Памяць пра ахвяраў Віцебскага гета дагэтуль застаецца не ўшанаванай. Абяцанне ўсталяваць помнік на тэрыторыі былога гета выбілі на камяні яшчэ ў 1993 годзе, але яно так і засталося абяцаннем. Пры гэтым сам помнік ужо створаны і каля 20 гадоў чакае свайго часу на складзе. Дык чаму адбылася такая затрымка?
Будынак былога «Клубу металістаў» – адзінае, што сёння нагадвае пра жахі віцебскага гета. Тут марылі голадам, менавіта адсюль вывозілі на расстрэлы. Ахвярамі генацыду ў віцебскім гета ў 1941 годзе сталі больш за 15 тысяч чалавек.
Глядзіце сюжэт у выданні «Аб’ектыву»:
Мінула ўжо 27 гадоў пасля таго, як ля будынку паставілі камень з абяцаннем усталяваць на гэтым месцы помнік. Але абяцанне дагэтуль не выкананае.
«Глядзіце, я не распарадчык грошай, якімі валодаюць абласны і гарадскі бюджэты, але, наколькі я разумею, усё ўпіраецца ў бюджэт, у сродкі…» – тлумачыць рэдактар часопісу «Мішпоха» і прадстаўнік габрэйскай грамады ў Віцебску Аркадзь Шульман.
У 2010 годзе намаганнямі і за грошы габрэйскай грамады паставілі помнік у Тулаўскім рове пад Віцебскам, дзе расстрэльвалі вязняў гета. А што да помніку на тэрыторыі самога гета, то, па словах Шульмана, за гэты помнік тады ўзяўся горад.
«І нават не было пытанняў: так, мы гэта ўсё бяром, гэта ўсё робім. Таму мы неяк не падключаліся да гэтага тады, акрамя нейкіх кансультацыяў», – кажа Аркадзь Шульман.
Горад жа вярнуўся да ідэі ўсталяваць помнік толькі ў 2018-м – з ініцыятывы старшыні Віцебскага аблсавету Уладзіміра Цярэнцьева. Сёння ён запэўнівае, што зноў вернецца да тэмы цягам года, а наконт сродкаў кажа:
«Я ніколі не стараюся развязваць гэтыя пытанні праз бюджэт. Мая пазіцыя: мы сапраўды павінны, і бюджэту нічога ад гэтага не станецца, але гэта павінны быць грошы або грамадскіх арганізацыяў, або грошы, якія збіраюцца намі на суботніках…»
Дык хто ж павінен фінансаваць помнік? Сваймі меркаваннямі падзяліліся жыхары Віцебску:
«Гэта ж вайна была, гэта справа ўсіх. Ну я не ведаю, могуць і людзі скінуцца, можа, і з бюджэту можна ўзяць. Усё можна, толькі захацець».
«Вядома, дзяржава, гэта безумоўна. Але, напэўна і Ізраіль той жа, і людзі свядомыя».
«Я думаю, што з бюджэту. Не ведаю, але ж гэта агульнае, народнае, як гаворыцца…»
Помнік ахвярам Віцебскага гета быў створаны скульптарам Іванам Казаком яшчэ 20 гадоў таму. Паводле аўтара, помнік захоўваецца цяпер на складзе ў разабраным стане і паказаць яго немагчыма. Як высвятляецца, нельга дагэтуль сказаць, і колькі грошай спатрэбіцца, каб ён заняў сваё месца. Ніводзін з зацікаўленых бакоў інфармацыяй аб суме не падзяліўся.
Зміцер Казакевіч belsat.eu