Беларусь і вафсковая хунта М’янмы слаба супрацоўнічаюць у эканоміцы – хіба актыўна ў гандлі зброяй. Лукашэнка спрабуе прыдумаць, як наладзіць супрацу з хунтаю, што прайграе грамадзянскую вайну.
Аляксандр Лукашэнка прыняў прэм’ер-міністра вайсковай хунты М’янмы, выканальніка абавязкаў прэзідэнта Мін Аўн Ляйна 7 сакавіка ў менскім Палацы незалежнасці. Як расказвае прэс-служба Лукашэнкі, той выказаў радасць з нагоды сустрэчы, бо Ляйн апошні раз быў у Беларусі даўно, у лістападзе 2014 года (і тады Ляйн быў на пасадзе вярхоўнага галоўнакамандуючага), а Лукашэнка да М’янмы так і не дабраўся. Лукашэнка таксама вітаў пастанову хунты пашырыць дыпламатычнае прадстаўніцтва ў Беларусі: амбасадара вайсковай хунты М’янмы ў Маскве хочуць акрэдытаваць у Менску праз сумяшчальніцтва.
Лукашэнка падкрэсліў важнасць таго, што М’янма месціцца «практычна на беразе Індыйскага акіяну» (з усходу краіны – воды Бенгальскай затокі і Андаманскага мора, частак Індыйскага акіяну). Казаў, М’янма мае шмат таго, у чым мае патрэбу Беларусь, і прасіў «сур’ёзна вывучыць Беларусь у плане кірункаў і развіцця нашай краіны: прамысловасць, сельская гаспадарка, лагістыку».
На перамовах у пашыраным складзе Беларусь і прадстаўнікі вайсковай хунты М’янмы дамовіліся распрацаваць «канкрэтны план развіцця супрацы», бо краіны маюць «значны нерэалізаваны патэнцыял», а наперадзе «вялікія магчымасці». Дамовіліся юрыдычна замацаваць ранейшыя дамовы ў сферах абароны інфармацыі, юстыцыі і сельскай гаспадаркі. Паводле Лукашэнкі, у сялянаў М’янмы вялікі інтарэс выклікае вытворчасць трактарнай і сельскагаспадарчай тэхнікі. Хунце ён прапанаваў скіраваць беларускіх назіральнікаў на выбары ў М’янме, а ў Беларусь скіраваць дзяцей з М’янмы на адпачынак (першая група сёлета мае заехаць у санаторый «Зубраня»).
,,«Санкцыі – гэты час магчымасцяў, – казаў Лукашэнка кіраўніку вайсковай хунты М’янмы. – Таму мы дамовіліся з вамі скарыстаць гэтыя магчымасці і ўзмацніць, паглыбіць дачыненні паміж дзяржавамі. І мы гэта зробім».
Ляйн адзначыў, што сяброўскія стасункі ўмацоўвае вайскова-тэхнічная супраца, а хунта мае жаданне пашырыць стасункі ў эканоміцы, патэнцыял бачыць у сельскай гаспадарцы і машынабудаўніцтве, мае інтарэс у закупе тэхналогіяў у аграпрамысловасці, машынабудаўніцтве, у закупцы беларускага калію. Ляйн прапанаваў Беларусі інвеставаць у эканоміку М’янмы – напрыклад, у вытворчасць бетону. І ўзнагародзіў Лукашэнку ордэнам Саюзу М’янмы І ступені.
Супраца пакуль ішла слаба
Дыпламатычныя стасункі паміж Беларуссю і М’янмаю былі ўсталяваныя ў 1999 годзе. У 2011-м у М’янму лятаў тагачасны прэм’ер-міністр Беларусі Міхаіл Мясніковіч, у 2014-м у Беларусь прылятаў згаданы Ляйн у статусе вярхоўнага галоўнакамандуючага, у 2015-м у Беларусь прылятала парламенцкая дэлегацыя М’янмы. Рэшта візітаў была на ніжэйшым узроўні. Амбасадар Беларусі ў М’янме не «эксклюзіўны»: Уладзімір Баравікоў – амбасадар таксама ў В’етнаме (дзе месціцца амбасада), Тайландзе, Камбоджы і Лаосе.
Гандлёва-эканамічная супраца прынамсі да апошняга часу была сціплая. Статыстыка за апошнія гады засакрэчаная, але ў 2016–2021 гадах гандлёвы абарот вагаўся ад 4,2 да 25,7 млн долараў, асноўную масу з гэтага складаў экспарт з Беларусі ў М’янму. Параўнальныя аб’ёмы вонкавага гандлю ў Беларусі былі з, напрыклад, Аўстраліяй.
