Суботнім ранкам гамельчукі пайшлі за Сож каб з дапамогай народных рытуалаў прыспешыць надыход вясны, цяпла і прылёт птушак. Вадзілі карагоды, спявалі адмысловыя песні, гулялі ў гульні, танчылі ды частаваліся рытуальнай ежай. За старажытным, магічным абрадам «Гуканне вясны» назірала наша карэспандэнтка.
На пачатку ўдзельнікі абраду ўпрыгожылі папяровымі і саламянымі птушкамі дрэва пасярод вялікай паляны, вакол якога і вадзілі карагоды-танкі, якія ў народнай традыцыі з’яўляюцца сімваламі бясконцага колазвароту жыцця. Дзяўчаты і жанчыны (згодна з традыцыяй, свята «Гуканне вясны» выключна жаночае) спявалі рытуальныя веснавыя песні пераважна з Гомельшчыны, бо менавіта гэты рэгіён гістарычна лічыўся эпіцэнтрам гэтага абраду.
Агу вясна, агу красна
А што ж ты нам прынесла?
Старым бабкам па кіёчку
А дзевачкам па вяночку
Малым дзеткам па яечку
Адным з ключавых персанажаў гукальных рытуалаў былі птушкі: імі ўпрыгожылі дрэва, птушак з цеста падкідвалі ўгару з воклічам ууууууууу (на посцілцы, ці рукамі), ім прысвячалі адмысловыя спевы.
Ой чырачка-пташачка, не залетай далечка
Не залетай далечка, не знось майго венчыка
Шмат песень былі прысвечаны абуджэнню ўсяго жывога з надыходам цяпла і вясны.
Вол бушуе – вясну чуе
Воран крача – сыру хоча
Дзеўка плача – замуж хоча
Не крач воран – нажарэсься
Не плач дзеўка – нажывесься
І канешне якое свята без скокаў ды танцавальных карагодаў – кракавяку, лявоніхі, падэспані ды карапету. Паднялі настрой удзельнікам свята і розныя гульні: «Яшчур», «Перапёлачка», «Цяцерка», «Ручаёк».
Дзе ж была, дзе ж была, перапёлачка
Дзе ж была, дзе ж была, красна дзевачка
А ў нашай перапёлкі ды ручаты баляць,
А ў нашай перапёлкі ды нажаты баляць,
А ў нашай перапёлкі ды цыцаты баляць.
Пасля скокаў ды гульняў прысутныя частаваліся рознымі стравамі, сярод якіх былі рытуальная смажаная яешня з белым сырам.
Напрыканцы абраду зладзілі ачышчальны рытуал – спалілі пудзіла зімы «Марэну», якая сімвалізавала ўсё кепскае, што было ў мінулым годзе. Гомельская Марэна была ў павязцы – удзельнікі спадзяваліся, што такім чынам спрычыняцца да барацьбы з ковідам у Беларусі.
Гамельчукам дапамаглі зладзіць абрад Філіял веткаўскага музею стараабрадніцтва і народнай творчасці, краязнаўчая арганізацыя «Талака», гурт «Стаўбунскія вячоркі» (Веткаўскі раён).
Ганна Кавальчук belsat.eu
