2025 год непрадказальны, хоць ты астролага пытай. Гэта мы таксама зробім. Але дакладна вядомыя прынамсі некаторыя чаканыя падзеі, іх магчымыя наступствы і найбольш імаверныя сцэнары. «Белсат» паразмаўляў з экспертамі аб тым, што можа прынесці гэты год.
Гэта другая частка сабраных прагнозаў. Першая частка пра выбары, палітвязняў, «адлігу» і салідарнасць – тут. Прагнозы на наступны год ад астролага, таролага і штучнага інтэлекту – тут.
Ці не абваліцца беларуская эканоміка?
Што будзе з заробкамі, інфляцыяй, беларускім рублём і эканомікай агулам? Экспертка цэнтру эканамічных даследаванняў BEROC Настасся Лузгіна дае «Белсату» наступны прагноз.
Беларускія ўлады працягнуць практыку стрымлівання росту спажывецкіх цэнаў. У той жа час магчыма аслабленне цэнавага рэгулявання для таго, каб не дапусціць далейшага пагаршэння фінансавага стану прадпрыемстваў. Што да рэальных зарабокаў, то яны будуць расці праз дэфіцыт кадраў, які захоўваецца, але безумоўна, расці будуць больш сціплымі тэмпамі ў параўнанні з 2024 годам.
Агульным трэндам на беларускім валютным рынку будзе плыўнае зніжэнне нацыянальнай валюты да замежных. Абвалу рубля не варта чакаць, бо на сёння Нацбанк не стрымлівае курс штучна і, адпаведна, сур'ёзных дысбалансаў на валютным рынку не ўзнікае. Пры гэтым на працягу года магчымыя больш рэзкія кароткатэрміновыя ваганні да долара ЗША праз аналагічныя скачкі расейскага рубля да амерыканскай валюты. Такія ваганні будуць наступствам дзеяння санкцыяў як ужо ўведзеных, так і, магчыма, новых.
У прагнозе сацыяльна-эканамічнага развіцця эканомікі Беларусі на 2025 год закладзенае павелічэнне валавага ўнутранага прадукту на 4,1 %. Гэты паказнік вышэйшы нават за запланаваныя высокія значэнні 2024 года. Ва ўмовах таго, што эканоміка ўжо больш-менш аднавілася пасля спаду ў 2022 годзе і працуе пры абмежаванасці рэсурсаў і санкцыйным ціску, прагнозы ўладаў выглядаюць вельмі аптымістычнымі. Больш за тое, у мінулым годзе эканоміка Беларусі магла дэманстраваць высокія тэмпы росту ў многім дзякуючы высокай эканамічнай актыўнасці ў расейскай эканоміцы. У 2025 годзе эканамічны рост у Расіі будзе запавольвацца. У сувязі з гэтым мы хутчэй за ўсё ўбачым больш сціплы прырост ВУП і ў Беларусі: у межах 2–2,5 %.
Калі Урад паспрабуе ўсё ж разагнаць эканоміку да запаветных лічбаў актыўнымі стымулюючымі захадамі, то гэта будзе пагражаць паскарэннем дэвальвацыйных працэсаў і рызыкай выхаду інфляцыі з-пад кантролю.
Чаго чакаць у 2025 годзе ў свеце?
Гісторык і палітычны аглядальнік Аляксандр Фрыдман кажа:
,,«Ёсць пэўная надзея, што 2025 год будзе лепшым. Але гэтая надзея звязаная толькі з тым, што 2024-ы быў такім жахлівым. Ёсць надзея, што можа быць толькі лепш. Калі будзе не горш, чым у 2024-м, ужо добра».
Палітыка выбранага прэзідэнта Злучаных Штатаў Доналда Трампа будзе даволі супярэчлівай, лічыць Фрыдман. Вялікія праблемы ад Трампа могуць чакаць кіраўнікоў Ірану: магчымая нават супольная амерыканска-ізраільская аперацыя. Галоўнай мэтай Трампа мае стаць барацьба з Кітаем, ціск і спробы ізаляцыі. Кітай будзе ўзмацняць ціск на Тайвань, займацца рознымі правакацыямі, але наўрад ці рызыкне наўпрост атакаваць, як Расея Украіну.
