Польшча хоча павялічыць мінімальны тэрмін пражывання для грамадзянства. Ці рэальна гэта?

26.05.2025, 14:47

Польскі пашпарт. Фота: Karol Serewis / Sopa Images / LightRocket via Getty Images

podpis źródła zdjęcia

Змены ў закон аб польскім грамадзянстве ініцыявала партыя «Права і справядлівасць» (PiS), а цяпер іх вынеслі на грамадскае абмеркаванне. Гэта значыць, што кожны можа выказацца і калі будзе шмат нязгодных, іх меркаванні могуць улічыць. «Белсат» разам з юрыстам па іміграцыйным праве Дар'яй Грышановіч распавядае, чаму гэты законапраект важны для імігрантаў.

Што канкрэтна хочуць змяніць?

Дэпутаты ўнеслі ў Сейм праект па змене пункта 1 часткі 1 арт. 30 закона аб грамадзянстве, які істотна зробіць больш жорсткімі ўмовы прызнання замежніка грамадзянінам Польшчы. Але пакуль гэта толькі праект, а яго канчатковая версія можа значна змяніцца. Абмеркаванне працягнецца да 5 чэрвеня.

Цяпер замежніка прызнаюць грамадзянінам Польшчы, калі ён бесперапынна пражывае ў Польшчы не менш за тры гады на падставе аднаго з наступных статусаў:

ПМЖ (pobyt stały);
дазволу на пражыванне доўгатэрміновага рэзідэнта ЕЗ;
права на пастаяннае знаходжанне (для грамадзян ЕЗ).

Пры гэтым мае:

стабільны і рэгулярны даход;
права на карыстанне жылым памяшканнем (дагавор арэнды або ўласнасці жылля);
пацверджанае веданне польскай мовы на ўзроўні не ніжэй за B1.

PiS прапануе павялічыць з 3 да 10 гадоў мінімальны тэрмін пры захаванні іншых умоваў (падстава знаходжання, даход, жыллё, веданне мовы).

Пры гэтым застаюцца без зменаў «прывілеяваныя» пункты закона аб прызнанні замежніка грамадзянінам Польшчы: напрыклад, наяўнасць ПМЖ па каранях або карце паляка (пасля аднаго года пражывання), статус сужэнца грамадзяніна Польшчы, альбо ПМЖ для бежанца (пасля двух гадоў пражывання).

Новы законапраект не ўносіць змяненняў у п. 6 той жа ч.1 арт. 1 закона, згодна з якім польскае грамадзянства можна атрымаць пасля 10 гадоў легальнага пражывання ў краіне. Пры гэтым неабходна мець карту сталага пабыту (ПМЖ) або доўгатэрміновага рэзідэнта ЕЗ на момант падачы заявы, а не на працягу ўсіх 3 або 10 гадоў, якія папярэднічаюць падачы. Гэта значыць, нават калі папраўку пра павелічэнне тэрміну прымуць, можна будзе звяртацца за грамадзянствам праз 10 гадоў легальнага пражывання ў краіне, калі на момант падачы вы маеце карту сталага пабыта або доўгатэрміновага рэзідэнта ЕЗ.

Аднак п. 6 падыходзіць далёка не ўсім, таму што мае важнае абмежаванне па «тэрмінах бесперапыннага знаходжання» ў Польшчы. Перабыванне (знаходжанне) замежніка ў Польшчы лічыцца бесперапынным, калі ні адзін з перапынкаў не перавышаў 6 месяцаў, а ўсе перапынкі ў сукупнасці не перавышалі 10 месяцаў за ўвесь тэрмін да падачы на грамадзянства. То бок, калі вы набралі ў сукупнасці 10 месяцаў у адпачынках і зімоўках за межамі Польшчы за 10 гадоў, то тэрмін чакання лічыцца перапыненым – і абнуляецца. Перад падачай на грамадзянства іншаземец запаўняе спецыяльны дакумент, у якім сцвярджае, што ўсе дадзеныя верныя (за дачу ілжывых паказанняў прадугледжана крымінальная адказнасць). Перапынак не парушае бесперапыннасць, калі ён звязаны з:

замежнай камандзіроўкай па працы па кантракце з польскім працадаўцам;
асаблівымі жыццёвымі абставінамі (да 6 месяцаў);
замежнай вучобай або практыкай ад польскай ВНУ (напрыклад, ERASMUS+).

Дэпартамент па грамадзянскіх справах і замежніках у Кракаве, Польшча. 13 чэрвеня 2018 года. Фота: Omar Marques / SOPA Images / LightRocket via Getty Images

Растлумачым на прыкладзе, што будзе, калі змены прымуць. Дапусцім, вы прыехалі ў Польшчу пяць гадоў таму – два гады пражылі па гуманітарных візах і тры гады – па гуманітарным або працоўным ВНЖ.

Па старых правілах вы ўжо можаце падавацца на рэзідэнта ЕЗ (так як маеце 5 гадоў легальнага пражывання), а яшчэ праз 3 гады жыцця на падставе рэзідэнта ЕЗ можаце падавацца на грамадзянства. Разам: 8 гадоў да грамадзянства.

