«Беларуская сістэма пакаранняў за наркотыкі не выглядае натуральнай і зразумелай для падлетка», – заявілі «Белсату» ў ініцыятыве «Legalize Belarus».
Суд у Горадні прызначыў 10 гадоў 14-гадовай школьніцы за «незаконны абарот наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх прэкурсараў і аналагаў, учынены арганізаванаю групаю». Крымінальны кодэкс прадугледжвае за гэта ад 10 да 20 гадоў зняволення, такім чынам, суд праявіў «гуманізм» і даў дзяўчынцы мінімальны тэрмін.
Паводле версіі следства і пракуратуры, школьніцу злавілі з «асабліва небяспечным псіхатропным рэчывам», вага якога склала каля аднаго грама.
Падобна, што гэта не першы такі прысуд: дзяржаўныя крыніцы паведамляюць, што сёлета ў Горадні затрымалі чацвярых падлеткаў, якія ў траўні і чэрвені «распаўсюджвалі наркотыкі шляхам закладак». Усіх фігурантаў абвінавачваюць паводле таго ж артыкулу з мінімальным 10-гадовым тэрмінам.
Як сцвярджаецца, няпоўнагадовыя адгукаліся на аб'явы ў інтэрнэце наконт працы, атрымлівалі паведамленні ад куратара, а потым і наркотыкі, якія яны расфасоўвалі і хавалі на тэрыторыі Кастрычніцкага раёну Горадні. Ці злавілі сілавікі гэтага куратара, не ўдакладняецца.
«Чарговы жахлівы прысуд з пакараннем, не сувымерным правапарушэнню. Адзін грам – часта мінімальная колькасць згаданага рэчыва, якую можна набыць на рынку», – так гэтую гісторыю пракаментаваў «Белсату» сузаснавальнік грамадскага руху «Legalize Belarus» Пётр Маркелаў.
Ён упэўнены, што галоўная мэта такога пакарання – запалохаць падлеткаў, аднак гэта не спрацуе:
,,«Эфект запалохвання як функцыя крымінальнага пераследу не дзейнічае на дзяцей гэтак жа эфектыўна, як на дарослых. Дзеці не ўсведамляюць, чым яны рызыкуюць, калі ўцягваюцца ў незаконны распаўсюд кантраляваных рэчываў у Беларусі. У такім узросце чалавек не можа цалкам асэнсоўваць наступствы сваіх дзеянняў, бо беларуская сістэма пакаранняў за наркотыкі не выглядае натуральнай і зразумелай для 14-гадовага падлетка».
Зняволенне на такі тэрмін ніякай карысці не дасць, наадварот, толькі нашкодзіць псіхіцы школьніцы, мяркуе актывіст:
«Нават пара месяцаў у беларускай турме ў такім узросце могуць нанесці глыбокі адбітак на асобу чалавека, не кажучы пра гады. 10 гадоў турмы ў маладым узросце, калі чалавек яшчэ фармуецца, на жаль, з вялікай верагоднасцю могуць стаць вызначальнай падзеяй у жыцці гэтай дзяўчыны».
Бязлітаснае змаганне з наркотыкамі абвясцілі ў Беларусі яшчэ ў 2014 годзе, калі Лукашэнка падпісаў дэкрэт, што прадугледжваў узмацненне крымінальнай адказнасці за захаванне, распаўсюд, выраб забароненых рэчываў.
«Антынаркатычны» 328-ы артыкул прадугледжвае да 25 гадоў зняволення – гэта ў выпадку смерці чалавека пасля ўжывання наркотыкаў. Крымінальны кодэкс такі, што караюць усіх і за ўсё: перадаў самакрутку з марыхуанай сябру – «незаконнае абарачэнне з мэтаю збыту», ад 5 да 8 гадоў калоніі. Адно толькі захаванне, набыццё або перавоз наркотыку без мэты збыту пагражае абмежаваннем волі на тэрмін да 5 гадоў ці пазбаўленнем волі на тэрмін ад 2 да 5 гадоў.
