Шмат якія беларусы звыклі захоўваць грошы ў доларах за канапаю: раптам рубель абваліцца, а банк збанкрутуе! Але ў эміграцыі можна смела рабіць эфектыўней. Пагутарылі пра тое, як лепш захоўваць грошы ў Польшчы.
Трымаць грошы пад матрацам – адзін з самых неэфектыўных варыянтаў, кажа «Белсату» кансультант у краўдфандынгу, аўтар «BelPolska_bot» і былы белсатавец Зміцер Ягораў.
Гатоўкай ён раіць пакінуць тысячу – дзве долараў, якія на ўсялякі выпадак будуць даступныя хутка і ў любы момант. Рэшту грошай варта абараніць ад інфляцыі, каб яны «працавалі». Для гэтага ёсць прынамсі тры добрыя варыянты і адзін рызыкоўны.
Дэпазіт (lokata) для тых, хто мае ашчаджэнні ў злотых
Гэты варыянт Ягораў лічыць не самым удалым, бо там прапануюць нізкія стаўкі.
,,«Цяпер умовы такія, што большасць банкаў прапануе дэпазіты недзе пад 5 %, – адзначае ён. – У некаторых можна знайсці прамоцыі пад 7 %, але гэта будзе або 7 % толькі першыя тры месяцы, або трэба будзе выканаць яшчэ нейкія ўмовы. Кшталту, завесці рахунак і крэдытную карту».
Розныя прапановы наконт дэпазітаў збірае, напрыклад, сайт Bankier.pl. Там можна выбраць пошук для розных сумаў і на розныя тэрміны.
На момант публікацыі самая выгадная прапанова ўкладу 10 тысячаў злотых – на 3 месяцы пад 7 % гадавых у «mBank». У выніку можна атрымаць з адсоткаў 141,36 злотага. Але гэта акцыя для новых кліентаў: трэба завесці рахунак з дэбетавай картай і пагадзіцца атрымліваць «маркетынгавыя паведамленні» (то бок спам).
Укласці 50 тысячаў злотых на 3 месяцы можна пад 7 % у банк «City Handlowy», але для гэтага трэба ўвесь час мець на балансе не менш за 420 тысяч злотых. Так можна зарабіць 706,8 злотага.
«PKO Bank Polski» прапануе ўклад максімум пад 5,25 % – дакладней, стаўка рэфінансавання (stopa referencyjna NBP) мінус 0,5 пункта. Але тое для дэпазітаў на 5 гадоў, для максімум трох укладаў на сумы да 10 тысячаў злотых з дадаткам да 2 тысячаў злотых на месяц. Пад 4 % гадавых у «PKO» можна зрабіць уклад на 3 месяцы на суму да 50 тысячаў злотых.
Бальшыню такіх укладаў можна забіраць датэрмінова, страціўшы нявыплачаныя адсоткі. Але ў кожным канкрэтным выпадку трэба ўважліва чытаць умовы. І не ў кожным банку проста адкрыюць рахунак эмігранту з Беларусі: нават самы лаяльны да беларусаў «PKO» мінулаю восенню пачаў прасіць не толькі від на жыхарства (karta pobytu) і дакумент, які пацвярджае асобу, але і пастанову пра дазвол на жыхарства, і арыгінал дамовы аб працы, а то і прапіску (meldunek). Ці прымуць замест пашпарта падарожны дакумент (dokument podróży), залежыць ад банку.
І можна сутыкнуцца з тым, што банк пачне дапытваць, адкуль узяліся грошы, адзначае Ягораў. За гэтым цяпер сочаць, бо «ўсе напужаныя адмываннем грошай». Можа здарыцца непрыемная сітуацыя: давядзецца даказваць, што яны з’явіліся законным шляхам. Можа нават здарыцца так, што грошы не аддадуць, пакуль не будзе доказаў легальнага паходжання грошай. Даказаць магчыма, але гэта дадатковая праца.
Як гэта суадносіцца з інфляцыяй?
Як пашанцуе. Інфляцыю (CPI) вылічвае Галоўная статыстычная служба Польшчы (GUS). Гэтыя падлікі Ягораў лічыць справядлівымі: «Польстат – гэта не Белстат. Яны паказваюць інфляцыю больш-менш правільна».
Пакуль 5 % – крыху больш за інфляцыю. У першыя тры месяцы 2025 года інфляцыя ў Польшчы трымалася на ўзроўні 4,9 % да таго ж месяца мінулага. У лютым 2023-га да лютага 2022-га склала аж 18,4 %, але ў сакавіку 2024-га да сакавіка 2023-га складала толькі 2 %. Паводле прагнозу Нацыянальнага банку Польшчы, інфляцыя на канец 2025 года мусіць застацца на ўзроўні 4,9 %, але гэта толькі прагноз, не гарантыя.
Дэпазіт усё роўна лепшы за «пакласці пад матрац», перакананы Ягораў. Прынамсі грошы не так хутка будуць губляць вартасць.
Дзяржаўныя аблігацыі (obligacje skarbowe)
Гэты варыянт Ягораў лічыць больш выгадным, сам ім карыстаецца для захавання «падушкі бяспекі» – тых грошай, якімі не збіраецца карыстацца. Існуюць дзяржаўныя аблігацыі, індэксаваныя адносна інфляцыі. Аблігацыі можна купіць, напрыклад, на 10 гадоў, і атрымліваць адсотак, роўны суме афіцыйнай інфляцыі і фіксаванаму адсотку (marża).
