Улады Беларусі ў разы заніжалі статыстыку захворвальнасці і смяротнасці ад COVID-19. Справа не толькі ў тым, што ў графе «прычыны смерці» не заўсёды пазначалі сапраўдную прычыну. Афіцыйная статыстыка разыходзілася з рэальнай колькасцю зарэгістраваных выпадкаў і смерцяў ад ковіду.
Арганізацыя «BELPOL» перадала «Белсату» некалькі «злітых» дакументаў, звязаных з нараджальнасцю і смяротнасцю ў Беларусі, а таксама колькасцю зарэгістраваных выпадкаў COVID-19 і смерцяў ад каронавірусу.
З ковідам непасрэдна звязаныя два дакументы. Першы – рэальная колькасць зарэгістраваных выпадкаў COVID-19 у Беларусі з разбіўкай па вобласцях, звесткі з пачатку 2020 года па 25 студзеня 2023 года. Другі – спіс памерлых з прычынамі смерці ад менскага патолагаанатамічнага бюро з 25 сакавіка 2020 года па 2 лістапада 2021-га.
У колькі разоў занізілі статыстыку па ковідзе?
Статыстыка захворвальнасці, якую здабыў «BELPOL», істотна адрозніваецца ад той, што публікавала Міністэрства аховы здароўя. Не супадае нават форма графікаў захворвальнасці: агульнае між афіцыйнай і рэальнай статыстыкай хіба тое, што пік захворвальнасці прыпаў на люты 2022 года.
Рэальнай статыстыкі зарэгістраванай смяротнасці ад ковіду па ўсёй краіне даведацца пакуль не ўдалося. Ды «BELPOL» падзяліўся з «Белсатам» звесткамі пра смяротнасць у Менску. Выходзіць такая статыстыка колькасці смерцяў з пазнакай прычыны «B 97.2» – «Каронавірусы як прычына хваробаў».
Новы каронавірус SARS CoV-2, які выклікае хваробу COVID-19, гэта толькі адзін з каронавірусаў. Ды можна лічыць, што практычна ўсе смерці ад каронавірусаў у Беларусі ў 2020–2024 гадах былі выкліканыя SARS CoV-2: першы SARS-CoV не цыркуляваў з 2004 года, MERS-CoV цыркуляваў хіба на Блізкім Усходзе і ў 2020 годзе ўжо знікаў нават там, а рэшта каронавірусаў мае зусім нязначную лятальнасць, бо выклікае сімптомы, падобныя да звычайнай прастуды.
Сумарна ад 25 сакавіка 2020 года па 2 лістапада 2021-га ў Менску зарэгістравалі 5605 смерцяў ад каронавірусу. У той жа час зарэгістравалі (па-сапраўднаму, не ў афіцыйнай статыстыцы, якую публікавала Мінздароўя) 380 801 выпадак COVID-19 у Менску і 1 348 435 выпадак па ўсёй Беларусі.
Можна прыблізна падлічыць, колькі было зарэгістравана смерцяў агулам па Беларусі. Калі ў Менску было 28,24 % ад усіх выпадкаў ковіду па Беларусі і калі суадношанне смерцяў ад ковіду было такім жа, то выходзіць, што па ўсёй Беларусі на 2 лістапада 2021 года каронавірусы былі запісаныя прычынай смерці ў прыблізна 19 848 чалавек.
Статыстыка смяротнасці ў Менску сканчаецца перад самым вялікім пікам зарэгістраванай захворвальнасці і смяротнасці ад ковіду: як у Беларусі, так і ў свеце ён прыпаў на люты 2022 года (пік у снежні 2022 года – фокус кітайскай статыстыкі, якая не выклікае даверу). Наўрад ці адсутнасць новых страшных пікаў зарэгістраванай захворвальнасці і смяротнасці ад ковіду звязаная з пачаткам поўнамаштабнай вайны ва Украіне: хоць ва Украіне, Расеі і суседніх краінах людзям магло стаць «не да тэстаў», захворвальнасць і смяротнасць знізіліся ва ўсім свеце – імаверна, праз пашырэнне вакцынацыі і імунітэту, а таксама распаўсюд менш летальных штамаў каронавірусу.
Ды можна падлічыць скажэнне статыстыкі Міністэрствам аховы здароўя і прыблізна даведацца, якой была б нескажоная статыстыка.