У 2017 годзе сваякі асуджаных паводле «антынаркатычнага» артыкулу заснавалі рух «Маці-328», удзельнікі якога дамагаюцца змякчэння пакарання, асабліва для непаўналетніх. Актывісты сустракаліся з чыноўнікамі і дэпутатамі, ладзілі галадаванні, прасілі аб амністыі для сваіх родных. Удзельнікі руху настойваюць: караюць пераважна не сапраўдных гандляроў атрутаю, а спажыўцоў, якіх патрэбна лекаваць, а не садзіць за краты.
Апошняя амністыя, абвешчаная ў Беларусі ўлетку, часткова закранула асуджаных за наркотыкі: прызначаныя тэрміны скарацілі на адзін год непаўналетнім, а таксама жанчынам і мужчынам, якія маюць дзяцей ва ўзросце да 18 гадоў.
Надоечы Лукашэнка ўнёс у парламент законапраект, што прадугледжвае, сярод іншага, лібералізацыю 328-га артыкулу. У самай мяккай, першай частцы (захоўванне і купля без мэты збыту) з'явіцца арышт на тэрмін да 3 месяцаў. За разавыя выпадкі продажу або перадавання наркотыкаў будуць абмяжоўваць волю (цяпер – толькі пазбаўленне волі). Чацвёртая частка артыкулу, паводле якой асудзілі гарадзенскую школьніцу, будзе прадугледжваць мінімум 8 гадоў зняволення.
У верасні Палата прадстаўнікоў ухваліла гэты законапраект у першым чытанні, цяпер дакумент рыхтуецца да другога. Хаця не ўсе дэпутаты пагадзіліся з прапанаванымі зменамі. Колішні міліцыянт Алег Гайдукевіч на пасяджэнні парламенту заявіў, што «мы мусім вельмі асцярожна да гэтага пытання падыходзіць» і што ініцыятыва выклікае ў яго «вялікія сумневы».
Таксама пра «пэўныя сумневы» казаў іншы дэпутат, Аляксандр Шпакоўскі. Ён упэўнены, што дзякуючы жорсткаму пакаранню Беларусь «мінімізавала для сябе гэты выклік – наркаманію».
Актывіст Пётр Маркелаў, наадварот, вітае лібералізацыю:
,,«Натуральна, добрыя прапановы. Але галоўнае пытанне ў прававыкарыстальнай практыцы, бо менавіта працэсуальныя парушэнні часта прыводзяць да памылковай кваліфікацыі правапарушэнняў».
Праблема ў тым, што на фігурантаў наркатычных справаў «вешаюць» удзел у арганізаванай групе, хаця насамрэч такога ўдзелу не было.
«Змены ў заканадаўстве не гарантуюць, што больш мяккія пакаранні будуць прымяняцца на практыцы. Вялікае значэнне мае змяненне прававыкарыстальнай практыкі, каб гарантаваць справядлівае стаўленне да ўсіх абвінавачаных, адсутнасць працэсуальных правапарушэнняў і адпаведную кваліфікацыю правапарушэння», – падкрэсліваюць у «Legalize Belarus».
Пасля лібералізацыі Крымінальнага кодэксу шмат якія справы могуць быць перагледжаныя.
«Змяненне пакарання ў сувязі з выкарыстаннем закону, што паляпшае становішча асуджанага, праводзіцца ў парадку 402-га артыкулу Крымінальна-працэсуальнага кодэксу», – тлумачыць юрыстка Людміла Казак, якая ў свой час абараняла Марыю Калеснікаву і была пазбаўленая адвакацкай ліцэнзіі.
Змены, што плануюцца, будуць мець зваротную сілу, таму ў судоў будзе права вызваліць ад пакарання або змякчыць яго. Для пачатку працэсу патрабуецца заява або асуджанага, або органу, адказнага за выкананне пакарання, або назіральнай камісіі.
Сцяпан Кубік belsat.eu