Па новых правілах вы ўсё гэтак жа можаце падавацца на рэзідэнта ЕЗ, але на грамадзянства – толькі праз 10 гадоў, а не праз 3 гады пасля атрымання статусу рэзідэнта. Разам: мінімум 15 гадоў чакання.

Як адправіць сваё меркаванне?

Да 5 чэрвеня праект закона знаходзіцца на этапе грамадскага абмеркавання, тыя, хто жадае, могуць пакінуць свае заўвагамі ў электроннай форме праз інфармацыйную сістэму Сейма, напрыклад, з дапамогай ePUAP. Але заўвагі трэба пісаць на польскай мове (націскаеце на «Ankieta», а затым пацвярджаеце асобу на gov.pl).

Для чаго ўсе гэтыя ўскладненні?

У абгрунтаванні да законапраекта гаворыцца, што бягучы трохгадовы перыяд — адзін з самых кароткіх у ЕЗ. І гэтых трох гадоў не хапае замежнікам для таго, каб вывучыць польскую мову на ўзроўні B1, а таксама не дае «разумення культуры і поўнай адаптацыі да сацыяльна-прававой рэчаіснасці».

Аднак мінімальны тэрмін пражывання замежнікаў у Польшчы для атрымання грамадзянства - гэта далёка не тры гады (выключэнне складаюць тыя, хто мае польскія карані), а ад 4 да 8 гадоў у залежнасці ад падставы знаходжання (напрыклад, 4 гады для польскіх мужа і жонкі, 7 гадоў для бежанцаў, 8 гадоў для ўсіх астатніх). І гэтыя тэрміны не ўлічваюць сапраўднай працягласці разгляду справаў у аддзелах па справах замежнікаў. Да рэальных тэрмінаў атрымання варта дадаць год-два ў залежнасці ад ваяводства. Напрыклад, у Варшаве на сённяшні дзень справы па грамадзянстве разглядаюць каля 9 месяцаў.

Людзі ідуць па цэнтры Варшавы, Польшча. 23 кастрычніка 2024 года. Фота: Белсат

На думку PiS, «больш працяглы тэрмін пражывання дазволіць замежнікам лепш падрыхтавацца да выканання ролі грамадзян, што прывядзе да большай сацыяльнай згуртаванасці і патэнцыйным эканамічным выгадам, такім як павелічэнне інвестыцый у нерухомасць або прадпрымальніцкую дзейнасць». Якім чынам можна лепш падрыхтавацца да грамадзянства і ў чым выгада, калі ты плаціш такія ж падаткі, што і грамадзяне, пакуль не вельмі ясна.

Ёсць у новаўвядзеннях і палітычны момант: ужо трэці год у Польшчы расследуюць «візавую афёру», паралельна з тым, што афіцыйны Менск перакідвае ў Польшчу мігрантаў з Сярэдняй Азіі. За гэты час Польшча адмяніла праграму РВН – Poland. Business Harbour для беларусаў, атрымаць нават турыстычную польскую візу беларусам стала складана. Заадно зрабілі больш жорсткімі і правілы атрымання рабочых, студэнцкіх і гуманітарных віз.

«Гэта наш адказ на пагрозы, з якімі сутыкаецца Польшча. Нелегальныя мігранты павінны быць дэпартаваныя з нашай краіны», – заявіў намеснік старшыні PiS Марыюш Блашчак. А потым дадаў, што дэпартаваць варта нават легальных мігрантаў, калі тыя здзяйсняюць злачынствы.

,,
«Тыя, хто працуе ў нашай краіне і інтэгруецца ў польскую культуру, змогуць атрымаць грамадзянства толькі праз 10 гадоў, – сказаў ён. – Нам важна, каб Польшча была бяспечнай. Мы не можам дапусціць, каб у Польшчы жанчыны баяліся выходзіць з дому пасля наступлення цемры».

«Папраўкі да закону аб грамадзянстве нярэдка становяцца прадметам палітычных дыскусій і могуць выкарыстоўваюцца ў якасці інструмента дэманстрацыі дзяржаўнай падтрымкі пэўных ідэалагічных кірункаў. Варта ўлічваць, што ўсё гэта адбываецца ў кантэксце выбараў, калі мы можам пачуць найбольшую колькасць абяцанняў ад розных палітычных груп. Калі гэты законапраект пойдзе далей, то гэта асабліва негатыўна адаб'ецца на тых, хто ўжо знаходзіцца ў Польшчы 6–7 гадоў, і вось-вось мог бы падавацца на грамадзянства. Акрамя таго, прыняцце такога закона мэтазгодна суправаджаць працяглым тэрмінам vacatio legis (перыяд паміж апублікаваннем закона і ўступленнем яго ў сілу. – Заўв. рэд.), напрыклад, год-два. Гэта спрыяла б забеспячэнню прававой дакладнасці і прадказальнасці, а таксама дазволіла б асобам, якія знаходзяцца на фінальнай стадыі падачы на грамадзянства, рэалізаваць сваё права ў адпаведнасці з палажэннямі, якія дзеялі раней», – лічыць юрыст па іміграцыйнаму праву Дарʼя Грышановіч.

А пакуль у вас ёсць шанец выказаць сваё меркаванне: калі ў абмеркаванні будзе відаць шмат каментароў, гэта можа паслужыць сігналам для дэпутатаў змяніць законапраект.