У дзясятцы прэтэндэнтаў на ўдзел у «Еўрабачанні» ад Польшчы – падляскі дуэт, які спявае на гаворках польска-беларуска-ўкраінскага памежжа пад сучасныя калумбійскія біты.
Да фіналу польскай кваліфікацыі на «Еўрабачанне» дапусцілі 10 удзельнікаў, паведамляе TVP. Камісія з 15 экспертаў разглядзела 224 заяўкі і выбрала 10 фіналістаў польскага адбору на «Еўрабачанне». Хто паедзе на конкурс у Швейцарыю, стане вядома 14 лютага: фінал адбору пакажуць на TVP2, пачатак а 20:45, пераможцу вызначаць праз SMS-галасаванне. Хто пераможа, у траўні паедзе ў Базэль: паўфіналы «Еўрабачання» запланаваныя на 13 і 15 траўня, фінал – 17-га.
Сярод фіналістаў адбору – польская спявачка Niczos і польска-калумбійскі музыка Sw@da, якія робяць «музыку беластоцкіх фавэлаў» і спяваюць po-swojomu.
Яны бяруць удзел у конкурсе з песняю «Lusterka», у якой нешта роднае пачуюць і беларусы, і палякі, і ўкраінцы. Песня ўвайшла ў іхны нядаўні дэбютны альбом «#INDAWOODS».
Niczos, спраўднае імя якой Ніка Юрчук, – этнічная полька з Бельску-Падляскага. Яна тлумачыла «Белсату», што хадзіла ў беларускамоўную школу, бо ў горадзе толькі два ліцэі: польскі і беларускі, неафіцыйна «каталіцкі» і «праваслаўны». Калі сям’я праваслаўная – хутчэй аддае дзяцей у беларускі ліцэй. Са школы займалася музыкай, ездзіла ў этнаграфічныя экспедыцыі і на «Басовішча», займалася традыцыйнымі падляскімі спевамі ў ансамблі «Жэмэрва».
У 2019 годзе Ніка пазнаёмілася праз агульных знаёмых з Віктарам Шчыгелем, беластоцкім польска-калумбійскім музыкам, які выступае пад псеўданімам Sw@da. Ён ужо працяглы час ствараў музыку, супрацоўнічаў са спявачкаю Каралінаю Ціхаю (яны рабілі трэкі з татарскімі матывамі), меў нават намінацыю на ўзнагароду «Fryderyk» – гэткую польскую «Grammy».
Разам з Нікай, якая ўзяла псеўданім Niczos, і яшчэ двума ўдзельнікамі Sw@da стаў рабіць музыку «беластоцкіх фавэлаў» – тое, што назвалі «Podlasie bounce». Праз пандэмію праект пэўны час буксаваў, Ніка паралельна далучылася да гурта «Hajda Banda». Але ў 2024 годзе Sw@da x Niczos выдалі першы супольны трэк «Chadžu ja» – і гурт «выбухнуў» не толькі ў падляскім асяроддзі, яго нямала слухалі нават у Бразіліі.
Межы між славянскімі мовамі даволі размытыя. Калі літаратурную беларускую лёгка адрозніць ад літаратурнай польскай, то жывая мова на памежжы, асабліва ў сельскай мясцовасці, – гэта спектр гаворак. Дзесьці на Падляшшы размаўляюць амаль чыста па-польску, дзесьці больш элементаў беларускай мовы, дзесьці больш украінскай. Хтосьці называе гэта групаю дыялектаў польскай мовы, хтосьці – дыялектамі беларускай ці ўкраінскай, хтосьці – падляскаю мікрамовай. А некаторыя мясцовыя кажуць, што проста размаўляюць po swojomu. Ніка Юрчук перакананая, што гэта мікрамова, «у суме мова Вялікага Княства Літоўскага».
Беларуская ж мова гучала на «Еўрабачанні» толькі адзін раз: у 2017 годзе «Naviband» выступалі з песняю «Гісторыя майго жыцця», у фінале занялі толькі 17-ае месца. Прадстаўнікі Беларусі ніколі не перамагалі на «Еўрабачанні», найлепшы вынік – 6-ае месца ў 2007 годзе. Але беларус перамагаў: у 2009 годзе Аляксандр Рыбак, які рэпрэзентаваў Нарвегію, заняў першае месца з англамоўнаю песняю «Fairytale».
Летась беларус ужо спрабаваў паехаць ад Польшчы на «Еўрабачанне»: беларускі стэндап-комік Дзмітрый Саўян пад псеўданімам Pan Sawyan браў удзел у адборы з рэтра-іранічнай польскамоўнай песняй «W Kolorku Amaretto», але не перамог на нацыянальным адборы.
Алесь Наваборскі belsat.eu
