Поўнамаштабная вайна ва Украіне трывае 1072 дні, з анексіі Крыму і развязвання Расеяй вайны на Данбасе мінула амаль 11 гадоў. Доналд Трамп абяцаў спыніць гэтую вайну за дзень, калі зробіцца прэзідэнтам, ды за першыя 10 дзён не відаць нават пачатку перамоваў. «Белсат» пераказвае, што адбываецца вакол гэтай вайны за апошнія дні.
Расея прасоўваецца, але павольна і вялікаю цаною
Са зводак Генеральнага штабу Збройных сілаў Украіны за апошні час выглядае, што сітуацыя на фронце застаецца цяжкай і не мяняецца прынцыпова. Украінскае выданне «Zbruč» робіць графікі са статыстыкі Генштабу ЗСУ. Відаць, што інтэнсіўнасць расейскіх атак у студзені такая ж высокая, як мінулаю восенню, але не рэкордная; колькасць ракетных і авіяцыйных удараў пасля зніжэння ў снежні вяртаецца на «звычайны» ўзровень; найбольш баёў – усё яшчэ на пакроўскім кірунку; страты жывой сілы на дзень у Расеі ўсё яшчэ растуць (калі верыць ЗСУ, Расея страціла забітымі і цяжка параненымі ўжо больш за 835 тысячаў чалавек).
З новага ў гэтых зводках – хіба тое, што Генштаб ЗСУ стаў дадаваць да іх мапы. А новага на тых мапах за апошні месяц – страта Украінаю Курахава, перспектыва поўнай страты Часавага Яру і Тарэцку, а мо і Пакроўску. Дакладней, таго, што ад гэтых паселішчаў засталося, а засталося ад іх няшмат.
Украіна апошнімі месяцамі губляе кантроль над сваймі тэрыторыямі тэмпамі да 20 км² за дзень. За 2024 год Расея захапіла больш за 3600 км² тэрыторыі Украіны – гэта больш за Столінскі раён, найвялікшы паводле тэрыторыі раён Беларусі.
З другога боку, Расея за амаль 11 гадоў вайны акупавала агулам больш за 100 тысячаў км², або 20 % тэрыторыі Украіны, таму поспехі 2024-га не выглядаюць грандыёзнымі. Асабліва калі ўлічваць суадносіны стратаў: паводле падлікаў «The New York Times», Расея ў сярэднім губляе двух байцоў, каб забіць аднаго ўкраінскага. Расеі даводзіцца ствараць уражанне, што новыя захопленыя тэрыторыі – гэта штосьці значнае і вялікае.
Разам з тым, Расея ў 2024 годзе страціла кантроль над часткаю Курскай вобласці. Нягледзячы на расейскія спробы наступу (з удзелам паўночнакарэйскіх вайскоўцаў), Украіна захоўвае кантроль над тэрыторыямі вакол Суджы, і апошнімі днямі поспехі там маюць хутчэй ЗСУ. Гэтую аперацыю Украіны нярэдка называюць сумнеўнаю з чыста ваеннага гледзішча, але лічаць патэнцыйна карыснаю для мірных перамоваў.
Пуцін не хоча перамоваў, Трамп пакуль толькі пагражае
Прэзідэнт Злучаных Штатаў Доналд Трамп падчас выбарчай кампаніі не раз абяцаў, што спыніць вайну ва Украіне «за адзін дзень», калі будзе выбраны. Ён перамог у лістападзе 2024 года, заступіў на пасаду 20 студзеня 2025-га – і на момант публікацыі не толькі не спыніў вайны, але і наўрад ці прасунуўся ў арганізацыі мірных перамоваў. Яшчэ 20-га пісалі, што Трамп даручыў сваім памочнікам зарганізаваць тэлефонную размову з Пуціным, ды на дзень 30 студзеня не паведамлялася, каб такая размова адбылася.
Уладзімір Пуцін не прызнае незалежнасці Украіны і легітымнасці ўкраінскіх уладаў, а Расею бачыць роўнаю ЗША, пра што адкрыта кажа ў інтэрв’ю. Амерыканскі Інстытут вывучэння вайны (ISW) лічыць, што Пуцін хоча схіліць Трампа да двухбаковых перамоваў у абыход Украіны, бачыць як «план перамогі» адмову Захаду ад падтрымання Украіны. Крыніцы выдання «Bloomberg» лічаць, што Пуцін хоча дамагчыся адмовы Украіны ад уступлення ў NATO, а таксама абмежавання яе вайсковага патэнцыялу, але гатовы дапусціць дастаўкі зброі Кіеву асобнымі краінамі пры ўмове захавання кантролю над захопленымі тэрыторыямі.
Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі не толькі не адмаўляецца ад ідэі перамоваў, але і выказвае веру ў тое, што ЗША не стануць ладзіць перамоваў з Расеяй «за спінай Украіны».
Трамп тым часам робіць супярэчлівыя выказванні. 22 студзеня пісаў у сваёй сацыяльнай сетцы Truth Social, што любіць Расею і заўсёды меў добрыя стасункі з Пуціным, і пагражаў Пуціну (у тым жа допісе!) новымі санкцыямі і мытамі, калі той не спыніць вайны. 23 студзеня Трамп вінаваціў Пуціна ў нежаданні спыніць вайну, але ўжо 24-га вінаваціў Зяленскага ў тым, што вайна пачалася, а Украіна не здалася.
