Беларусы працягваюць наракаць на цэны, улады – шукаць апраўданні. Вядоўца праграмы выдання «Белорусы и рынок» у каментары «Белсату» пералічвае прычыны росту цэнаў і тлумачыць, чаму іх не варта стрымліваць.
«Цэны не для слабых нерваў». Што беларусы кажуць пра гародніну ў крамах і на рынках
Рост цэнаў у Беларусі істотна абганяе планы ўладаў, а беларусы не перастаюць здзіўляцца цэннікам у крамах і на рынках. Паводле Міністэрства эканомікі, гадавая інфляцыя «ў пэўнай ступені паскорылася» і ў красавіку склала 6,5 %.
У Мінэканомікі гэта звязалі з прынятымі пастановамі наконт павышэння рэгуляваных цэнаў і тарыфаў (з 15 красавіка ўрад Беларусі скасаваў рэгуляванне цэнаў на больш як сотню відаў тавараў і падняў рэгуляваныя цэны на астатнія сем), а таксама з ростам цэнаў на некаторыя пазіцыі тавараў, пераважна імпартаваныя. Тым часам Еўразійскі банк развіцця назваў асноўнымі фактарамі росту цэнаў у Беларусі далейшае паслабленне беларускага рубля да расейскага і паскарэнне росту цэнаў на сезонную гародніну і садавіну.
Што найбольш паўплывала на рост цэнаў? Вядоўца праграмы «Оптимум» на Youtube-канале «Белорусы и рынок» Андрэй Махоўскі кажа «Белсату», што маюць рацыю і тыя, і тыя:
- Відавочная асноўная прычына – гэта змякчэнне цэнавага рэгулявання.
- Імпартаваная інфляцыя – гэта другая прычына, бо беларускі рубель сапраўды зрабіўся слабейшым да расейскага, а тавары ў Беларусь імпартуюць у асноўным праз Расею, нават калі гэта не расейскія тавары.
- Менш значная, але найбольш заўважная прычына – «катастрафічнае» падаражэнне гародніны.
Падаражэла не толькі гародніна: беларускія вытворцы мяса і малака паднялі цэны аж на 12 % за квартал і занялі першае месца ў Еўразійскім эканамічным саюзе паводле росту цэнаў. Махоўскі адзначае, што Беларусь даўно мае маштабную праблему скарачэння пагалоўя сельскагаспадарчай жывёлы. Улады Беларусі не прызнаюць гэтую праблему, але яна перыядычна «прарываецца».
Можа, тады варта трымаць цэны? Махоўскі адказвае: дык стрымлівалі ж, ад гэтага знікала бульба і цыбуля, пачаліся праблемы з яблыкамі.
Ён тлумачыць, што аслабленне цэнавага рэгулявання сталася адным з асноўных фактараў паскарэння інфляцыі, але яно было «вельмі сімвалічным» і датычыла ўсяго 10 % спажывецкага рынку: «Аслабілі касметычна, а інфляцыя вырасла вельмі значна». Справа ў тым, што лічаць ануалізаваную інфляцыю: калі вельмі спрасціць, то гэта амаль як узяць інфляцыю за адзін месяц і памножыць на 12 з папраўкаю на сезоннасць.
,,«Назапасіўся інфляцыйны навес, – тлумачыць Махоўскі. – Як толькі вы адпускаеце нешта каштоўнае, гэты навес адразу падае на вас цэнамі сваймі. Цэны адразу растуць настолькі, наколькі яны мелі б вырасці цягам усяго гэтага часу».
Паўстрымаць цэны яшчэ крыху можна, пагаджаецца ён. Але паўстрымаўшы, давядзецца адпусціць, бо інакш тавары пазнікаюць з продажу. І калі адпусціць пазней, цэны вырастуць мацней.
Што далей? Кансэнсусны прагноз эканамістаў – што інфляцыя ў гэтым годзе будзе каля 7–9 %, максімум каля 10 %, расказвае Махоўскі. Але лічыцца, што 10 % улады Беларусі не захочуць дапускаць проста таму, што не хочуць, каб інфляцыя была двухзначнай. Калі інфляцыя будзе набліжацца да 10 %, то цэнавае рэгуляванне могуць узмацніць.
Гэта, падкрэслівае суразмоўца, базісны сцэнар «калі нічога не здарыцца». Імавернасць гэтага сцэнара ацэньваюць у 50 %, што вельмі нізка: у нармальных умовах імавернасць базіснага сцэнару складае каля 80 %. І гэты базісны сцэнар – калі не здарыцца нічога ні добрага, ні кепскага. А што можа здарыцца добрае, Махоўскі не ўяўляе: хіба санкцыі ўсе скасуюць.
Алесь Яшчанка, Алесь Наваборскі belsat.eu
