Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі 4 жніўня афіцыйна абвесціў, што ЗСУ атрымалі першую партыю знішчальнікаў F-16. Як Украіна будзе выкарыстоўваюць гэтыя самалёты і ці здолеюць яны змяніць сітуацыю на фронце?
Доўгі шлях ва Украіну
Ад самага пачатку вайны Расея цалкам дамінавала ў авіяцыі, таму для Украіны было прынцыпова важна дамагчыся ад Захаду паставак сучасных баявых самалётаў.
У якасці прыярытэту Кіеў выбраў амерыканскія знішчальнікі F-16 - масавасць і распаўсюджанасць гэтага самалёту гарантавала вялізарны патэнцыял для абнаўлення авіяпарку. Спачатку ЗША адкрыта выказвалася супраць такіх паставак, аднак улетку 2023 году ўсё-ткі далі зялёнае святло на тое, каб іншыя краіны NATO, якія выкарыстоўваюць F-16 самастойна дамаўляліся з Кіевам. У так званую «кааліцыю знішчальнікаў» увайшлі Нідэрланды, Данія, Нарвегія і Бельгія.
На хуткае пераўзбраенне ніхто не разлічваў. Першапачаткова планавалася, што з улікам часу на падрыхтоўку экіпажаў Украіна здолее сфармаваць першую эскадрыллю F-16 (не больш за 12 самалётаў) у першай палове 2024 году. Аднак на практыцы працэс расцягнуўся яшчэ больш. Медыі пісалі пра нібыта недахоп вучэбных месцаў для ўкраінскіх пілотаў у ЗША, пра недастатковае валоданне англійскай мовай, пра складанасць перавучвання з савецкіх знішчальнікаў на заходнія і праблемы са стварэннем інфраструктуры.
Так ці інакш першыя самалёты Украіна атрымала толькі ў канцы ліпеня, а 4 жніўня Уладзімір Зяленскі афіцыйна пра гэта абвесціў.
«F-16 ва Украіне. Мы забяспечылі гэта», - заявіў прэзідэнт.
«Лепш позна, чым ніколі», - з гэтых словах пачынаецца артыкул аўтарытэтнага выдання «The Economist», прысвечаны з’яўленню F-16 ва Украіне. Аўтары матэрыялу назвалі гэтую падзею «важным сімвалічным стартам».
Не цуда-зброя
Часопіс «The Economist» паведаміў, што Украіна атрымала 10 з запланаваных 79 знішчальнікаў F-16, а да канца гэтага года можа разлічваць, што на яе ўзбраенні будзе агулам 20 самалётаў амерыканскай вытворчасці. Астатнія будуць пастаўляцца партыямі цягам 2025 года. Разам з тым, паводле звестак «The New York Times», сёлета з ЗСУ не будзе і 20 самалётаў: да канца года Украіна зможа выкарыстоўваць толькі 10 знішчальнікаў F-16.
У любым выпадку 10-20 самалётаў для фронту працягласцю ў 1200 км – гэта, мякка кажучы, не шмат. Нават паводле надзвычай аптымістычнай ацэнцы, якую Мінабароны Украіны агучыла ў траўні 2023 году, для поўнага вызвалення акупаваных тэрыторыяў ЗСУ трэба мець не менш за 48 самалётаў F-16. Называліся і іншыя лічбы: паводле Юрыя Ігната, каб раўнамерна закрыць неба над Украінай і не пакідаць слабых месцаў, ЗСУ павінна мець 128 F-16. А каб цалкам гаспадарыць у паветры, як лічаць эксперты, спатрэбяцца сотні амерыканскіх самалётаў. То бок цяпер F-16 проста мала для таго, каб забяспечыць карэнны пералом у вайне.
Акрамя таго, F-16 – гэта зусім не цуда-зброя. Знішчальнік быў распрацаваны яшчэ ў канцы 70-х гадоў мінулага стагоддзі і нават з улікам глыбокай мадэрнізацыі (ЗСУ атрымае версію F-16АМ) не можа лічыцца найноўшым відам авіяцыйнай тэхнікі. F-16 - гэта самалёт чацвертага пакалення, як і самы масавы расейскі знішчальнік МіГ-29.
Расейскі Су-35 лічыцца самалётам пакалення 4++, а Су-57 увогуле пятага пакалення (праўда, іх у РФ не больш за паўтара дзясятка). Па шэрагу важных тактыка-тэхнічных характарыстыках (ТТХ) яны пераўзыходзяць F-16.
Разам з тым, гэтая перавага расейскіх самалётаў па ТТХ не з’яўляецца ні крытычнай, ні татальнай. Яна ўраўнаважываецца прасунутай авіяцыйнай электронікай, якая ў тым ліку дазваляе эфектыўна адсочваць і знаходзіць цэлі, што для сучаснага паветранага баю надзвыйчай важна.
,,«У Расеі па стане на сёння няма баявых самалётаў, з якімі F-16АМ не адчуваў бы сябе на роўных, а супраць некаторых і ўвогуле варта адзначыць яго перавагу», - сцвярджае аглядальнік суполкі «Информаційний спротив» Аляксандр Каваленка.
Пакуль параўноўваць Су-35/57 і F-16 можна толькі на ўзроўні тэорыі – у рэальных бою яны ніколі не сутыкаліся. Але з іншымі самалётамі расейскай і савецкай вытворчасці (МіГ-29, МіГ-23, Су-27) F-16 у розных лакальных канфліктах сустракаўся неаднаразова. Падлік, які зрабілі кітайскія эксперты, уражвае: F-16 перамагае з лікам 65:0 (то бок было знішчана 65 расейска-савецкіх самалётаў і ніводнага амерыканскага знішчальніка).
