Аляксандр Лукашэнка вырашыў правесці сваю сёмую інаўгурацыю на Дзень Волі. Чым гэтая інаўгурацыя адрознівалася ад папярэдніх, «Белсат» спытаў медыяэксперта.
Мінулая інаўгурацыя Аляксандра Лукашэнкі праходзіла таемна: 23 верасня 2020 года, падчас масавых пратэстаў супраць фальсіфікацыі выбараў, Лукашэнка без публічнага анонсу і практычна сакрэтна сабраў гасцей у Палацы Незалежнасці. Сёлета прэзідэнцкія выбары ў Беларусі прайшлі так жа недэмакратычна, іх не прызналі свабоднымі і дэмакратычнымі на Захадзе, а міжнародная легітымнасць Лукашэнкі нават меншая, чым была ў 2020-м. Затое масавых пратэстаў не было – без двух месяцаў пяць гадоў у Беларусі трываюць масавыя рэпрэсіі.
Сёмую інаўгурацыю Лукашэнкі прызначылі на 25 сакавіка. Дзяржаўная прапаганда не казала, што гэта Дзень Волі, ды і Лукашэнка не згадваў, што ў гэты дзень 107 гадоў таму беларусы ўпершыню абвясцілі незалежнасць сваёй рэспублікі. Ягоная прэс-служба ў раздзел «Гэты дзень у гісторыі» сабрала фота сустрэчы з расейскімі абласнымі кіраўнікамі, наведванне заводу «Пеленг», нараду па пенсійнай рэформе…
Гэтая інаўгурацыя была ўжо не таемнай. Картэж адкрыта праехаў па менскім праспекце Незалежнасці. Каля станцыяў метро сабралі групкі людзей з чырвона-зялёнымі сцяжкамі, якія заўважна выбіваліся на тле збольшага пустых вуліц.
Лукашэнка прысягаў бараніць свабоду і Канстытуцыю па-беларуску, далей прамаўляў па-расейску. Казаў пра траціну стагоддзя на тым самым шляху, пра міжнародную ўвагу для Беларусі, «ворагаў» і санкцыі (пра санкцыі – асабліва абураным тонам), хісткі свет і танкі NATO на мяжы, пра «агульную перамогу» беларускага народу на мінулых выбарах, якія Лукашэнка назваў «дэмакратычнымі». Падзякаваў выбарчым камісіям і сваім «канкурэнтам» на выбарах, а таксама сілавікам, настаўнікам, медыкам і «нашым любімым жанчынам», спартоўцам і прапагандыстам. Парадаваўся праблемам з фінансаваннем радыё «Свабода». Казаў пра пратэсты 2020 года як «гібрыдную атаку» і «каляровую рэвалюцыю», а пра саўдзел у расейскім нападзе на Украіну не згадваў – толькі пажадаў усім міру. Назваў Беларусь «радзімай самых вялікіх БелАЗаў». Заклікаў «не хайпаваць» на тэмах штучнага інтэлекту і квантавых камп’ютараў. Паабяцаў, што «ніколі не здрадзіць і не ўцячэ».
,,«Паўсвету марыць пра нашую дыктатуру – дыктатуру рэальных справаў і інтарэсаў нашых людзей, – заявіў Лукашэнка. – І са свабодай слова ў нас усё ў парадку. Дэмакратыі ў нас пабольш, чым у тых, хто называе сябе ейным эталонам».
Пасля інаўгурацыі Лукашэнка выступіў перад вайскоўцамі каля ўваходу ў Палац Незалежнасці. Параўнаў здушэнне пратэстаў 2020 года з перамогай у Другой сусветнай вайне, казаў: «Мы сёння асэнсоўваем і разумеем, што было б з намі, калі б мы з вамі тут не выстаялі».
Што хацеў сказаць аўтар?
Медыяэксперт, старшы аналітык «Media IQ» Паўлюк Быкоўскі ў каментары «Белсату» адзначае, што гэтая інаўгурацыя праводзілася «не для сясцёр Груздзевых», а шырока асвятлялася, у адрозненне ад папярэдняй, якая праходзіла пасля «даволі непаспяховых» для Лукашэнкі выбараў 2020 года.
Быкоўскі ў якасці журналіста быў на ўсіх інаўгурацыях, акрамя той сакрэтнай у 2020-м. Ён лічыць, што астатнія інаўгурацыі былі даволі падобныя: мянялася месца дзеяння, рабіўся больш складаным цырыманіял, але сама па сабе цырымонія прыблізна тая самая. У Канстытуцыі (арт. 83) нават прапісана, хто мусіць прысутнічаць і які тэкст прысягі мусіць быць. Найбольш у інаўгурацыях адрозніваліся акцэнты ў прамовах Лукашэнкі.
Сёлетняя прамова Лукашэнкі, паводле Быкоўскага, была даволі супярэчлівай:
,,«З аднаго боку, ён казаў пра тое, што мы моцныя і непахісныя. А з другога боку, казаў, што мы ходзім па краі. Гэта паказвае, што сітуацыя няпростая».
