«Хуткіх» грошай цяпер у эканоміцы Br 25,7 млрд, – тут улічваецца гатоўка ў абарачэнні, а таксама пераводныя дэпазіты беларусаў у рублях і валюце. За год сума вырасла на 33 %. Гэтыя грошы небяспечныя тым, што іх можна вельмі хутка выдаткаваць на што-кольвек падчас крызісу і тым самым паспрыяць разгону цэнаў.
На руках у беларусаў, паводле звестак Нацбанку на 1 снежня, – Br 11,4 млрд, што на 26,7 % болей год да года. На пераводных дэпазітах – так мудрагеліста адмыслоўцы называюць звычайныя бягучыя рахункі, грошы на картках – цяпер Br 7,6 млрд (плюс 35,9 % год да года) і $ 1,9 млрд (плюс 22,9 %).
Гэта ўсё так званыя «хуткія» грошы, якія можна вокамгненна выдаткаваць і выпатрашыць з імі абменнікі і крамы. Менавіта туды бягуць беларусы падчас крызісаў і менавіта такая скупка ўсяго навокал толькі падштурхоўвае інфляцыю і дэвальвацыю. У параўнанні з леташнім снежнем гэтая агульная сума «хуткіх» грошай у фізічных асобаў вырасла ажно на 33 %.
У тэрміновых дэпазітах тэндэнцыі не мяняюцца: беларусы выносяць з банкаў валюту і нясуць туды рублі.
На рублёвых укладах цяпер Br 10,6 млрд (плюс 36,3 % год да года), на валютных – $ 2,5 млрд (мінус 18 %).
Тут усё проста: адсоткі дэпазітаў у рублях дапамагаюць не толькі ўратаваць грошы ад абясцэньвання, але яшчэ і прымножыць ашчаджэнні. Напрыклад, пры гадавой інфляцыі ў лістападзе ў 5,5 % рублі можна было пакласці ў банк пад 9,67 % (сярэдняя стаўка новых дэпазітаў да года) або нават пад 13,2 % (сярэдняя стаўка новых дэпазітаў тэрмінам больш за год).
Валютныя ўклады такой прыбытковасцю пахваліцца не могуць: долары возьмуць пад 0,83 %, а еўра – пад 0,4 % (гэта сярэднія стаўкі новых доўгатэрміновых дэпазітаў у лістападзе).
Пры гэтым скарачаюцца валютныя дэпазіты і юрыдычных асобаў – і пераводныя, і тэрміновыя: на 16,3 % і 5,6 % адпаведна ў параўнанні з леташнім снежнем. Цяпер кампаніі трымаюць у банках валюты на $ 5,2 млрд.
А надоечы Нацбанк паведаміў, што банкі рэзка паднялі стаўкі доларавых дэпазітаў – і для фізічных, і для юрыдычных асобаў.
Што праўда, адсоткі ўсё яшчэ нізкія, і эканамістка даследчага цэнтру BEROC Настасся Лузгіна не ўпэўненая, што намаганні банкаў дадуць плён, хаця варта пачакаць і паглядзець, што будзе. «Гэта ж не такі маментальны прыцёк валюты, патрабуецца пэўны перыяд для гэтага», – адзначыла экспертка ў каментары «Белсату».
Цікава іншае: чаму банкі, якія ледзь не выпіхвалі валюту, уводзячы камісію за абслугоўванне рахункаў, зноў займелі ў ёй патрэбу? Як тлумачыць Лузгіна, да нелюбові крэдытных арганізацыяў да замежных грошай спрычыніўся рэгулятар, які ўхваліў вельмі высокія нормы рэзервавання ўсіх валютных дэпазітаў:
«Банкі вымушаныя аддаваць грошы, груба кажучы, у Нацбанк, рэзерваваць іх там, і гэтыя грошы не працуюць. Плюс банкі мусяць нешта плаціць укладчыкам, таму гэта банкам нявыгадна абсалютна».
Паводле эканамісткі, рэгулятар апошнім часам нічога не мяняў у сваёй палітыцы дэдаларызацыі, таму цяперашняя спроба спыніць адцёк амерыканскіх грошай або нават прыцягнуць новыя дэпазіты – ініцыятыва ўласна банкаў. Лузгіна мяркуе, што іх крыху ўзбаламуціла нядаўняе рэкорднае падаражанне долара і еўра:
,,«Паўплывалі ваганні беларускага рубля ў апошнія месяцы. Банкі пастанавілі не тое, каб папоўніць свае запасы, а стабілізаваць долю капіталу ў замежнай валюце. Бачачы, што курс вагаецца туды-сюды, яны, мабыць, пастанавілі ў пэўнай ступені падстрахавацца».
Яшчэ адна імаверная прычына прагі да валюты, што ўзнікла ў банкаў, – попыт імпарцёраў. З увагі на рост прыбыткаў расце і спажыванне, у тым ліку хапаюць замежныя тавары. Пры гэтым імпарт павялічваецца шпарчэй за экспарт.
«Рост імпарту таксама стымуляваў банкі, ім патрэбная валюта для разлікаў. Можа, яны спрагназавалі, што ў снежні перад святамі спатрэбіцца болей валюты», – падсумавала Настасся Лузгіна.
Сцяпан Кубік belsat.eu
