Тры тыдні незразумела, куды знікла спікерка Каардынацыйнай рады. «Белсат» папрасіў выканаўцу абавязкаў спікеркі Стасю Гліннік аддзяліць факты ад здагадак.
Выканаўца абавязкаў спікеркі Каардынацыйнай рады Стася Гліннік падкрэслівае ў каментары «Белсату»: няма ўпэўненасці ў тым, дзе знаходзіцца спікерка Анжаліка Мельнікава, дзе знаходзяцца ейныя дзеці (ёсць толькі заявы былога мужа і маці, што дзве непаўналетнія дачкі ў Беларусі), які быў матыў ейных дзеянняў, што з рахункам, на які мелі пералічыць грант для Каардынацыйнай рады… Версіяў шмат, адказаў няма.
Выбраная прэзідэнтка Святлана Ціханоўская тлумачыла, што амаль не каментуе знікнення Мельнікавай, бо не мае дакладнай інфармацыі, якая дазволіла б зрабіць высновы пра тое, што адбылося і дзе яна.
,,«Мы занепакоеныя лёсам Анжалікі, – кажа Гліннік. – Уся гэтая гісторыя нагадвае нейкі галівудскі дэтэктыў на сённяшні дзень, калі факты ўвесь час новыя з’яўляюцца, але ўсё яшчэ мы не разумеем, што адбылося. Ужо проста з глузду едзем, таму што не разумеем, дзе наша спікерка».
Ёсць рэчы, якія вядомыя дакладна.
У Польшчы трывае расследаванне
Мельнікава мае грамадзянствы Беларусі і Польшчы, таму ў Польшчы паліцыя і пракуратура расследуюць ейнае знікненне як знікненне сваёй грамадзянкі.
Пакуль не вядома дакладна, хто далей будзе весці справу аб знікненні Мельнікавай: ейную справу могуць перадаць у Агенцтва ўнутранай бяспекі Польшчы (ABW) ці ў іншае падраздзяленне. З праваахоўнымі органамі Польшчы кантактуе лідар Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Павел Латушка, а не Каардынацыйная рада як такая. Станам на 10 красавіка новых звестак аб ходзе расследавання няма. Але Гліннік упэўненая, што ў Польшчы сур’ёзна падыходзяць да гэтай справы.
На запыты «Белсату» акруговая пракуратура Варшавы адказала, што на цяперашнім этапе не раскрывае ніякай інфармацыі, і пацвердзіла, што не выключае перадачы справы ў вышэйшую інстанцыю.
У апошнія месяцы Мельнікава камунікавала не так, як звычайна
Каардынацыйная рада сабрала факты размоваў і дзеянняў Мельнікавай: як яна пачала браць адпачынкі, як казала пра хваробы. З гэтых фактаў нельга сказаць з упэўненасцю, што здарылася.
Гліннік лічыць, што малаверагодна, каб знікненне Мельнікавай было няшчасным выпадкам ці раптоўным рашэннем, а больш імаверна, што яно планавалася. А кім планавалася, невядома: можа, Мельнікава сама планавала знікненне, а можа, яе «вялі» спецслужбы.
Апошні раз з Мельнікавай размаўлялі праз Zoom 21 сакавіка, але з якой лакацыі яна выходзіла на сувязь, невядома. Абяцала прыйсці ў офіс 24 сакавіка, але не прыйшла, спаслалася на хваробу.
Мельнікава пакінула Польшчу і Еўразвяз, былы муж выехаў у Беларусь
Польскія праваахоўнікі пацвярджалі, што Мельнікава пакінула тэрыторыю Польшчы і Еўразвязу 26 лютага. Паводле польскіх праваахоўных органаў, яна вылецела з Польшчы ў Лондан, далейшы ейны маршрут невядомы.
Былы муж спікеркі Андрэй Мельнікаў выехаў у Беларусь 3 сакавіка. Гліннік адзначае, што спачатку расследавальнікі памылкова паведамілі Латушку, што ён выехаў у Беларусь 23 сакавіка, пазней паправіліся: 03 сакавіка.
