Каментар

Лукашэнка абураўся размовамі пра палітвязняў. Выглядае, што ён апраўдваецца перад «элітамі»

Акцыя «Шлях да волі праз кайданы»
Удзельнікі развешваюць партрэты палітзняволеных падчас акцыі «Шлях да волі праз кайданы», прысвечанай Дню салідарнасці з палітвязнямі Беларусі. Варшава, Польшча. 18 траўня 2025 года. Фота: Рауль Дзюк / Белсат
podpis źródła zdjęcia

У прамове 1 ліпеня Лукашэнка раздражнёна казаў пра патрабаванні вызвалення палітвязняў і пагражаў, што можа спыніць перамовы пра гэта. Нягледзячы на жорсткія заявы, на наступны дзень вызвалілі яшчэ 16 палітвязняў. Як тады трактаваць словы Лукашэнкі?

Чытайце таксама:
Аляксандр Лукашэнка выступае на сходзе з нагоды Дня Рэспублікі. Менск, Беларусь. 1 ліпеня 2025 года. Фота: president.gov.by

Лукашэнка: амерыканцы не прасілі выпускаць Ціханоўскага, і «гульні ў паддаўкі не было»

Аляксандр Лукашэнка ў прамове 1 ліпеня казаў Захаду, што яго раздражняюць размовы пра палітычных зняволеных. Пагражаў: калі будуць казаць пра палітвязняў, «мы з вамі перастанем весці размовы, асабліва пасля Блізкага Усходу». Абураўся: «Якія палітвязні? Дзе мы што няправільна зрабілі?» Разам з тым, пераконваў публіку, што палітвязняў вызваляюць не проста так: прапанаваў падумаць, «з якой мэтай». Запэўніваў: «Гэта не значыць, што мы вось гэтых бандытаў павыпускаем – і яны заўтра ўзарвуць краіну». Пераконваў, што «гэта кепскія людзі, гэта звяр’ё, гэта злачынцы, але я лічу, што гэта людзі», таму катаванні (якія на самой справе не спыняюцца) недапушчальныя.


Ён гэтак апраўдваецца перад сілавікамі за мінулыя вызваленні ці рыхтуе грамадскасць да масавага, хай і неахвотнага, вызвалення палітвязняў?


Спікер Каардынацыйнай рады Арцём Брухан падкрэслівае ў каментары «Белсату»: пра значэнне выказванняў Лукашэнкі можна толькі спекуляваць. У чым Брухан упэўнены, дык у тым, што «рыхтаваць грамадскасць – гэта не ягоны стыль». Лукашэнка не камунікуе з народам, а толькі крытыкуе народ і дае даручэнні.


,,

«Гэта, хутчэй за ўсё, быў пасыл да тых самых, як кажуць, „элітаў“ у двукоссі, – лічыць Брухан. – То бок, наменклатуры і, безумоўна, да сілавога блоку. Ён сапраўды спрабаваў падрыхтаваць іх і распавесці ім, чаму будзе прымацца тое рашэнне, якое, умоўна кажучы, можа быць непапулярнае і ім не спадабацца».


Цягам апошніх пяці гадоў, згадвае Брухан, Лукашэнка эскалаваў адносіны да палітычных апанентаў і казаў, што не будзе «ніякіх саступак». Але саступкі ўжо пачаліся, на гэта звяртаюць увагу. Пасля сустрэчы з амерыканскай дэлегацыяй і вызвалення Сяргея Ціханоўскага выглядае, што вызваленні палітвязняў – не выпадковая, а сістэмная з’ява. Таму Лукашэнку і трэба было патлумачыць, чаму гэта адбываецца, і «падсцяліць саломку»: маўляў, усё не так проста, а калі я нешта раблю, давярайце мне, нават калі гэта не падабаецца.


