У 2025-м абвінавачваць тых, хто абраў міграцыю, – безадказна

«Перамены прыйдуць з Беларусі»

У мірны час, у адносна свабодным грамадстве гэта было б праўдаю. Але праз вайну ў рэгіёне, у якой Лукашэнка бярэ пакуль ускосны ўдзел, але ступень гэтага ўдзелу ў любы момант можа вырасці да беспасярэдняга, гэта дакладна не так. Але навошта паўтараць гэтую лухту кожны раз?

Бо прапаганда разумее, што адзіная арганізаваная сіла, якая ім сістэмна супрацьстаіць, – у эміграцыі. І менавіта таму ўвесь час імкнецца паменшыць уплыў палітыкаў і актывістаў, якія эмігравалі, у тым ліку ўкараняючы ў грамадскую свядомасць наратыў пра бессэнсоўнасць працы ў эміграцыі. А калі праца ў эміграцыі бессэнсоўная, то дзе працаваць на палітычныя змены? У Беларусі? Немагчыма! Гэта турма ці смерць. Значыць, застаецца «чакаць моманту» (у перакладзе – «не рабіць нічога»), як апазіцыі мінулых хваляў. Ідэальны расклад для Лукашэнкі і Пуціна.

Цяпер уплываць можна толькі ў эміграцыі. Ці можна быць эфектыўным зэсэушнікам, застаючыся ў Крыме, на Данбасе ў 2025-м? Так, калі гэта некалькі тыдняў спецаперацыі. Але калі гэты тэрмін лічыцца ўжо гадамі, відавочна, што салдат будзе эфектыўны ў складзе арміі, чым у вымушаным бяздзеянні на акупаваных землях. Відавочна таксама, што плён ад працы палітыка, блогера, журналіста, дыпламата цяпер можа быць толькі ў міграцыі. Унутры краіны застаўся вельмі абмежаваны спіс карысных актыўнасцяў, сярод якіх нават гуманітарная дапамога палітвязням павінна быць глыбока заканспіраваная. Ніякая агітацыйная, культурная праца, софт паўэр унутры Беларусі, на жаль, ужо немагчымыя.

Так, супраціў адыграў ролю ў вызваленні Францыі, але там перамены не прыйшлі «знутры краіны» – яны прыйшлі звонку разам з войскамі саюзнікаў.

Партызанскі і падпольшчыцкі рух адыграў значную ролю ў вызваленні Беларусі, але ж вызвалялі Менск рэгулярныя войскі.

Польскія генералы падчас нямецкай ды савецкай акупацыі шукалі падтрымання за мяжой, у эміграцыі, і быццам бы ніхто іх не папракае, што яны займаліся гэтай справаю замест таго, каб «быць бліжэй да народу ўнутры краіны» ды «развязваць праблемы простых палякаў».

«Эміграцыя ні на што не ўплывае»

Цяпер галоўная прычына павялічанай устойлівасці рэжыму ў Беларусі не падтрыманне Лукашэнкі беларусамі (якой няма), а падтрыманне Лукашэнкі Пуціным. Той падтрымлівае беларускага дыктатара ўжо нават не праз неабходнасць распаўсюду прапагандысцкага міфу аб «трыадзіным народзе рускіх, беларусаў ды ўкраінцаў», а праз патрэбу мець фізічны доступ да беларускага плацдарму, з якога можна эфектыўна пагражаць Украіне і ЕЗ. У звязку з гэтым Крэмль будзе падтрымліваць Лукашэнку да канца СВА.

Адсюль мы бачым выснову – змяніць сітуацыю ў Беларусі можна толькі паслабляючы не толькі лукашэнкаўскі рэжым, але і пуцінскі. Ці магчыма гэта зрабіць рукамі бяззбройных 8 мільёнаў беларусаў? Там, дзе гэта выклікае вялізарныя цяжкасці ў ЗСУ пры падтрыманні наймацнейшых эканомік Еўропы?

Хто ўвогуле ў свеце можа мець на гэта ўплыў? Топ-палітыкі ЕЗ, ЗША, Кітаю. Ці магчыма знайсці ўваход у іхныя кабінеты, не перабываючы ў міграцыі ? Відавочна, не. Гэта менавіта тое, чым займаюцца міжнародныя групы КР, офісы Ціханоўскай, Паўла Латушкі. Таму прапаганда так актыўна гэты кірунак і адпрацоўвае.

«Новы кіраўнік Беларусі не будзе з міграцыі»

Прапаганда імкнецца давесці, што быццам бы сам факт міграцыі – гэта ганебная пляма ў біяграфіі. Гэта можа і было б пры нейкіх абставінах праўдай, калі б тым, хто застаўся, сапраўды нічога не пагражала. Але ж кожнаму зразумела, што гэта не так.

Прапагандысты выдатна разумеюць, што любога палітыка, які застанецца ў Беларусі і які не будзе казаць тое, што ім трэба, могуць забіць ці пазбавіць свабоды. У Беларусі цяпер нельга быць палітыкам нават фармату Дзмітрыева – толькі Васкрасенскага ці Гайдукевіча.

І ўплыву на тых, хто эміграваў, значна менш. Таму і імкнуцца сапсаваць ім рэпутацыю.

Імкнуцца зменшыць значнасць працы праз паклёп. Імкнуцца паменшыць колькасць валанцёраў, якія дапамагаюць палітыкам у міграцыі, праз зніжэнне значэння гэтай працы.

Нічога ганебнага няма ў тым, каб працаваць у міграцыі дзеля змены рэжыму.

Часамі людзі дазваляюць сабе параўноўваць: а вось Севярынец/Калеснікава/назавіце імя – сапраўдны/ая – не з’ехаў/з'ехала, а сядзіць. І гэтае параўнанне гучыць як папрок тым, хто з’ехаў. Адкажу як адвакат – я ўсім сваім кліентам з 2020 года і да сёння рэкамендаваў і рэкамендую пры магчымасці з’ехаць. Так, у 2020-м прынцыповым падавалася сесці і не эміграваць, спадзеючыся, што зняволенне вядомага палітыка/актывіста можа выклікаць выбух грамадскай напружанасці і змену ўлады. Але пасля пачатку вайны ў 2022-м гэты шлях здаецца ўжо немагчымым. І нарэшце, павінен задаць балючае пытанне: ці не было б лепш, калі б цяпер Статкевіч, Севярынец, Пальчыс, усе топавыя палітыкі былі не ў турме, а мелі магчымасць расказаць пра катаванні беларусаў ў Вашынгтоне і Бруселі? Так, у 2020 годзе яны не маглі ведаць наступстваў сваёй пастановы, але ў 2025-м абвінавачваць тых, хто абраў міграцыю, – безадказна.

І нарэшце, дэматывуючыя прагнозы для палітыкаў у эміграцыі не маюць гістарычнага абгрунтавання, бо супярэчаць як мінімум досведу Літвы, дзе прэзідэнтам стаўся Наўседа, Сінгапуру з Лі Куан Ю, які вярнуўся пасля атрымання адукацыі ў Англіі, ды той жа Польшчы, у якой сённяшні кіраўнік МЗС з'ехаў у эміграцыю ў Вялікую Брытанію ў перыяд Салідарнасці.