Суседзі Мельнікавай у Варшаве заўважылі ейную адсутнасць прыкладна за тыдзень да навіны пра знікненне, але не надалі гэтаму вялікай увагі, бо яна часта кудысьці ездзіла, часта выходзіла з дому з валізаю. Са словаў суседзяў, з ёй жыў нейкі мужчына, але невядома, ці быў гэта ейны былы муж. Той толькі заяўляў, што даўно з ёй не камунікуе.
У акаўнт Мельнікавай заходзілі з тэлефона Мельнікавай і беларускага IP-адрасу
Дакладна вядома, што 13 сакавіка з Google-акаўнту былі спампаваныя файлы, звязаныя з ейнай дзейнасцю ў якасці спікеркі КР. Дакладна вядома, што 19 сакавіка ў гэты акаўнт заходзілі з беларускага IP-адрасу і з тэлефона Мельнікавай, якім яна карысталася для ўваходу ў акаўнт з пачатку працы спікеркай КР. Гэта дазваляе адсачыць сэрвіс «Google Business». Доступ з тэлефона Мельнікавай быў заблакаваны, калі КР даведалася пра сітуацыю са знікненнем. Але ёсць праблема: IP-адрас – гэта не фізічная лакацыя апарата, гэты адрас можна падмяніць з выкарыстаннем VPN.
Як кажа Гліннік, КР бачыць, што тэлефон Мельнікавай быў актыўны ў Менску 19 сакавіка. Калегі па КР зрабілі тэст: VPN Гліннік не змог падмануць гэты сэрвіс: яна фізічна знаходзілася ў Літве, VPN быў уключаны на іншую краіну, але КР бачыла ейнай лакацыяй Літву. У іншых калегаў, якія карысталіся іншымі VPN на розных прыладах, магла адлюстроўвацца тая лакацыя, якая выстаўленая ў VPN: «Сядзім побач у Літве, а паказваецца, што яны знаходзяцца ў Даніі».
Які VPN і на якіх прыладах выкарыстоўвала Мельнікава, у КР не ведаюць. Сакратар КР Іван Краўцоў казаў, што па тым, як мяняліся IP-адрасы Мельнікавай, можна зрабіць выснову, што яна карысталася VPN. Латушка раней згадваў, што адна з лічбавых прыладаў Мельнікавай 18 сакавіка была паказаная з лакацыяй у Варшаве. Такім чынам, паводле Гліннік, у КР могуць толькі казаць: з большай імавернасцю тэлефон Мельнікавай быў у Беларусі, трэба сыходзіць з найгоршага сцэнару, але нельга выключаць, што тэлефон быў не ў Беларусі.
З акаўнту Мельнікавай не маглі здабыць звестак, якія пагражалі б людзям у Беларусі
КР працягвае праверку звестак, да якіх мела доступ Мельнікава. Яна мела доступ толькі да звестак, звязаных з дзейнасцю КР цяперашняга трэцяга склікання, то бок матэрыялаў ад ліпеня 2024 года, а да звестак пра мінулыя скліканні і выбары не мела доступу. Па словах Гліннік, каля 90 % са звестак, якія спампавалі з акаўнту Мельнікавай, былі і так публічныя: даклады, якія абмяркоўваліся на адкрытых паседжаннях КР; падрыхтоўка да слуханняў, якія ўжо адбыліся; стратэгічныя планы, якія яшчэ пераглядаліся…
З «адчувальнага» – праект бюджэту, але і пра яго ўжо «ўсім распавялі»: па словах Гліннік, «нічога новага ў гэтай табліцы, калі яна стане публічнай, ніхто не даведаецца, там няма асабовых звестак, а ёсць бюджэт, які мы запытвалі на падтрымку працу медыякаманды і правядзенне слуханняў».