Быкоўскі вылучае некалькі цытатаў Лукашэнкі, што супадаюць з наратывамі, якія адсочвае «MediaIQ».
«Мы паказалі электаральны суверэнітэт у дзеянні». Гэты наратыў пра тое, што Беларусь не мусіць слухаць, што кажуць замежныя асобы і арганізацыі наконт выбараў, «мы самі з вусамі». Можна нават прасачыць дату з’яўлення гэтага наратыву: у 2021 годзе новы кіраўнік Цэнтральнай выбарчай камісіі Ігар Карпенка з’ездзіў на семінар у Маскву, «прыехаў акрылены і пачаў казаць пра электаральны суверэнітэт». Праўда, падчас апошняй на сёння электаральнай кампаніі прапаганда то распавядала пра «электаральны суверэнітэт», то адмаўлялася ад канцэпцыі і расказвала пра тое, як госці з-за мяжы прыехалі і хваляць выбары.
«Мы паказалі ўзор сапраўднай канкурэнцыі». На думку Быкоўскага, тым, хто сачыў за электаральнай кампаніі, было «трошкі смешна»: нават сам Лукашэнка не мог патлумачыць, чаму супрацоўнікі арганізацыяў, створаных у ягоную падтрымку, ішлі на гэтыя выбары ў ролі ягоных канкурэнтаў. Галоўная ідэолаг Менгарвыканкаму Вольга Чамаданава выставіла кандыдатуру і зняла, бо нібы «таварышы па арганізацыі не зразумелі, чаму яна ідзе супраць прэзідэнта». Для сапраўднай апазіцыі электаральная кампанія была напраўду «герметычна закрытая».
«Мы выстаялі, усё добра». Лукашэнка спасылаўся на 2020 год і заяўляў, што ён «прэзідэнт усіх», нават сваіх праціўнікаў. Але пасля згадкі «USAID» і змены амерыканскай палітыкі ў замежнай дапамозе стаў казаць, што «ў нас быў праплачаны мяцеж у 2020 годзе», «гэта было арганізавана звонку». Гэтая прамова паказвае, што траўма 2020 года патроху загойваецца, але застаецца адкрытай для Лукашэнкі.
«Ніколі не здраджу і не ўцяку». Лукашэнка заяўляў, што «дэмакратыі ў нас паболей, чым у тых, хто называе сябе дэмакратыямі», «паўсвету марыць пра нашую дыктатуру». Гэта звычайная для яго рыторыка, але быў адзін мэсідж, на які Быкоўскі звяртае асаблівую ўвагу. Для людзей, якія чакаюць адказу, ці гэта апошні тэрмін і ці сыдзе Лукашэнка, той адказаў: «Вы ўсё маё жыццё». Значыць, «не кіне» ён да канца свайго жыцця.
«Час выбраў нас». Лукашэнка шмат разоў паўтараў гэта. На інаўгурацыі казаў пра «наш гістарычны шанец» так, што ў Быкоўскага склалася ўражанне: «Хто супраць нас, той супраць волі багоў, той не мусіць быць прабачаны». Не падобна, што ад Лукашэнкі можна дачакацца сапраўднага прабачэння – «траўма не адпускае».
У прамове шмат увагі надавалася таму, што ў Беларусі «ўсё добра»: і словы пра «самыя вялікія БелАЗы», і фільм пра дасягненні Беларусі, які паказвалі ў тэлетрансляцыі перад інаўгурацыяй і ў перапынку. У фільме расказвалі і пра метро, і пра артэзіянскую ваду, і пра пенсіі – з усяго вынікала, што «мы жывем у найлепшай краіне, дзе ўсё ідзе найлепшым шляхам». Негатыву амаль не было, хіба агаворкі асобных выступоўцаў пра санкцыі – і ў кантэксце «нягледзячы на санкцыі, мы працягваем будаваць дарогі». На думку Быкоўскага, той, хто захоча ўбачыць, што «ўсё квітнее», пабачыць гэта, а хто захоча пабачыць «гніль у Дацкім каралеўстве», пабачыць яе.
Хутчэй за ўсё, на думку Быкоўскага, у прапісаным тэксце прамовы першапачаткова былі нейкія лагодныя словы. У прамове былі перыяды, правільна збудаваныя з гледзішча аратарскага майстэрства. Але замест добрага выказвання на адрас крытыкаў выйшла «дзякуючы вам, мы сталі моцнымі». Таксама прыгожа з гледзішча пабудовы прамовы, але не сігнал, што «мы вас калі-небудзь прабачым».
Падчас прысягі вайскоўцаў, заўважыў Быкоўскі, падраздзяленні да клятвы на вернасць прыводзіў не міністр абароны, які намінальна кіруе войскамі, а Дзяржаўны сакратар Савету бяспекі Аляксандр Вальфовіч, які хутчэй каардынуе працу розных сілавых структураў, нават не кіруе Саветам бяспекі.
Алесь Наваборскі belsat.eu
