Аб’яднаны пераходны кабінет 25 лістапада прызначыў Віталя Маўчанава намеснікам прадстаўніцы Кабінету ў сацыяльнай палітыцы. «Белсат» пагутарыў з Віталём аб праблемах, якія яму давядзецца развязваць.
Віталь Маўчанаў родам з Менску, да 2020 года займаўся бізнесам. У 2020-м заснаваў механізм перадачы інфармацыі пра хапуны падчас адключэння інтэрнэту, займаўся журналісцкаю дзейнасцю. Пазней выступіў сузаснавальнікам Беларускага дому ў Талліне і Народнай амбасады ў Эстоніі. У 2022 годзе зрабіўся прадстаўніком Офісу Святланы Ціханоўскай у Эстоніі, а з 2023-га рэпрэзентуе Офіс і ў Латвіі.
Маўчанаў расказаў «Белсату», што зрабіўся намеснікам прадстаўніцы Аб'яднанага пераходнага кабінету ў сацыяльнай палітыцы, але застаўся таксама прадстаўніком Офісу Ціханоўскай у Латвіі і Эстоніі, працягвае займацца праблематыкай гэтага рэгіёну.
Што да сацыяльнай палітыкі, Маўчанаву паставілі задачу скаардынаваць працу грамадскіх і праваабарончых арганізацыяў, якія дапамагаюць беларусам з легалізацыяй у розных краінах.
,,«Я другі дзень на пасадзе, ужо паступаюць пытанні ад беларусаў, якія нелегальна застаюцца дзесьці ў Еўропе і хочуць легалізавацца, яшчэ нейкія ёсць пытанні, – расказвае Маўчанаў. – Асноўная задача – гэта дасылаць гэтыя пытанні да праваабарончых арганізацыяў».
Нават не першая, а «нулявая» задача – гэта пытанні экстрадыцыі і дэпартацыі, працягвае ён. Для тых, каго высылаюць у Беларусь, існуе сур’ёзная пагроза зняволення і катавання. Пытанне паўстала яшчэ да экстрадыцыі з В’етнаму ў Беларусь былога ваяра палка Каліноўскага і сябра Каардынацыйнай рады Васіля Верамейчыка. Паводле Маўчанава, прызначэнне некага на працу ў гэтай сферы абмяркоўвалася яшчэ на трэцяй канферэнцыі «Новая Беларусь» сёлета ў жніўні.
Што рабіць чалавеку, якому пагражае дэпартацыя ці экстрадыцыя? Маўчанаў прызнае, што гэта складанае пытанне. У выпадку з Верамейчыкам дэпартацыя адбылася вельмі хутка, часу абараніць яго не было.
Прадстаўнік Аб'яднанага пераходнага кабінету заклікае найперш не ездзіць у краіны, якія супрацоўнічаюць з рэжымам Лукашэнкі. Асабліва гэта тычыцца ветэранаў палка Каліноўскага і іншых ваяроў, якія баранілі Украіну, бо яны для рэжыму Лукашэнкі – першая цэль. Маўчанаў таксама заклікае пытаць у Кабінету, Офісу і праваабарончых ініцыятываў пра пагрозы пры паездках нават у краіны кшталту Турэччыны (пазначаныя на сайце Pashpart.org не чырвоным, а жоўтым колерам).
Грузію, працягвае ён, дэмакратычныя сілы не лічаць абсалютна бяспечнаю для беларусаў: хоць адтуль пакуль не выдаюць у Беларусь людзей, якім пагражае палітычны пераслед, аднак у Грузіі цяпер «свае палітычныя рэчы адбываюцца». Гэтая краіна застаецца «самай праблемнай» у пытаннях легалізацыі беларусаў.
Пытанні легалізацыі ў Еўразвязе наладжаныя лепш, але і там бываюць праблемы, адзначае Маўчанаў. Гэтыя пытанні, падкрэслівае ён, разглядаюць не Офіс Ціханоўскай ці Аб'яднаны пераходны кабінет, а ўлады адпаведнай краіны. Праблемы застаюцца і з пашпартамі, і з падарожнымі дакументамі (замяняльнікамі пашпартоў для тых, у каго скончылася дзеянне дакументу і няма магчымасці з’ездзіць у Беларусь для замены пашпарта ў звязку з пагрозаю палітычнага пераследу).
Беларусы ва Украіне таксама маюць праблемы з легалізацыяй, бо на нашых суайчыннікаў там глядзяць як на грамадзянаў краіны-суагрэсара. На нядаўнім форуме Астрожскіх амбасадар у асобых даручэннях Украіны ў Беларусі Ігар Кізім сказаў, што пытанні легалізацыі беларусаў не можа развязаць аніхто акрамя саміх беларусаў. Маўчанаў расказаў, што трымае добры кантакт з кіраўніком місіі дэмакратычных сілаў у Кіеве Генадзем Маньком ды займаецца гэтымі пытаннямі.
Але Кізім мае рацыю, працягвае Маўчанаў:
,,«У кожнай краіне толькі ад беларусаў залежыць іхная легалізацыя».
Ён прыводзіць прыклад: да яго прыходзяць і кажуць, што ў пэўнай краіне не выдаюць пашпартоў замежніка беларусам. Глядзіць, а ў гэтай краіне наогул не выдаюць такіх пашпартоў, няма такога тыпу дакументаў. Каб з’явіўся, трэба ісці ў парламент. Першае, што можна зрабіць, – гэта пісаць лісты ў парламент ад дыяспары, якая раскажа пра свае праблемы. Пасля такіх лістоў парламент можа пачаць разгляд праблемы.
У мностве парламентаў ёсць групы сяброў дэмакратычнай Беларусі. Напрыклад, такая група існуе ў парламенце Латвіі. Але для развязання праблемы з аўтамабілямі на беларускіх нумарах у Латвіі трэба было, каб «дыяспара прыйшла і сказала, што нам трэба так». Самой наяўнасці прабеларускай групы, як і дзейнасці дэмакратычных сілаў было недастаткова.
«Дэпутаты чуюць тых, хто жыве ў іхнай краіне, больш, чым тых, хто не жыве, бо гэта патэнцыйныя выбарнікі, – тлумачыць Маўчанаў. – Мы не можам прыйсці ў нейкую краіну і сказаць: "Зрабіце, калі ласка, закон, каб у беларусаў былі пашпарты замежніка". Так не працуе. Першы запыт павінен быць ад беларусаў, якія жывуць у краіне».
Маўчанаў дадае, што не толькі Украіна, але і іншыя дзяржавы могуць успрымаць беларусаў як грамадзянаў краіны-суагрэсара. Менавіта таму ў беларусаў могуць узнікаць і іншыя праблемы, у тым ліку з атрыманнем візаў.
Віталь Бабін, Алесь Наваборскі belsat.eu