,,«Вы гэтыя грошы проста не згубіце, і яны як мінімум не зменшацца ў плане пакупніцкай здольнасці, – кажа Ягораў. – Будзе маленечкі, але прадказальны рост. Яны надзейныя, пад абаронай».
Каб купіць дзяржаўныя аблігацыі, трэба звярнуцца ў адзін з двух банкаў з падобнымі назвамі: «PKO Bank Polski» і «Bank Pekao S.A.».
Аблігацыя звычайна каштуе 100 злотых, купляць можна колькі заўгодна. Прапануюць 3-месячныя аблігацыі пад фіксаваныя 3 % гадавых і 3-гадовыя пад фіксаваныя 5,95 %, гадавыя ці двухгадовыя пад адсотак, прывязаны да стаўкі рэфінансавання (пры цяперашняй стаўцы гэта 5,75 % на год або 5,9 % на два гады); чатырох- і дзесяцігадовыя, прывязаныя да інфляцыі (цяпер у першы месяц будзе, адпаведна, 6,3 % і 6,55 %). «PKO» прапануе таксама 6-гадовыя і 12-гадовыя аблігацыі пад адсотак, прывязаны да інфляцыі, з дадаткам фіксаванага адсотку.
Калі вярнуць грошы раней за тэрмін аблігацыі, вернуць цану аблігацыі і ўжо налічаныя адсоткі мінус аперацыйная аплата. Каб атрымаць грошы, трэба дзень – два. Ягораў лічыць гэта абаронай ад спантанных пакупак: калі «стрэльне ў галаву» і захочацца, напрыклад, новы айфон, будзе яшчэ час перадумаць.
Інвестыцыйнае золата (złoto inwestycyjne)
Гэты варыянт Ягораў называе больш экзатычным, але ў нейкім сэнсе нават больш бяспечным. Інвестыцыйнае золата ў Польшчы вырабляе Манетны двор Польшчы (Mennica Polska), але прадае яго мноства кампаніяў і банкаў.
,,«Гэта добра тым, што ў доўгай перспектыве грошы, укладзеныя ў золата, больш-менш захоўваюць пакупніцкую здольнасць, – разважае Ягораў. – Я б не назваў гэта аж інвестыцыямі. Золата апошнім часам расце, але гэта не інвестыцыя, а толькі метад ашчадзіць сродкі».
Можна купляць спецыяльныя стандартызаваныя залатыя манеты ці спецыяльныя залатыя зліткі. Напрыклад, Манетны двор прапануе на момант публікацыі злітак вагой 0,25 грама за 160 злотых, злітак вагой 1 унцыя (31,1 г) за 12 455 злотых, манету да 1000-годдзя каранацыі Баляслава І Храбрага з 1 унцыі золата за 16 999 злотых… Той жа Манетны двор купляе золата за сусветную цану «LBMA Gold Price AM» мінус 2 %.
«LBMA Gold Price AM» за апошнія паўтара года вырасла на палову. Але яна можа і даволі рэзка падаць.
,,«Трэба памятаць, што калі ў цябе беларускі пашпарт альбо расейскі, заўсёды ёсць рызыка, што раптам твае рахункі заблакуюць, нават тыя з аблігацыямі могуць заблакаваць, і з дэпазітам могуць заблакаваць, – падкрэслівае Ягораў. – Кавалачак золата ў цябе ў кішэні не заблакуецца, асабліва калі ты яго купляў ананімна, а дзяржава нават не ведае, што ты гэта зрабіў».
Ягораў заклікае правяраць, дзе прадаецца золата і дзе яно будзе таннейшым у пераліку на грам. Хутчэй за ўсё, акажацца танней купіць «адным кавалкам»: адну манету ці злітак пабольш, а не некалькі манетаў ці зліткаў паменш. І калі здаваць золата дылерам, тыя бяруць сабе нейкую суму ў даход.
Акцыі на біржы – рызыкоўны варыянт
Гэта рызыкоўны варыянт, кажа Ягораў. Вартасць акцыяў увесь час мяняецца, на момант размовы «ўсё ляціць уніз». Трэба мець нетрывіяльныя веды, каб асэнсавана прадказаць, што і калі пойдзе ўверх. І нават гэта не абароніць ад раптоўных вонкавых падзеяў.
,,«Гуляцца ў трэйдара, калі ў цябе няма адукацыі і досведу, – гэта наўпроставы шлях згубіць частку грошай, на чымсьці пракалоцца і папсаваць сабе нервы, – засцерагае Ягораў. – Калі ў нешта ўкладзешся і табе пашанцуе – гэта тое самае, як у латарэю выйграць».
«Белсат» разбіраў з эканамісткай, як зарабіць на фондавым рынку.
На той момант – у лістападзе 2024-га – было відаць, што акцыі вытворцы відэакартак «Nvidia» імкліва раслі цягам двух гадоў, падскочылі з 13 долараў за акцыю да больш як 130 долараў. Але калі б у дзень публікацыі артыкулу чытач купіў акцыю «NVidia», то старціў бы пад 15 %: праз пагрозу гандлёвых войнаў акцыя «NVidia» цяпер каштуе толькі 111 долараў.
Алесь Наваборскі belsat.eu