На 2 лістапада 2021 года (апошняя дата ў дасяжных звестках менскага патолагаанатамічнага бюро) Мінздароўя заяўляла, што ў Беларусі агулам зарэгістравалі 604 037 выпадкаў COVID-19 і смерці 4662 інфікаваных. Зарэгістраваная захворвальнасць заніжаная ў 2,23 раза ў параўнанні з сапраўднай статыстыкай, якую здабыў «BELPOL», а зарэгістраваная смяротнасць па краіне, імаверна (калі ў Менску і рэшце краіны суадношанне хваробаў і смерцяў было аднолькавым), заніжаная ў 4,26 раза.
5 ліпеня 2022 года Мінздароўя апошні раз паведаміла сваю версію ковіднай статыстыкі: зарэгістравана 994 037 выпадкаў COVID-19 і 7118 смерцяў інфікаваных. У параўнанні сапраўднай статыстыцы захворвальнасць заніжаная ў 2,09 раза – амаль у столькі ж, у колькі занізілі на 2 лістапада 2021 года. Калі лічыць, што смяротнасць занізілі, як і раней, у 4,26 раза, то выходзіць, што зарэгістраваных смерцяў інфікаваных было каля 30,3 тысячы.
,,Імаверна, у Беларусі зарэгістравалі каля 30 тысяч смерцяў ад ковіду за першыя два з паловай гады пандэміі.
На 25 студзеня 2023 года – апошнюю дату ў здабытай «BELPOL» статыстыцы захворвальнасці – па Беларусі было зарэгістравана 2 185 065 выпадкаў ковіду. На той дзень Мінздароўя ўжо паўгода не публікавала сваёй статыстыкі, а зарэгістраваная смяротнасць ад ковіду істотна знізілася ў Беларусі і ва ўсім свеце. Ды ключавое слова – «зарэгістраваныя».
Зарэгістраваныя прычыны смерці не маюць значэння. Глядзець трэба на надмерную смяротнасць – і з ёй жах
«Кіберпартызаны» атрымалі базу звестак пра прычыны смерці па ўсёй Беларусі – не толькі па Менску. Прадстаўнік «Кіберпартызанаў» сказаў «Белсату», што гэтыя звесткі апрацоўваюць і неўзабаве зробяць публікацыю наконт гэтага.
Ды прадстаўнік «Кіберпартызанаў» адзначыў, што колькасць памерлых з пазнакай прычыны «B 97.2» на самой справе не мае значэння: гэтую прычыну смерці пісалі «вельмі абмежавана», лекарам проста забаранялі пісаць сапраўдную прычыну – і ў памерлых ад ковіду прычынай смерці можа быць запісаная хвароба сэрца, дыябет ці штосьці іншае. Гэта ўскосна пацвярджаецца дакументам Мінздароўя, якім з «Белсатам» падзяліўся «BELPOL»: у параўнанні з 2015 годам, у 2022 годзе ў структуры прычынаў смерці ў Беларусі стала на 5,3 адсоткавага пункта больш хваробаў сістэмы кровазвароту (да якіх ковід не адносіцца), а долі смерцяў ад рэшты прычынаў знізіліся.
Глядзець варта на надмерную смяротнасць, то бок перавышэнне звычайнага «даковіднага» ўзроўню смяротнасці, кажуць «Кіберпартызаны». Здабытыя звесткі яны яшчэ апрацоўваюць.
Але маштабы можна ўявіць з ранейшых ацэнак: у 2022 годзе ў навуковым часопісе «Lancet» група навукоўцаў апублікавала ацэнкі надмернай смяротнасці ў розных краінах за 2020–21 гады. Паводле гэтых падлікаў, за два першыя гады пандэміі ў Беларусі надмерная смяротнасць склала каля 85,6 тысячы чалавек (дыяпазон – ад 81,6 да 93,4 тысячы). Гэта ў 15,35 раза больш за колькасць смерцяў ад ковіду, якую прызнала на 31 снежня 2021 года Міністэрства аховы здароўя Беларусі. І калі лічыць на душу насельніцтва, гэта адзін з найгоршых паказнікаў у Еўропе: каля 483,1 смерці на 100 тысяч насельніцтва. Горш толькі ў Паўночнай Македоніі (583,6) і Балгарыі (647,3). Паказнік Беларусі – між Перу і Ліванам, у 4 разы большы за сярэдні па свеце.
