Сітуацыя са знікненнем цяпер ужо былой спікеркі Каардынацыйнай рады Беларусі Анжалікі Мельнікавай дасюль незразумелая. Некаторыя дэталі ейнага маршруту сталіся вядомымі, але далейшыя крокі і матывы ўсё яшчэ няясныя. Сабралі асноўныя звесткі і дадалі новыя дэталі.
Пра знікненне палітыка грамадскасці паведамілі 28 сакавіка. Але знікла яна за месяц да таго. Як расказвала ейная намесніца ў КР Стася Гліннік, ад справаў у Каардынацыйнай радзе спікерка адышла яшчэ ў пачатку лютага, афіцыйна – праз хваробу. Апошняя падзея, у якой яна была заўважная, – Форум Касцюшкі ў Гданьску 3–4 лютага.
21 лютага Анжаліка Мельнікава запісалася для эфіру на «Еўрарадыё», некалькі разоў яе бачылі ў публічных месцах Варшавы. А ўжо 26 лютага з дочкамі вылецела з Варшавы ў Лондан. Адтуль 28 лютага, паводле расследавання выданняў «The Insider», «Polityka» і «Sunday Times in Sri Lanka», прыбыла ў Шры-Ланку, ва Унаўатуну. У гэтым горадзе яна ўжо адпачывала ў студзені 2024 года. Гатэль «Araliya Beach Resort», дзе яны спыніліся, быў замоўлены за дзень да вылету з Варшавы праз невялікую турыстычную фірму ў Шры-Ланцы, з якою звычайна звязваюцца расейскамоўныя турысты. Гатэль пазіцыянуецца як «першы 5-зоркавы курорт ва Унаўатуне на найлепшым пляжы Шры-Ланкі».
7 сакавіка 2025 года Мельнікава з дзецьмі пакінула Шры-Ланку і вылецела ў Дубай рэйсам авіякампаніі «Fly Dubai». Гэта быў ейны трэці візіт у Аб’яднаныя Арабскія Эміраты (ААЭ) з пачатку 2024-га, таксама яна здзяйсняла пералёт праз Дубай у ліпені. Больш пра ейныя перасоўванні нічога невядома.
Пры гэтым спікерка заставалася ў кантакце з дэмакратычнымі сіламі, але «пазбягала пашыраць» змест пэўных тэмаў, пра дэталі не распытвала. 21 сакавіка нават брала ўдзел у сазвоне. Апошні пісьмовы кантакт з ёю быў 25 сакавіка, пасля чаго кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення (НАУ) Павел Латушка падаў заяву пра ейнае знікненне.
Дзіўныя паводзіны ў час найлепшых дасягненняў
Дзіўныя паводзіны з боку Мельнікавай сталі заўважаць у студзені – у месяц найбуйнейшых поспехаў Каардынацыйнай рады. Сенат Польшчы 22 студзеня прызнаў КР на чале з ёю беларускім парламентам у выгнанні. А 27 студзеня КР як прадстаўнічы орган дэмакратычнай грамадзянскай супольнасці ўпершыню ў гісторыі ўзяла ўдзел у сесіі Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы (ПАРЕ).
Мельнікава ж тым часам прадала машыну былога мужа і «была чымсьці вельмі засмучаная, у яе нават здараліся нервовыя зрывы». Апроч таго, спікерка пачала праводзіць падазроныя аперацыі з грашыма фонду «Białoruś Liberty», які яна ўзначальвала і на які прыходзілі грошы для «Кіберпартызанаў» і Каардынацыйнай рады. Першая падазроная аперацыя адбылася 22 студзеня. У лютым яна неаднаразова пераводзіла на асабісты рахунак да $ 2,5 тыс. за раз, выкарыстоўваючы сэрвісы хуткіх пераводаў. Найбуйнейшыя транзакцыі адбыліся 5 сакавіка, калі яна была на Шры-Ланцы, і 18-га, пасля прылёту ў ААЭ. 13 сакавіка якраз паступілі каля $ 107 тыс. для Каардынацыйнай рады. Апошні перавод грошай з рахунку «Białoruś Liberty» датаваны 24 сакавіка. Агульная сума выведзеных сродкаў перавысіла $ 150 тыс.