Таксама са спампаванага адчувальныя звесткі, але толькі для чальцоў КР, гэта асабовыя дадзеныя людзей, якія прадстаўлялі КР на міжнародных мерапрыемствах і былі ў замежных паездках. Як кажа Гліннік, гэта звесткі для набыцця квіткоў ці бранявання гатэлю, кантактныя звесткі для арганізатараў.
Звестак беларусаў па-за КР і людзей на тэрыторыі Беларусі ў гэтых дакументах дакладна няма, запэўнівае Гліннік. КР не камунікавала з людзьмі ў Беларусі наўпрост: камунікавала праз чат-бот, да якога Мельнікава ніколі не мела доступу (гэта пераправерылі, кажа Гліннік). Чальцы КР і нават памочнікі публічныя. Мельнікава магла ведаць кагосьці непублічнага з чальцоў медыягрупы, але не сабрала іхных звестак.
«Кіберпартызаны» запэўніваюць, што Мельнікава не мела доступу да іхнай унутранай інфармацыі.
Паралельнае расследаванне вядзе Лявончык у Злучаным Каралеўстве
Сузаснавальнік фондаў «BY_help» і «BYSOL» Аляксей Лявончык падаў заявы аб знікненні Мельнікавай у Злучаным Каралеўстве: у паліцыю Лондана (Metropolitan Police) і ў Нацыянальнае агенцтва па расследаванні злачынстваў (NCA). КР не вядзе з Лявончыкам менавіта супольнае расследаванне, але трымае сувязь. Таксама КР трымае кантакт і кансультуецца з беларускай дыяспарай у Злучаным Каралеўстве, дыяспара таксама кантактуе з Лявончыкам. КР збіраецца скіраваць свой уласны запыт, але пакуль чакае дадатковых звестак.
У прэс-службе лонданскай паліцыі 8 красавіка сказалі «BBC», што не праводзяць расследавання знікнення Мельнікавай. 9 красавіка Лявончык паведамляў, што «ў справе ёсць зрухі». Але 10 красавіка сказаў «Белсату», што пакуль не можа каментаваць новых звестак: «інфармацыя неправераная і адносна канфідэнцыйная». Абяцае паведаміць, як толькі можна будзе нешта сказаць.
Лявончык збірае грошы на прэмію за звесткі, якія пакажуць, дзе Мельнікава. Станам на 10 красавіка сабраць удалося 2900 еўра – узнагароду абяцаюць падвоіць да 5800 еўра.
На рахунак, да якога мела доступ Мельнікава, пераводзілі грошы для КР і «Кіберпартызанаў»
На рахункі фонду «Białoruś Liberty», заснаванага Мельнікавай, былі пераведзеныя грошы для КР і «Кіберпартызанаў». Паводле дамовы з донарам, КР не раскрывае звестак пра гэты перавод. Гліннік можа толькі сказаць, што на тыя рахункі перавялі першы транш, не цэлую суму.
Таксама гэтаму фонду былі пераведзеныя некалькі дзясяткаў тысяч долараў для «Кіберпартызанаў». Тыя не маюць доступ да гэтых грошай. Ці здымала грошы Мельнікава, «Кіберпартызаны» не ведаюць, расказала «Белсату» прадстаўніца супольнасці Юльяна Шаметавец.
Паводле крыніцы «Белсату» ў Міністэрстве замежных справаў Польшчы, грошы з рахунку фонду Мельнікавай знялі. Гліннік паведаміла «Белсату», што такой інфармацыі ў КР не маюць, а ў НАУ паведамілі, што не маюць дачынення да фонду і не маюць звестак пра рух грошай на ім. Фонд «Białoruś Liberty» тым часам змяніў кіраўніка: ад 9 красавіка старшынём праўлення стаў Віталь Пацехін – былы вайсковец, якога ў Беларусі завочна асудзілі паводле абвінавачвання ў атацы дрона на базу АМАП. Прадстаўніца «Кіберпартызанаў» Юльяна Шаметавец пацвердзіла «Белсату», што прызначыла яго кіраваць фондам.
Алесь Наваборскі belsat.eu