Выданне «Страна.ua» заяўляла, што нібы даведалася пра «100-дзённы план-графік» Трампа, які залучае перамовы з Пуціным і Зяленскім і заключэнне міру да 9 траўня. Праўда, улады Украіны зняпраўджваюць існаванне такіх мірных планаў ЗША, а выданне «Страна.ua» ва Украіне лічыцца прарасейскім. Што праўда, адмысловы пасланнік ЗША па Украіне і Расеі Кіт Келаг згадваў 100 дзён, але ў іншым кантэксце: казаў, што за такі тэрмін хацеў бы паспрабаваць знайсці рашэнне поўнамаштабнай вайны.
Саюзнікі Украіны пашыраюць акно Оўвэртана, а Расея саюзнікаў губляе
Як канкрэтна Трамп збіраецца выканаць абяцанне спыніць вайну ва Украіне, па-ранейшаму невядома. У першыя дні па вяртанні Трампа ў Белы дом узнікае больш пытанняў, чымся адказаў. Замест навінаў аб працы Трампа над замірэннем ва Украіне з’яўляюцца навіны пра спрэчкі Трампа з суседзямі і саюзнікамі: Мексікаю, Канадаю, Панамаю, Грэнландыяй…
Пасля замарожвання Трампам замежнай дапамогі ЗША былі засцярогі, што гэта спыніць падтрыманне Украіны, ды пакуль выглядае, што рашэнне не закранула крытычных для Украіны кірункаў падтрымання. ЗША сапраўды могуць адмовіцца ад практычна ўсёй дапамогі Украіне, ды пакуль адны (як Генеральны сакратар NATO Марк Рутэ) заклікаюць Еўропу рыхтавацца павялічыць падтрыманне Украіны на фоне дзеянняў ЗША, іншыя бачаць гістарычны шанец Еўропы сфармаваць будучыню еўрапейскай бяспекі, паказаўшы Расеі і ЗША сваю рашучасць. І Расея гэтаму можа міжволі дапамагаць: усё новыя навіны пра расейскія спробы сабатажу могуць падштурхнуць Еўропу да больш рашучых дзеянняў.
Еўропа магла б паслаць ва Украіну сваіх вайскоўцаў прынамсі пасля заключэння мірнага пагаднення. Агучванне гэтай ідэі два-тры гады таму было б «палітычным самагубствам» для еўрапейскага лідара, ды з цягам часу размовы пра ўвядзенне еўрапейскіх войскаў ва Украіну сталі гучаць усё больш смела і сур’ёзна: пашырылася так званае акно Оўвэртана, дыскусіі пра гэта сталі прымальнымі для бальшыні. Францыя, якая дала старт такім размовам, ужо адпрацоўвала адбіццё прарыву Расеі ва Украіну з тэрыторыі Беларусі, а адпраўленне міратворцаў ва Украіну з Францыяй ужо адкрыта абмяркоўвала Злучанае Каралеўства.
Расея тым часам саюзнікаў губляе. Пасля падзення рэжыму Башара Асада ў Сірыі новыя ўлады не толькі хочуць пазбавіцца расейскіх вайсковых базаў, але і патрабуюць ад Расеі кампенсацыяў за падтрыманне Асада, а Крэмль адказвае на гэта маўчаннем. Сербія адмаўляецца ад вайсковых кантрактаў з Расеяй і збіраецца адабраць у Расеі долю ў Нацыянальнай нафтавай кампаніі – нягледзячы на заявы пра «братэрства», дрэйф Сербіі ад Расеі паскараецца. Прыднястроўе – самаабвешчаная прарасейская рэспубліка на тэрыторыі Малдовы – усё яшчэ чакае падтрымання ад Расеі ў сітуацыі спынення паставак расейскага газу.
Саюзнікі ў Пуціна, вядома, яшчэ застаюцца. Паводле звестак «Financial Times», ужо не толькі Вугоршчына, а і Нямеччына абмяркоўвае варыянты супрацы з Расеяй у галіне энергетыкі. Ды, па-першае, гаворка пра супрацу пасля завяршэння вайны, а па-другое, публікацыя такіх звестак можа быць спробаю ЗША аказаць ціск на дзяржавы Еўразвязу, каб тыя канчаткова адмовіліся ад расейскіх энерганосьбітаў. Кітай па-ранейшаму заяўляе пра сяброўства з Расеяй і працягвае падпольна падтрымліваць Расею ў вайне супраць Украіны. Але праз новыя санкцыі ЗША пастаўкі нафты ў Кітай, як і ў Індыю, застопарыліся і скарачаюцца.
Расейскія эліты ўжо выказваюць расчараванне і стомленасць ад таго, што вайна не канчаецца. Заявы Пуціна пра «моцны год» для расейскай эканомікі, падобна, не пераконваюць нават яго самога: як сцвярджае «Reuters», пачынае ўсё больш хвалявацца наконт эканамічных праблемаў.
Алесь Наваборскі belsat.eu