Таксама 13 сакавіка, ужо пасля прылёту ў Дубай, з «Google»-акаўнту былі спампаваныя файлы, звязаныя з дзейнасцю Мельнікавай у якасці спікеркі КР. Заяўлялася, што 19 сакавіка ў гэты акаўнт заходзілі з беларускага IP-адрасу і з тэлефона Мельнікавай, якім яна карысталася для ўваходу ў акаўнт з пачатку працы спікеркаю КР. Гэта дазваляе адсачыць сэрвіс «Google Business». Але ёсць праблема: IP-адрас – гэта не фізічная лакацыя апарата, гэты адрас можна падмяніць з выкарыстаннем VPN. Доступ з тэлефона Мельнікавай быў заблакаваны, калі КР даведалася пра знікненне.
Пакуль палітычная дзяячка была з дзецьмі ў Шры-Ланцы, ейны муж Андрэй Мельнікаў, з якім яна, магчыма, разжанілася, 3 сакавіка выехаў у Беларусь. 7 красавіка мужчына заявіў журналістам, што дзеці з ім у Беларусі, а наконт жонкі нібыта не меў «уяўлення, куды яна магла знікнуць». Наяўнасць дзяцей у Беларусі пацвердзіла і маці Мельнікавай, аднак сказала, што пра дачку нічога не ведае, а былы зяць ёй нічога не кажа. Пры гэтым варта ўлічваць, што ніякіх фота- ці відэапацверджанняў перабывання дзяцей у Беларусі няма, як няма і ўпэўненасці ў тым, што журналісты размаўлялі менавіта са сваякамі зніклай спікеркі.
ABW і пракуратура працягваюць пошукі
Адносна знікнення Мельнікавай у Агенцтве ўнутранай бяспекі Польшчы (ABW) паведамілі «Белсату», што не могуць раскрываць падрабязнасцяў і ейнаю справаю займаецца Люблінскі аддзел Дэпартаменту барацьбы з арганізаванаю злачыннасцю і карупцыяй Нацыянальнай пракуратуры ў Любліне.
,,«Пазначаная арганізацыя – адзіны адміністратар інфармацыі, які вас цікавіць», – паведамілі ў ведамстве.
Пракурорка Катажына Цалеў-Яшэўска ў сваю чаргу адказала, што Люблінскі аддзел пракуратуры праводзіць расследаванне паводле факту знікнення Мельнікавай, «у межах якога вядуцца ейныя пошукі».
«У інтарэсах следства на гэтым этапе мы не можам даць дадатковай інфармацыі», – адзначыла яна.
У сваю чаргу кіраўнік НАУ Павел Латушка сказаў «Белсату», што 15–16 траўня чатырох работнікаў НАУ, сярод якіх былі і чальцы Каардынацыйнай рады, дапыталі ў Любліне ў ABW у якасці сведкаў у справе аб незаконным пазбаўлення свабоды Мельнікавай. Палітык папрасіў генеральнага пракурора Польшчы Адама Боднара звярнуць максімальную ўвагу на расследаванне сітуацыі ў звязку са знікненнем Мельнікавай і ейных няпоўнагадовых дачок, актывізаваць следчыя дзеянні і магчымыя дадатковыя захады.
,,«Адначасова для нас вельмі важна прыцягваць міжнародную ўвагу да сітуацыі, звязанай са знікненнем Анжалікі Мельнікавай, і рэпрэсіяў супраць чальцоў Каардынацыйнай рады Беларусі ды іхных родных», – сказаў ён.
Латушка паведаміў, што 16 траўня атрымаў адказ на свой ліст ад Генеральнага сакратара ПАРЕ Дэспіны Хацывасіліў-Цавіліс, што асамблея з «глыбокім непакоем» сочыць за сітуацыяй Мельнікавай, а генеральнага спавяшчальніка ў пытаннях дэмакратычнай будучыні Беларусі Рышарда Пэтру «інфармуюць пра развіццё ейнай справы».
Таксама палітык падчас выступу перад чальцамі працоўнай групы COEST, адказнай за распрацоўванне ўсходняй палітыкі Еўразвязу, надаў інфармацыю адносна знікнення Мельнікавай, гэтак жа, як і падчас сустрэчаў на гэтым тыдні ў Вене з кіраўніцтвам місіяў Швецыі і Літвы пры АБСЕ. Ён заклікаў акцэнтаваць увагу АБСЕ на пераследзе ўладамі Беларусі чальцоў Каардынацыйнай рады і на іх захады супраць дзейнасці КР.
Дзіўныя паводзіны ўладаў Беларусі
Кіраўнік ініцыятывы «BY_help» Аляксей Лявончык, які займаецца пошукамі Мельнікавай у Вялікай Брытаніі, адзначыў у размове з «Белсатам», што маршрут ейнага далейшага падарожжа з ААЭ яму невядомы.