І гэта не дзіўна: паміж Менскам і Найп’ідай (сталіцаю М’янмы з 2005 года) – амаль 7000 км, а М’янма – даволі бедная краіна. Калі лічыць паводле валавога ўнутранага прадукту паводле парытэту пакупніцкай здольнасці, М’янма на 151-м месцы ў свеце з аб’ёмам эканомікі, у 6,3 разу меншым за беларускую, якая на 64-м месцы.
Лукашэнка адзначыў, што ў час мінулага візіту Ляйна 10 з лішнім гадоў таму «бакі пра многае дамовіліся», але ў свеце з таго моманту «адбыліся грандыёзныя змены», ды Беларусі і М’янме ўдалося «выбудаваць падмурак будучых стасункаў». Пра супольныя праекты выказаўся так: хай спачатку іх будзе няшмат, але яны маюць быць «глабальныя, фундаментальныя», якія «пацягнуць за сабой іншыя кірункі супрацы».
Палітычны аналітык, сябра Каардынацыйнай рады Беларусі Андрэй Ягораў тлумачыць «Белсату»: Лукашэнка ў сітуацыі міжнароднай ізаляцыі шукае выхады на краіны «дальняй дугі» і ўсталёўвае кантакты з краінамі, якія могуць стаць рынкамі для кампенсацыі стратаў у гандлі з Еўразвязам і Украінай.
,,«Акрамя гэтага, М’янма – такі блізкі да Беларусі паводле тыпу палітычнай сістэмы рэжым, – дадае Ягораў. – Ёсць такі своеасаблівы дыктатарскі інтэрнацыянал».
Як адзначае Ягораў, між Беларуссю і вайсковаю хунтаю М’янмы вайскова-прамысловая супраца пачалася яшчэ ў 2014 годзе, цяпер Беларусь можа выступаць «пракладкай» у пастаўках расейскай зброі хунце. За гэта Злучаныя Штаты нават уводзілі ў 2022-м персанальныя санкцыі супраць беларусаў, адказных за такі гандаль зброяй.
Што яднае Беларусь і М’янму: дыктатура і парушэнні правоў чалавека
На фоне М’янмы Беларусь нават не такая і аўтарытарная. У рэйтынгу дэмакратыі часопісу «Economist» М’янма займае перадапошняе, 166-е месца, Беларусь – толькі 152-е. У рэйтынгу свабоды прэсы «Рэпарцёраў без межаў» М’янма 10-ая з канца, Беларусь – 14-ая з канца. У рэйтынгу «Freedom House» Беларусь і М’янма сумарна на адной пазіцыі, 15-ая з канца, але ў Беларусі на 1 бал больш палітычных правоў (у М’янмы 0), але на адзін бал менш грамадскіх свабодаў (у М’янмы – 7 балаў з 60 магчымых).
Беларусь і М’янму яднаюць унікальныя санкцыі Міжнароднай арганізацыі працы: за парушэнні правоў працоўных супраць толькі гэтых дзвюх краінаў быў ужыты параграф 33 статуту арганізацыі. Таксама супраць абедзвюх краінаў уведзеныя разнастайныя санкцыі Еўразвязу, Злучаных Штатаў, Аб'яднанага Каралеўства і іншых краінаў. У колькасці ўведзеных санкцыяў Беларусь крыху абганяе М’янму.
М’янма (да 1989 года – Бірма) атрымала незалежнасць ад Аб'яднанага Каралеўства ў 1948 годзе. У 1962-м вайскоўцы ўчынілі пераварот і ўсталявалі аўтарытарны рэжым, краіна трапіла ў міжнародную ізаляцыю. Катастрафічная эканамічная палітыка прывяла да народнага паўстання ў 1988-м, але хунта захавала ўладу, стала намінальна дзяліцца правам на ўладу з цывільнымі. У 2011 годзе ў М’янме пачаліся палітычныя рэформы, былі ўсталяваныя некаторыя элементы дэмакратыі.
У 2015-м прайшлі адносна свабодныя выбары, на якіх перамаглі дэмакратычныя сілы на чале з Аўн Сан Суў Чы – лідаркаю пратэсту і лаўрэаткаю Нобэлеўскай прэміі міру 1991 года, якая была ў няволі ў 1988-га да 2010-га. Ды ў 2021 годзе хунта зноў захапіла ўладу ў выніку раптоўнага перавароту, ізноў кінула Аўн Сан Суў Чы пад арышт. Па сеціве разляцелася відэа пачатку перавароту: жанчына запісвала відэа свайго танцу, а на фоне джыпы ехалі знішчаць дэмакратыю.
Цяпер у М’янме трывае грамадзянская вайна, хунта кантралюе хіба пятую частку тэрыторыі краіны, хоць бамбіць без разбору і паўстанцаў, і цывільнае насельніцтва. Больш за год выглядае, што хунта прайграе грамадзянскую вайну, але пакуль не здаецца.
Алесь Наваборскі, Антон Бяздольны belsat.eu