Палітычны аналітык Вадзім Мажэйка адзначае ў каментары «Белсату»: Лукашэнка ў апошнія гады настолькі «перакасіў» сваю палітыку ў бок рэпрэсіяў, што лаяльныя яму кадры – гэта найперш лаяльныя рэпрэсіўнай палітыцы. Але сэнс палітыкі Лукашэнкі не ў рэпрэсіях як такіх, а ў захаванні ўлады – а для гэтага трэба быць больш гнуткім.

,,

«Лукашэнка дэманстраваў за дзесяцігоддзі сваёй палітыкі, што ён вельмі розныя пазіцыі гатовы займаць, – заўважае Мажэйка. – Фактычна, якія заўгодна, толькі б сваю ўладу захаваць».


Калі Лукашэнка адчувае, што трэба наладжваць дыялог з новай адміністрацыяй ЗША і што не абысціся без паслабленняў і вызваленняў, то мусіць патлумачыць гэта тым, для каго галоўнае – гэта вынішчэнне апанентаў, тлумачыць Мажэйка. Захаванне ўлады для Лукашэнкі заўсёды важнейшае за меркаванне любых сілавікоў. А тут упершыню за пяць гадоў атрымалася «размарозіць заходні вектар» і весці больш збалансаваную вонкавую палітыку.


Сузаснавальнік фондаў «BYSOL» і «By_help» Аляксей Лявончык выказвае «Белсату» падобную здагадку: Лукашэнкам кіруе жаданне змяніць сітуацыю, якая склалася, і выйсці з пасткі, у якую ён сябе загнаў рэпрэсіямі 2020 года і саўдзелам у нападзе на Украіну ў 2022-м. Вызваленнямі, якія трываюць з 2024 года, Лукашэнка даваў сігналы: «Паразмаўляйце са мной». 


Ці не сарвуцца вызваленні ад крыўды Лукашэнкі на Ціханоўскага?


Лукашэнка заклікаў прысутных «не думайце, што мы там поўзалі на карачках» перад амерыканцамі: Ціханоўскага, маўляў, амерыканцы не прасілі вызваляць, бо «лічаць яго прарасейскім». А калі прэзідэнт Злучаных Штатаў Доналд Трамп «пасмее сказаць хоць адно слова, усялякія размовы з амерыканцамі спыняцца», пагражаў Лукашэнка. І разам з тым распавёў: амерыканцы яму абяцалі, што «вы іх адпусціце, яны не будуць бруд ліць ні на вас, ні на краіну, ніхто ў СМІ выступаць не будзе».

Сяргей Ціханоўскі выступае на мітынгу ў Варшаве, Польшча. 26 чэрвеня 2025 года. Фота: Рауль Дзюк / Белсат
Сяргей Ціханоўскі выступае на мітынгу ў Варшаве, Польшча. 26 чэрвеня 2025 года. Фота: Рауль Дзюк / Белсат
З аднаго боку, Лукашэнка абураўся тым, што Ціханоўскі па вызваленні стаў выступаць публічна. Казаў, Ціханоўскага «ноччу рыхтавалі» і далі сцэнар, як распавядаць пра катаванні і калі плакаць. З другога боку, казаў, што вызваляў Ціханоўскага, бо «хай бярэ інтэрв’ю там», у эміграцыі. На думку Брухана, Лукашэнка «абразіўся трохі» на Ціханоўскага, але выглядае, што Лукашэнка добра разумеў, чым Ціханоўскі будзе займацца.
,,

«Галоўнае для Лукашэнкі – што ён яго вывез за мяжу, – кажа Брухан пра вызваленне Ціханоўскага. – Лукашэнка разумеў рызыку ад Ціханоўскага, таму Лукашэнку не падабаецца, што ён выступае. Але ўсё ж такі ягоная магчымасць дзейнічаць унутры краіны абмежаваная ў сувязі з тым, што ён знаходзіцца за мяжой, а шмат каналаў камунікацыі з’яўляюцца „экстрэмісцкімі“».