Трамп, імаверна, будзе сябраваць з прэзідэнтам Аргентыны Хавіерам Мілеем і прэм’ерам Вугоршчыны Віктарам Орбанам, з Саудаўскай Аравіяй. Прынамсі да апошняга часу добра атрымлівалася размаўляць з Трампам у прэзідэнта Францыі Эманюэля Макрона, добрыя стасункі з Трампам меў Генеральны сакратар NATO Марк Рутэ. Калі прэм’ер Ізраілю Бэньямін Нэтаньягу застанецца на пасадзе (а ў 2025-м могуць адбыцца парламенцкія выбары), ён таксама можа разлічваць на падтрымку Трампа. Большасць урадаў Еўропы наўрад ці выбудуе з Трампам добрыя стасункі, але працоўныя – цалкам магчыма.
Добрых стасункаў Трампа з Уладзімірам Пуціным Фрыдман не чакае. Але ў вайне ва Украіне Трамп будзе дамагацца хоць нейкіх пераменаў – у напрамку спынення баявых дзеянняў. Замірэнне адбудзецца наўрад ці, большага за спыненне баявых дзеянняў чакаць не варта. І нават калі яно адбудзецца, будуць патрэбныя міратворцы. Але чые? Цяжка ўявіць, што Расея пагодзіцца на міратворцаў NATO, нават Турэччыны. Больш рэалістычнымі выглядаюць міратворцы з, напрыклад, Кітаю, Індыі, Бразіліі, Паўднёвай Афрыкі або іншых краінаў (не ўсіх адначасова) пад эгідай Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў.
Калі баявыя дзеянні ва Украіне спыняцца, «пасляваенны» перыяд будзе больш спакойным для Еўропы. Але калі вайна не прыпыніцца, Расея можа толькі больш актыўна атакаваць Захад гібрыдна, а тое і спрабаваць адкрытыя правакацыі супраць NATO – напрыклад, краінаў Балтыі. Расея будзе намагацца дэстабілізаваць Балканы, але наўрад ці між Сербіяй і Косава «палыхне». У самой Расеі абвастраюцца нацыянальна-этнічныя канфлікты, нельга выключаць, што нейкі з іх «выбухне» ў 2025 годзе.
Сітуацыя ў Францыі будзе абвастрацца: Макрон наўрад ці сыдзе і наўрад ці пойдзе на кампрамісы, імаверныя новыя парламенцкія выбары. У Нямеччыне ўсё даволі прадказальна: на выбарах у лютым прагназуюць перамогу хрысціянскіх дэмакратаў, якія могуць скласці кааліцыю з сацыял-дэмакратамі ці Зялёнымі і зрабіць канцлерам Фрыдрыха Мэрца (хоць правыя папулісты могуць заняць другое месца, ва ўрад яны наўрад ці трапяць). У Польшчы на прэзідэнцкіх выбарах, якія маюць быць не пазней за сярэдзіну траўня, фаварытам выглядае Рафал Тшаскоўскі з «Грамадзянскай платформы». Сітуацыя ў Грузіі непрадказальная, але Фрыдман чакае ў выніку нейкага кампрамісу ўладаў і апазіцыі.
Больш мірнага Блізкага Усходу Фрыдман не чакае. Ізраіль пры падтрымцы ЗША можа распачаць вайну супраць Ірану: рэжым там выглядае хісткім, бачная спакуса яго «даціснуць». Іран пагубляў проксі, а супраць практычна апошніх – емэнскіх хусітаў – Ізраіль таксама можа распачаць бамбаванні. Сітуацыя ў Сірыі пакуль незразумелая і непрадказальная.
Што будзе са штучным інтэлектам і планетай агулам?
