Аляксандр Лукашэнка заявіў, што цэны расці не павінныя. Інакш – турма. Ні адзін забудоўнік не стаў рызыкаваць, і з 6 да 20 кастрычніка беларусы маглі назіраць стабільнасць цэнаў на камерцыйныя новабудоўлі. Ні росту, ні акцыяў.
Забудоўнікі не панікавалі – проста пералічвалі свае бізнес-планы з улікам новых рэаліяў. (Да гэтага часу, нагадаю, цэны ўжо былі плюс $ 50–100.) Прыкідвалі, колькі часу дзяржава будзе трымаць мараторый. Запас трываласці быў, бо мараторый на рост цэнаў распаўсюджваўся і на будаўнічыя матэрыялы, кошт якіх не рос, а ў некаторых пазіцыях нават знізіўся да кастрычніка.
Мінулі два тыдні – і раніцаю 21 кастрычніка цэннік на самыя хадавыя кватэры ў некаторых ЖК, якія будуюцца, падрос на $ 20–40 за квадратны метр. Бо напярэдадні паступілі тлумачэнні: на камерцыйнае жытло, што будуецца, дзяржаўнае рэгуляванне цэнаў не распаўсюджваецца. А паколькі невядома, што яшчэ дзяржава выкіне, ці не паступяць дадатковыя тлумачэнні наконт будаўніцтва, дэвэлаперы паспяшаліся скарэктаваць цэннік «на будучыню».
Лукашэнка не раз называў камерцыйных забудоўнікаў «тлустымі катамі» ды абяцаў урэзаць іхныя даходы. Але калі паглядзець на вынікі абяцанняў, можна зрабіць выснову: ён добра разумее, што камерцыйнае жыллёвае будаўніцтва – не тая сфера, у якую варта ўмешвацца. Можаш і сам пацярпець, ударыўшы па сваім «Менск-Свеце» і спыніўшы галоўную камерцыйную будоўлю краіны.
Хоць рабіць заявы для народных масаў трэба. Пра апошняе я пісаў: заявілі, што кошт метра павінен быць зніжаны да канца года да «метр танней за сярэдні заробак». Грамадзяне, не разабраўшыся, узрадаваліся, але вялося пра будаўніцтва жытла для ільготных катэгорыяў, якіх у нас дзве: шматдзетныя і сілавікі. І першыя, і другія субсідуюцца і крэдытуюцца дзяржаваю пад 1–5 %, і тое паводле нарматываў (у Менску палову кватэры ільготніку даводзілася аплочваць за свае грошы).
Так што зніжэнне кошту будаўніцтва дзяржаўнага квадратнага метра ўзрадуе толькі ільготнікаў. І дзяржаву, што развязвае іхную жыллёвую праблему. Паколькі пры цяперашніх цэнах «ільготных» метраў частка шматдзетных і сілавікоў ужо проста не маглі сабе дазволіць будоўлю кватэры.
Цяперашні ўзровень коштаў – рынкавы. І забудоўнікі далей будуць паводзіць сябе паводле класічнай схемы, апісанай у пачатку гэтага тэксту. Далей расці попыту няма куды, цяперашні – столь. Пакупнікі выявілі, што на другасным рынку цэны знізіліся і рызык менш, паступова пачнуць перацякаць у прадказальны стары бетон. Попыт пасля Новага года прыкметна знізіцца – пачнуцца акцыі ды зніжкі. Уласна кажучы, яны і не знікалі ў некаторых праектах. Для тых, хто гатовы аплаціць новабудоўлю разавым плацяжом, зніжкі даходзяць да 10 % кошту кватэры.
Утрымаць цэннік і нават зрабіць квадратныя метры даражэй маглі б у пачатку наступнага года больш танныя крэдыты. Але пры цяперашнім дэфіцыце бюджэту і ўзроўні інфляцыі банкі наўрад ці пацешаць пазычальнікаў пад’ёмнаю стаўкай. Аднак жыллёвае крэдытаванне ў нас дырэктыўнае, выключаць гэтага варыянту я б не стаў.
Дзяніс Бетонны /ІР, belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.