,,«Што мяне бянтэжыць у гэтай сітуацыі, дык гэта тое, што справа абсалютна ціхая – як у Польшчы, гэтак і ў Беларусі. Беларуская прапаганда ў прынцыпе павінна была б сесці на гэтую тэму, але цішыня. Тое ж і на польскім баку, хаця для палякаў, калі знікае польская грамадзянка, а яна польская грамадзянка, гэта кейс высокага профілю. Мяне бянтэжыць цішыня на абодвух баках. У мяне такое адчуванне, што яна змушаная. Што нешта адбываецца за кулісамі», – сказаў Лявончык.
Сапраўды, улады Беларусі любяць здымаць фільмы і ладзіць прэс-канферэнцыі з затрыманымі апанентамі або перабежчыкамі з заходніх краінаў, актыўна выкарыстоўваць іх для сваёй прапаганды. Напрыклад, сюжэт пра затрыманне актывіста і кандыдата ў КР Паўла Бялюціна, якога падазравалі ў супрацы са спецслужбамі і пра знікненне якога паведамілі толькі 24 красавіка, быў паказаны ў фільме КДБ у дзяржаўным тэлебачанні ўжо 5 траўня. З Мельнікавай жа, якая знікла значна раней, такога дасюль не было.
Тым не менш казаць, што беларуская прапаганда зусім абмінае знікненне Мельнікавай, нельга. 12 красавіка пра тое, што дэмакратычныя сілы «згубілі спікерку гэтую», заявіў Аляксандр Лукашэнка. Таксама шмат заяваў, намёкаў і жартаў было і з боку прапаганды, падкрэсліў у каментары «Белсату» Фёдар Паўлючэнка, галоўны рэдактар Reform.news.
,,«Але сапраўды Мельнікаву нам не паказалі, невядома, дзе яна. Магчыма, гэта можна патлумачыць тым, што яна не ў Беларусі», – сказаў ён.
Што датычыць польскага боку, то, на думку суразмоўцы, польскія спецслужбы паводле заканадаўства не могуць казаць пра гэтую справу, пакуль няма канчатковага рашэння. Але, мяркуе ён, каб абысці гэтыя абмежаванні, журналістам выдання «Polityka» маглі перадаць інфармацыю пра перасоўванні Мельнікавай паводле польскага пашпарта, здабытую на падставе афіцыйных запытаў.
«Далей [пасля Дубаю. – Заўвага рэд. belsat.eu] яна магла карыстацца беларускім пашпартам, і гэта можа тлумачыць, чаму польскія спецслужбы не ведаюць, што здарылася пасля. Таму я б не казаў, што яны агулам нічога не кажуць», – сказаў ён.
Галоўны рэдактар Reform.news не выключае, што канчаткова вывеўшы ў Дубаі грошы з рахунку фонду «Białoruś Liberty», Мельнікава магла скіравацца далей.
Беларусь і ААЭ разам змагаюцца з «экстрэмістамі»
24 траўня 2024 года Беларусь ратыфікавала пагадненне з ААЭ аб супрацы ў галіне бяспекі і супрацьдзеяння тэрарызму. Угода прадугледжвае абмен інфармацыяй пра тэрарыстаў і экстрэмістаў, аднак не выключае супрацы «ў іншых узаемаўзгодненых формах». У тэрміновых выпадках запыты бакоў могуць быць нават вусныя.
Офіс Святланы Ціханоўскай заклікаў беларусаў адмовіцца ад паездак у ААЭ праз рызыкі быць затрыманымі «для кансультацыяў» і далей быць выдадзенымі ў Беларусь. Пагатоў «улады Эміратаў актыўна карыстаюцца практыкаю пошуку «ворагаў» за мяжою з наступнаю дэпартацыяй на радзіму».
Гэтымі днямі з візітам у Дубаі якраз быў міністр унутраных справаў Беларусі Іван Кубракоў. 15 траўня на сустрэчы са сваім калегам ён «адзначыў высокую дынаміку развіцця двухбаковай супрацы ў праваахоўнай сферы і запэўніў, што МУС Беларусі гатовае да далейшага яе пашырэння ў розных кірунках». У снежні 2024 года, за тры месяцы да прыбыцця Мельнікавай у Дубай, кіраўнік МУС АЭС Саіф бін Заід аль-Наг'ян сказаў Кубракову, што «краіны маюць невычэрпны патэнцыял для развіцця ўзаемадзеяння ўва ўсіх актуальных пытаннях дзякуючы высокаму ўзроўню даверу паміж кіраўнікамі дзяржаваў». Таму пра візіт Мельнікавай у Менску прынамсі павінны былі ведаць.
