«Христиане против войны» – найбуйнейшы хрысціянскі антываенны медыярэсурс на постсавецкай прасторы і ў расейскамоўным «Тэлеграме». А вось заснавалі яго і дасюль вядуць беларусы. Напярэдадні Вялікадня «Белсат» паразмаўляў з прадстаўніком праекту Дзмітрыем Карнеенкам пра мэты і заданні ды агулам пра стаўленне хрысціянаў да вайны.
Першы пост у тэлеграм-канале «Христиане против войны» («ХПВ») апублікавалі 20 сакавіка 2022 года, ён датычыў міжканфесійнай малітвы за мір ва ўкраінскай сталіцы. З таго часу канал набраў амаль 6600 падпісчыкаў, а таксама абзавёўся дадатковымі рэсурсамі – сайтам, англамоўным каналам у X і старонкамі ў розных сацыяльных сетках. На публікацыі рэгулярна спасылаюцца іншыя рэсурсы, у тым ліку ўкраінскія і расейскія, праваабаронцы і даследнікі. Супрацоўнічаюць з «ХПВ» і розныя ініцыятывы, як расейская Калядная дэкларацыя ці дабрачынны фонд дапамогі праваслаўным святарам, нязгодным з расейскім уварванне ва Украіну, «Мир всем».
«Мы зразумелі, што гэта зноў "нашая тэма"»
Журналіст праекту «Христиане против войны», праваслаўны вернік і гарадскі актывіст Дзмітрый Карнеенка адзначае, што праект узнік на базе беларускай групы «Хрысціянская візія», створанай беларускімі хрысціянамі ў 2020 годзе падчас пратэстаў супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў і тэрору з боку ўладаў. Мэта групы – аналіз уплыву тых падзеяў на беларускіх хрысціянаў.
,,«І з 2020-га намі былі напрацаваныя шматлікія інструменты, быў назапашаны досвед такога даследавання і праваабарончай дзейнасці. Таму, калі пачалася агрэсія, наш бэкграўнд дапамог прыняць у фокус нашай увагі і страшэнныя падзеі вайны. Бо з самага пачатку вайны былі хрысціяне – і ў Беларусі, і ў Расеі, і ў іншых краінах, на якія мае ўплыў Расея, – якія выказалі нязгоду з вайной. Іх пачалі пераследаваць – і мы зразумелі, што гэта зноў “нашая тэма”», – кажа суразмоўца, які ў пачатку агрэсіі сам быў у вымушанай эміграцыі ва Украіне.
Спачатку «Хрысціянская візія» спрабавала асвятляць падзеі вайны і рэакцыю хрысціянаў на гэта на сваіх рэсурсах:
«А потым з'явілася шмат паведамленняў пра тое, як у Расеі сталі караць хрысціянаў, якія выказалі пратэст вайне. Такіх выпадкаў станавілася ўсё больш – і мы зразумелі, што мусіць быць асобны праект. Хрысціяне-беларусы і наступствы 2020-га – гэта асобна. А хрысціяне і вайна ва Украіне пасля 2022-га – таксама асобна. Так і атрымалася паўнавартасная група “Христиане против войны”».
Чым займаецца «ХПВ»
На сёння «ХПВ», кажа Карнеенка – гэта ўжо больш як проста медыйны праект, але «і аналітычны, і праваабарончы, і актывісцкі праект, створаны хрысціянамі і які грунтуюцца на хрысціянскім падмурку». «Христиане против войны» даследуюць, як рэлігію выкарыстоўваюць для падтрымання расейскай агрэсіі, як вайна ва Украіне адбілася на рэлігійным ландшафце ўсіх бакоў – асабліва, якія страты рэлігійная разнастайнасць нясе на акупаваных Расеяй украінскіх тэрыторыях.
«Як праваабарончы праект мы даследуем, як цярпяць хрысціяне, якія выказаліся супраць расейскай агрэсіі. Цяпер, напрыклад, у нашым спісе больш за 120 імёнаў тых хрысціянаў, што атрымалі пераслед як ад свецкіх, гэтак і царкоўных уладаў за сваю нязгоду з вайной. Але не толькі вядзем спісы – у нашай камандзе ёсць асобы, якія займаюцца рознаю дапамогаю тым, хто пацярпеў ад такога пераследу», – заяўляе Карнеенка.
Ёсць у «ХПВ» і шмат актывісцкіх кірункаў: ад падтрымання закрытых антываенных хрысціянскіх супольнасцяў у Расеі да выхаду на міжнародныя і міжцаркоўныя пляцоўкі кшталту Сусветнай рады цэркваў або Канферэнцыі еўрапейскіх цэркваў «для выказвання кансалідаванага антываеннага хрысціянскага погляду».
«Христиане против войны» маюць надканфесійны характар. З праектам супрацоўнічаюць прадстаўнікі розных хрысціянскіх канфесіяў – праваслаўныя, каталікі, пратэстанты, а таксама пазаканфесійныя хрысціянскія актывісты з розных краінаў Еўропы. Пры гэтым ва Украіне ёсць сувязі як з прадстаўнікамі Праваслаўнай царквы Украіны, гэтак і з Украінскаю праваслаўнаю царквою. Формы ўзаемадзеяння пры гэтым могуць быць рознымі: гэта і апублічванне антываеннага голасу гэтых супольнасцяў, і прававое кансультаванне для пераследаваных, і арганізацыя міжцаркоўнага дыялогу для выказвання агульнай антываеннай пазіцыі.