На думку Лявончыка, Лукашэнка паказвае, што гатовы ісці на саступкі, але пакуль нічога не атрымлівае за гэта, таму варта чакаць, што будзе гэтак сігналізаваць і далей, аж пакуль не зразумее, што з Захаду «нічога не вытрасці». Лукашэнка хоча вярнуць сабе найперш «свабоду манеўру» між Расеяй і Захадам, выхаду з дыпламатычнай ізаляцыі, зняцця санкцыяў, «вяртання ў 2019 год». Сустрэча з амерыканцамі была перамогай для Лукашэнкі, пад якую ён мог і вызваліць Ціханоўскага і яшчэ 13 чалавек. 


Сістэмнасці ў выбары таго, каго менавіта вызваляць, Лявончык не бачыць, а ў вызваленні Ціханоўскага бачыць жаданне Лукашэнкі ўнесці спрэчкі між лідарамі ў выгнанні. Вызвалення знакавых палітвязняў вялікай групай ён не чакае: «Вызваліўшы ўсіх, не будзе кім гандляваць». Але вызваленняў вядомых апазіцыянераў па адным не выключае.


Што значыць «каб ім было горш»?


Лукашэнка ці то пагражаў, ці то апраўдваўся: «Я заўсёды шукаю выйсце, каб не было нам горш. Ну і каб ім нядобра было. Вось убачыце, я ўжо гэта бачу. Праз некалькі, можа, тыдняў, дзён, не буду казаць пра гэта публічна». Ці не сарвуцца перамовы і вызваленні?


Брухан лічыць, што справа не ў перамовах. На наступны дзень пасля тых словаў паведамілі пра вызваленне яшчэ 16 палітвязняў. Значыць, гэта сістэмныя крокі, спыняць якія могуць, але наўрад ці стануць. Хутчэй за ўсё, вызваленні будуць працягвацца, а перыядычнасць і колькасць вызваленых будзе павялічвацца. 


За вызваленне палітвязняў Лукашэнка ў першую чаргу хоча атрымаць зняцце санкцыяў ЗША на фінансавыя інструменты, на «Беларуськалій» і «Белавія». Гэта, лічыць Брухан, нават не зусім спекуляцыі, а вельмі імаверны варыянт. 

,,

«Лукашэнка ў прамове сваёй звярнуў на гэта ўвагу: я буду рабіць нейкія рэчы, якія вы адразу не зразумееце, але гэта важна зрабіць, каб нам было добра, – падкрэслівае Брухан. – Каб „ім не было добра“, зразумела, што магчымыя нейкія будуць такія рэчы, звязаныя са спробамі дыскрэдытацыі, фільмы КДБ усялякія-розныя, што хтосьці хацеў спаліць Ціханоўскую і гэтак далей».


Вялікай «адлігі» Мажэйка не чакае: кажа, для кагосьці змяншэнне рэпрэсіяў гэта ўжо «адліга», а для кагосьці ніякай адлігі быць не можа, пакуль Лукашэнка ва ўладзе. Сталая мэта – дамагчыся спынення рэпрэсіяў, якія працягваюцца: садзяць ці не больш, чым вызваляюць. Але Мажэйка заклікае цешыцца і вызваленню палітвязняў, цаніць тактычныя дасягненні.
Былая палітзняволеная Антаніна Канавалава абдымае Сяргея Ціханоўскага на мітынгу ў Варшаве, Польшча. 26 чэрвеня 2025 года. Фота: Рауль Дзюк / Белсат
Былая палітзняволеная Антаніна Канавалава абдымае Сяргея Ціханоўскага на мітынгу ў Варшаве, Польшча. 26 чэрвеня 2025 года. Фота: Рауль Дзюк / Белсат
Лявончык жа перакананы: гэта не адліга, а заклік да дыялогу, да якога спрычыніліся камбінацыя ціску і дыпламатыі. Людзей працягваюць саджаць за тое, за што ў свабодным свеце не садзяць, прымусова дэпартуюць, пазбаўляюць сем’яў і грошай… Маўляў, можна называць вызваленні «гуманнасцю» за тое, што людзей не забілі. Але гэта не гуманнасць з улікам таго, што з людзьмі зрабілі і працягваюць рабіць, а выкарыстанне людзей у гульні Лукашэнкі.
,,

«Мне падаецца, што ўсё яшчэ мяч на іншым баку, – паўтарае Лявончык. – Лукашэнка працягвае сігналізаваць, але мяркуючы па тым, як гэта ідзе, ён не атрымлівае таго, чаго хоча».