Навуковец і папулярызатар навукі Сяргей Бесараб не чакае ў 2025 годзе «буму» штучнага інтэлекту. Ён тлумачыць: бок генератыўныя нейрасеткі выйшлі ў сваім развіцці на нейкае плато, абмежаванае з трох бакоў. З аднаго боку, на іх трэба вельмі шмат энергіі, амаль усе буйныя гульцы заяўляюць аб патрэбах у асабістых АЭС для далейшага развіцця. З другога боку – «голад дадзеных» для навучання, бо ўся тэкставая інфармацыя ўжо выкарыстаная, а інтэрнэт ужо «засмечаны» тэкстамі ад штучнага інтэлекту, на якіх ШІ не навучыцца, а толькі здэградуе. З трэцяга боку, не вырашаная праблема «галюцынацыяў», калі нейрасетка генеруе непраўдзівыя звесткі.
У 2025 годзе чакаць варта пашырэння і паглыблення, але не рэвалюцыі штучнага інтэлекту. Хаця магчымы і скачок у новым напрамку: напрыклад, у нейраморфных працэсарах (якія эмулююць нейроны, як у мозгу) ці баесавых сетках (якія вылічваюць імавернасці і могуць дапамагчы ў медыцыне). Робаты як проксі чалавека (як у той жа медыцыне) могуць даць нейрасеткам бясконца шмат карысных звестак для навучання (у адрозненне ад ужо не такіх карысных тэкстаў з інтэрнэту), істотнага прагрэсу можна чакаць з гэтага боку.
Мільярдэр Ілан Маск мае трапіць у адміністрацыю Трампа, а значыць, можна чакаць памяншэння дзяржаўных рэгуляцыяў у ЗША адносна аўтаномных машынаў на дарогах (якія ў 2025 годзе, падобна, змогуць ездзіць лепш за людзей), большых прэферэнцыяў для ягоных касмічных праектаў (у тым ліку палёту на Марс), развіцця блокчэйну і крыптавалютаў праз змяншэнне дзяржаўнага кантролю. Ад патэнцыйнай канфрантацыі Трампа з Кітаем тэхналагічныя карпарацыі выйграюць: пагроза вайны будзе спрыяць тэхна-гіганкам, можа пачацца «гонка ўзбраенняў» у тэхналогіях, дэрэгуляванне можа зняць «фінансавы цяжар» з тэхналагічных кампаніяў. Ды Бесараб падкрэслівае: відавочна, Трамп не той чалавек, каб ім хтосьці мог кіраваць – нават Маск.
Паляпшэння глабальнай кліматычнай сітуацыі Бесараб не чакае: «Праз розум нічога не даходзіла, але будзе даходзіць праз стыхійныя бедствы». Кажа, давядзецца змірыцца з тым, што Зямля перажывае чарговае цыклічнае змяненне клімату, чакаць чарговых хваляў спёкі і непрадказальных канвектыўных бураў, новых пажараў у лясах і на тарфяніках.
У мінулы тэрмін Трамп выйшаў з важных кліматычных пагадненняў і скасаваў больш за сотню правілаў аховы навакольнага асяроддзя. Цяпер Трамп прыйшоў да ўлады пад лозунгам «энергетычнага дамінавання» ЗША: ён збіраецца спрасціць працу нафтавых і газавых карпарацыяў. Для планеты гэта азначае больш парніковых газаў і больш імклівыя змены клімату. Пры тым каманда Трампа можа клапаціцца аб рэгугляванні геаінжынерыі – спробаў іншых краінаў паўплываць на змену клімату незвычайнымі шляхамі. Акрамя таго, каманда Трампа плануе выйсці з Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, дзе ЗША – найбуйнейшы донар.
Што да навукі і тэхналогіяў у Беларусі, Бесараб не прадбачыць нейкіх прынцыповых зменаў. У беларускай навуцы, кажа ён, ужо «няма нічога жывога», а Акадэмія навук Беларусі «ўжо нічога акрамя шкадавання не выклікае». Усё мацней будзе адчувацца, як «абсыпаецца» ўсё, што было да 2020 года. Бесараб чакае павольнай дэградацыі ўсяго высокатэхналагічнага, «як з той БелАЭС». Гэта будзе абцяжарана «ўцечкай мазгоў»: з Беларусі з’язджаюць самыя кваліфікаваныя кадры.
Алесь Наваборскі belsat.eu