Пераслед «ХПВ»
Актыўнасць «Хрысціянаў супраць вайны» не засталася незаўважанай уладамі. 23 студзеня 2024 года суд Баранавічаў і Баранавіцкага раёну прызнаў тэлеграм-канал «ХПВ» «экстрэмісцкімі матэрыяламі» ў Беларусі. А 9 верасня 2023-га сайт праекту быў заблакаваны ў Расеі.
,,«Частка нашых чальцоў таксама ў вышуку ў Расеі, але гэта больш не за "ХПВ", а яшчэ за падзеі 2020 года. На мяне, напрыклад, пачатая крыміналка за тое, што раней даваў інтэрв’ю "Белсату". І таму я і ў Беларусі, і ў Расеі цяпер у вышуку», – расказаў Карнеенка.
9 красавіка сталася вядома, што КДБ прызнаў «Хрысціянскую візію» экстрэмісцкім фармаваннем. У спіс асобаў, датычных да яе дзейнасці, быў залучаны і наш суразмоўца.
Паводле яго, Расейскай праваслаўнай царкве таксама не вельмі падабаецца дзейнасць «ХПВ» у «выкрыцці яе мілітарысцкай рыторыкі», але шырокіх магчымасцяў для ўздзеяння на рэсурс яна не мае.
Z-хрысціяне – не толькі РПЦ
Карнеенка падкрэслівае, што ў пытанні вайны амаль усе царкоўныя супольнасці ў Расеі паўтараюць ўсеграмадскі трэнд. Цалкам супрацьстаяць яе падтрыманню хіба толькі тыя супольнасці, якія ў сваім веравызнанні маюць жорстка пацыфісцкі погляд.
«Ёсць баптысты, сведкі Еговы, якія не бяруць удзелу ні ў якіх баявых дзеяннях. Альбо гэта могуць быць супольнасці, якія маюць паходжанне з Украіны ці нейкае «сваяцтва» адтуль. Ясна, што такія супольнасці будуць меней за іншых выступаць за вайну», – кажа суразмоўца.
Сярод жа ўсіх іншых канфесіяў «размеркаванне поглядаў там – ад антываенных да праваенных – амаль такое ж, як у грамадстве»: ёсць як праваенныя епіскапы, пастыры і прыхаджане, «якія голасна падтрымліваюць вайну, вайскоўцаў», гэтак і антываенныя, «якія супраціўляюцца і пераследуюцца».
«І ў праваслаўных, і ў пратэстантаў у Расеі ёсць такія "кадры" сярод епіскапату ці пастырства, ад пропаведзяў якіх вянуць вушы. То бок не скажаш, што протаіерэй Андрэй Ткачоў ці архіепіскап Сава Тутуноў фіксуюць выключна праваслаўную схільнасць да падтрымання вайны. Такіх жа крынджовых пропаведзяў можна пачуць і ад розных евангельскіх епіскапаў. Што мы ў сваіх публікацыях і выдаем», – расказвае Карнеенка.
Як хрысціяне супрацьстаяць вайне
Карнеенка падкрэслівае: улады ў Расеі даволі жорсткія да тых рэлігійных супольнасцяў, якія не выказваюць поўнай згоды з імі. Напрыклад, сведкаў Еговы, якіх у 2017 годзе прызналі «экстрэмістамі», пераследуюць менавіта за палітычны нейтралітэт.
«Гэта важны маркер для пуцінскага рэжыму з яго патрабаваннем лаяльнасці. А ва ўмовах ваеннай істэрыі такое пацыфісцкае веравызнанне для ўладаў і зусім непрымальнае. Таму сведкі Еговы, наколькі я памятаю, складаюць амаль палову ад колькасці цяперашніх расейскіх палітвязняў», – заяўляе суразмоўца.
Што датычыць менавіта супраціву вайне, то сярод хрысціянаў ён можа набываць розныя формы: як тыпова царкоўныя (антываенныя малітвы, паніхіды, пропаведзі, агітацыя), гэтак і агульнаграмадскія (вулічныя пікеты, петыцыі, заявы, распаўсюд антываеннага самвыдату). За гэта вернікаў караюць і свецкія ўлады, і царкоўныя, падкрэслівае Карнеенка.
Пры гэтым ён адзначае, што хрысціянскае стаўленне да супрацьстаянне вайне неабавязкова пацыфісцкае. Суразмоўца дадае, што ў маладосці быў прыхільнікам строгага пацыфізму, «але з цягам часу сышоў з гэтага, зразумеў, што хрысціянская адказнасць патрабуе ў некаторых абставінах і ўзяцца за зброю, каб абараніць ахвяраў нападу».
,,«Таму да канцэпцыі справядлівай вайны стаўлюся прымальна. Хаця, шчыра кажучы, гэта ўсё даволі балючая тэма», – кажа ён.
Пры гэтым Карнеенка выступае супраць пераследу хрысціянаў-пацыфістаў за адмову браць у рукі зброю, што адбываецца і ў Расеі, і ва Украіне.
Што ж датычыць магчымасці велікодная перамір’я, пра якое кажуць у тым ліку ў ЗША, прадстаўнік «ХПВ» не верыць: «Вайна цягнецца ўжо больш як тры гады – і, відавочна, не царкоўным календаром усе датычныя будуць развязваць пытанне міру».
Макар Мыш belsat.eu