Праваабаронца «DissidentBy» Вячаслаў Касінераў у каментары «Белсату» адзначае, што цяперашнія вызваленні ў разуменні праваабаронцаў – не вызваленні ў поўнай меры, а гвалтоўныя перамяшчэнні чалавека з краіны. Ён тлумачыць: добра, што катаванні скончыліся, але гэта не вызваленне, калі чалавека выкідаюць з роднай краіны. Нават калі чалавека не выкінуць з краіны, яго абкладуць абавязкамі і абмежаваннямі, дэсацыялізуюць і не дадуць знайсці працу.


Латушка хацеў спаліць Ціханоўскую, Лукашэнка словам спыніў бунт зняволеных, Келаг абяцаў працаваць супраць Украіны… Сур’ёзна?


У прамове 1 ліпеня Лукашэнка агучыў «сенсацыю»: распавёў, што Павел Латушка хацеў сабраць іншых апазіцыянераў у адным доме ў цэнтры Менску і там спаліць, каб стаць адзіным лідарам апазіцыі. Але, распавядае Лукашэнка, «ахова так званая» Святланы Ціханоўскай гэта «ўнюхала» і звярнулася да сілавікоў, тыя даклалі яму, ён сказаў паставіць спецпадраздзяленне «Альфа» на адкрытую ахову будынку, «правакацыя не ўдалася». 


Мажэйка звяртае ўвагу на іншую гісторыю, якую распавядаў Лукашэнка ў той прамове: як калісьці даўно, калі ён працаваў на заводзе будаўнічых матэрыялаў, спыняў бунт зняволеных, якіх хацелі расстраляць з бронетранспарцёраў. На погляд Мажэйкі, цяжка знайсці нейкую палітычную логіку, каб «такой крынжаціны наваліць». Тлумачыць: такое распавядаюць шмат якія «дзяды», а Лукашэнка гэткае кажа «проста таму, што ён нясе», а побач няма нікога, хто мог бы яго перарваць.

Аляксандр Лукашэнка выступае на сходзе з нагоды Дня Рэспублікі. Менск, Беларусь. 1 ліпеня 2025 года. Фота: president.gov.by
Аляксандр Лукашэнка выступае на сходзе з нагоды Дня Рэспублікі. Менск, Беларусь. 1 ліпеня 2025 года. Фота: president.gov.by

Выказванні Лукашэнкі не раз ставілі пад сумнеў тыя, пра каго ён казаў. Сярод іншага ў прамове 1 ліпеня Лукашэнка распавёў, што пасланнік прэзідэнта ЗША Кіт Келаг нібы абяцаў яму папрацаваць, каб Украіна не атакавала Расею дронамі і ракетамі. Келаг адзначыў, што цытата была вырваная з кантэксту: абмяркоўвалі поўнае і безумоўнае спыненне агню, а любое абмежаванне дзеянняў Кіева было абумоўленае дзеяннямі ў адказ Масквы. Пасланнік падкрэсліў, што ніякіх каментароў, звязаных з вядзеннем Украінай вайны па-за рамкамі поўнага спынення агню, ён не рабіў. 


На думку Мажэйкі, Лукашэнка звык, што ў Беларусі ніхто ўжо не абвергне ягоныя словы, а наступстваў за «лухту» не будзе, але высокапасадоўцы ў Штатах не баяцца абвяргаць такое.


Алесь Наваборскі, Уладзіслаў Корсак, Аліна Скрабунова belsat.eu

больш па гэтай тэме

Глядзіце больш
Item 1 of 4

апошнія

Item 1 of 10