Як доўга можна быць у ААЭ і куды можна паляцець
У цэлым жа як грамадзяне Беларусі, гэтак і Польшчы могуць заставацца на тэрыторыі Эміратаў без візы не так і доўга – не больш за 90 дзён цягам 180 дзён з даты ўезду. А вось для перабывання ў ААЭ больш працяглы тэрмін або для працы там неабходна атрымаць рэзідэнцкую візу.
Што датычыць далейшага маршруту, то, згодна з рэсурсам Flightsfrom.com, беспасярэднія вылеты з Дубаю дзеюць у дачыненні амаль 100 краінаў. З улікам таго, што далейшыя перасоўванні Мельнікавай польскаму боку невядомыя, можна меркаваць, што яна магла перамяшчацца паводле беларускага пашпарта. У такім разе, не атрымліваючы дадатковых візаў, Мельнікава магла б вылецець з Дубаю паводле бязвізу ў 21 краіну. Перадусім гэта Беларусь і постсавецкія Азербайджан, Арменія, Грузія, Казахстан, Кыргызстан, Малдова, Расея. Таксама з Дубаю з беларускім пашпартам Мельнікава магла б вылецець у Албанію, Аман, Бразілію, В’етнам, Гон-Конг, Ізраіль, Іран, Кітай, Малайзію, Сэйшэлы, Сербію, Турэччыну і Чарнагорыю, у якіх бязвіз для беларусаў абмежаваны часам ад 14 да 90 дзён.
Паводле «BELPOL», беларускі пашпарт Мельнікавай мае быць дзейны да красавіка 2028 года.
«Магчыма, яна ўвогуле не жывая»
Паўлючэнка не выключае, што Мельнікава на падставе дамовы з уладамі Беларусі магла нават атрымаць пашпарт прыкрыцця за тое, што падставіла дэмакратычныя сілы, КР і Латушку. І цяпер жыць адносна бяспечна за межамі Беларусі са знятымі грашыма.
,,«Магчыма, яна ўвогуле не жывая. Гэта таксама версія, якую скідваць з разліку нельга, бо ад уладаў Беларусі мы можам чакаць чаго заўгодна. Цяпер гэта не выглядае як сітуацыя, якую на 100 % кантралююць улады Беларусі, што яны маюць доступ да Мельнікавай і вядуць нейкія перамовы з польскім бокам», – сказаў галоўны рэдактар Reform.news.
Што датычыць лакалізацыі тэлефона Мельнікавай у Беларусі, то суразмоўца адзначыў: гэта зусім не азначае, што прыладаю не карыстаўся хтосьці іншы. Паўлючэнка ўдакладняў у НАУ пытанне пра лакалізацыю тэлефона, і там яму паведамілі: насамрэч прылада фіксавалася ў тым часавым поясе, што і Беларусь. А гэта магла быць і іншая краіна ў тым самым часавым поясе.
Са свайго боку адзначым, што ўзімку аднолькавы час з Беларуссю маюць таксама ААЭ, куды 7 сакавіка прыляцела Мельнікава. У НАУ на ўдакладняльнае пытанне «Белсату» заявілі, што не могуць гэтага каментаваць, «каб не перашкаджаць следству, якое цяпер вядзецца».
Паўлючэнку працаўнікі Народнага антыкрызіснага ўпраўлення расказвалі, што Мельнікава недзе ў сярэдзіне студзеня пачала штодня карыстацца VPN, чаго раней не рабіла. Нагадаем, што менавіта тады яна прадала мужаву машыну і пачалі фіксавацца першыя падазроныя дзеянні з рахункам фонду.
,,«Гэта ўсё трэба таксама ўлічваць, калі разглядаць гэтую справу. То бок яны рыхтаваліся. Яна рыхтавалася. А магчыма, нават ведала, што зробіць. І пачала ўжо нешта рабіць для таго, каб знікнуць. Раней, недзе ў студзені», – дадаў суразмоўца.
Паводле яго, такая сітуацыя, «безумоўна», не дадае аўтарытэту беларускім дэмакратычным сілам, якія даверыліся новым людзям. Аднак, падкрэсліў Паўлючэнка, ведаць, як будзе сябе паводзіць тая ці іншая асоба ў праблемнай сітуацыі або сітуацыі ціску з боку ўладаў, немагчыма.
Макар Мыш belsat.eu