Пасля гэтага каронавірус не перастаў забіваць. На пачатак 2022 года ў свеце зарэгістравалі 5,5 млн смерцяў ад ковіду, на сёння вядома пра 7 млн зарэгістраваных смерцяў ад ковіду па ўсім свеце. Калі надмерная смяротнасць у Беларусі мянялася прыблізна так жа, як колькасць зарэгістраваных смерцяў ад ковіду па свеце, то за 2020–24 гады надмерная смяротнасць у Беларусі можа дасягаць 109 тысяч чалавек. Калі не яшчэ больш.
,,109 тысяч памерлых – страты, параўнальныя са стратамі Расеі ў вайне супраць Украіны.
Афіцыйна Расея не раскрывае свае страты, Украіна ж паведамляе пра страты Расеі разам забітымі і цяжка параненымі (на сёння гэта больш за 800 тысяч чалавек). Ды журналісты «Медиазоны» і «BBC» сабралі імёны 84 761 загінулага расейскага вайскоўца, а на падставе колькасці справаў аб спадчыне лічаць, што з пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне агулам загінула не менш як 120 тысяч расейскіх вайскоўцаў (разлікі на чэрвень 2024 года). То бок, два з паловай гады нападу на Украіну прынеслі Расеі прыблізна столькі ж смерцяў, колькі прынеслі Беларусі чатыры гады ковіду. А праз надмерную смяротнасць Расея страціла не менш за мільён чалавек толькі за першыя два гады пандэміі.
У Беларусі не толькі надзвычайная смяротнасць, але і надзвычай нізкая нараджальнасць
Беларусь губляе насельніцтва не толькі ад каронавірусу, але і ад эміграцыі, і ад нізкай нараджальнасці. Яшчэ нядаўна насельніцтва Беларусі было як у Аўстрыі ці Швейцарыі, але ўжо меншае, чым у Сьера-Леонэ: Камітэт дзяржаўнага кантролю ў адным са здабытых «BELPOL» дакументаў называў статыстыку, з якой вынікае, што ў Беларусі ў лістападзе 2024 года заставалася каля 8,78 млн чалавек.
Улады ведаюць, што з дэмаграфіяй у Беларусі бяда. «BELPOL» здабыў і перадаў «Белсату» аналітыку Мінздароўя аб дэмаграфіі ў 2015–2022 гадах, з якой вынікае, што ў Беларусі з 2017 года няспынна падае нараджальнасць – і што ковід прынёс скачок смяротнасці. У раней здабытай «BELPOL» справаздачы Мінздароўя за 2023 год пісалі, што нараджальнасць у тым годзе ўпала да рэкордна нізкіх 6,96 народжаных дзяцей на 1000 чалавек. Нават у 1990-я, якімі пужае беларусаў Аляксандр Лукашэнка, гэты паказнік не апускаўся ніжэй за 8,7.
Гэтая статыстыка адрозніваецца ад той, што атрымлівае з Беларусі Арганізацыя аб’яднаных нацыяў. Істотныя разыходжанні пачынаюцца з 2020 года – якраз тады ў Беларусі перасталі афіцыйна публікаваць звесткі пра нараджальнасць і смяротнасць.
Хто вінаваты? Лукашэнка казаў, што жанчыны, якія чамусьці расхацелі нараджаць.
Мінздароўя, мяркуючы па здабытых «BELPOL» дакументах, бачыць паратунак у «перадабортным кансультаванні»: трэба проста адгаворваць жанчын спыняць цяжарнасць. Міністэрства хваліцца, што праз «перадабортнае кансультаванне» колькасць абортаў за 2017–2022 гады знізілася на траціну.
Але і тут Мінздароўя мухлюе са статыстыкай: прыводзіць абсалютную колькасць абортаў і частату абортаў на 1000 жанчынаў рэпрадуктыўнага ўзросту, але не прыводзіць колькасць абортаў да колькасці цяжарнасцяў (што было б лагічна пры змяншэнні колькасці цяжарнасцяў).
Што праўда, з нараджальнасцю бяда не толькі ў Беларусі, чалавецтва агулам расхацела размнажацца. Ды ёсць нямала прыкладаў больш эфектыўнага падтрымання нараджальнасці за тое, якое прапануюць у Беларусі. І яшчэ больш прыкладаў змагання з ковідам, эфектыўнейшага за ковід-дысідэнцтва кіраўніка дзяржавы.
Алесь Наваборскі belsat.eu