Як будуць выкарыстоўвацца F-16
Ёсць некалькі сцэнароў выкарыстання Украінай шматфункцыйных знішчальнікаў F-16.
Першы сцэнар - абарончы. F-16 будуць выкарыстоўваць як самалёт супрацьпаветранай абароны, каб збіваць расейскія ракеты і ўдарныя дроны, што тэрарызуюць украінскія гарады. Паводле выдання «The Telegraph», новыя знішчальнікі ЗСУ ўжо здзейснялі баявыя вылеты ў адпаведных мэтах. У прыватнасці, на выходных медыі заўважылі F-16 над Адэсай.
Хутчэй за ўсё, такі сцэнар будзе бліжэйшым часам дамінуючым. З аднаго боку, у гэтым ёсць аб’ектыўная неабходнасць, бо расейскі паветраны тэрор не ідзе на спад, а Украіна не можа цалкам закрыць неба пры дапамозе толькі зенітна-ракетных сістэмаў. З іншага боку, рызыка страты F-16 пры такім развіцці падзеяў невысокая, а ўкраінскія пілоты атрымаюць магчымасць удасканаліць сваё майстэрства на новай тэхніцы.
Медыі зазначаюць, што тыя F-16, якія Зяленскі прэзентаваў 4 жніўня, укамплектаваныя як раз пад вырашэнне задач СПА. У прыватнасці, яны былі ўзброены ракетамі AIM-9 для знішчэння цэляў у бліжняй зоне і AIM-120, што выкарыстоўваюцца на зенітных сістэмах NASAMS. Таксама на паказаных самалётах можна заўважыць падвясны бак паліва - то бок самалёт рыхтуюць да працяглага патрулявання, што як раз можа спатрэбіцца падчас адбіцця паветраных атак на гарады Украіны.
Другі сцэнар - нанясенне пры дапамозе F-16 удараў па наземных цэлях. Знішчальнік можа выкарыстоўваць ракеты «паветра-зямля» AGM-65 «Мавэрык», крылатыя ракеты AGM-158 JASSM (далёкасць JASSM у залежнасці ад версіі – 230-370 км), супрацьлакацыйныя AGM-88 HARM і супрацькарабельныя AGM-84, кіраваныя і некіраваныя бомбы. Гэта не азначае, што ўсю гэтую наменклатуру ўзбраення Украіна аўтаматычна атрымала ад саюзнікаў, але адпаведнае пытанне цяпер будзе ў парадку дня. Акрамя таго, самалёт, імаверна, аснасцяць англа-французскімі крылатымі ракетамі Storm Shadow/SCALP-EG.
То бок патэнцыйна арсенал узбраення у F-16 вельмі шырокі і ён можа эфектыўна (больш эфектыўна, чым на самалётах ЗСУ савецкага тыпу) выкарыстоўвацца для кропкавых удараў па важных аб’ектах вайсковай інфраструктуры Расеі. У якасці патэнцыйнай мішэнні для F-16 некаторыя медыі і эксперты таксама называюць Крымскі мост.
Тандэм з высокімі стаўкамі
Трэці сцэнар - гэта выкарыстанне F-16 для палявання на расейскія самалёты, што наносяць удары па ўкраінскіх пазіцыяў на ліні фронту. Гэты сцэнар найбольш небяспечны, бо ёсць рызыка, што ў такім выпадку F-16 самі стануць мішэнямі для расейскіх СПА і знішчальнікаў. А некаторыя расейскія знішчальнікі, як ужо было сказана, па шэрагу ТТХ пераўзыходзяць F-16.
Разам з тым, у такіх аперацыяў ЗСУ будуць мець свой козыр. Сёлета Украіна атрымала ад Швецыі два самалёты далёкага радыёлакацыйнага выяўлення (ДРЛВ) «ASC 890» (іншая назва - «Saab 340B»). Па сутнасці, гэта лятаючыя радары, якія дазваляюць выяўляць варожыя самалёты на адлегласці да 450 км.
Вайсковы партал «Defense Express» піша, што выкарыстанне «ASC 890» і F-16 у адной звязцы дазволіць цалкам зрэалізаваць патэнцыял амерыканскіх знішчальнікаў.
«Справа ў тым, што ўласныя радары знішчальнікаў нашмат слабейшыя, больш за тое, працуючая РЛС для самалёта - гэта вялізарны дэмаскіруючы фактар, - тлумачаць эксперты «Defense Express», - Адначасова самалёт ДРЛВ можа наводзіць на варожыя самалёты ўласныя знішчальнікі, знаходзячыся па-за зонаю паражэння, а атаку становіцца магчымым здзейсніць у рэжыме поўнай маскіроўкі (то бок F-16 свае радары можа выключыць - заўв. Belsat.eu)».
Апошні сцэнар мае найбольшы патэнцыял з пункту гледжання ўплыву на сітуацыю на фронце. Масавае выкарыстанне расейскімі самалётамі цяжкіх авіябомбаў па пазіцыяў ЗСУ стала адным з найважнейшых фактараў прасоўвання арміі агрэсара. Украінцам важна пазбавіць праціўніка такой магчымасці. Для гэтага не абавязкова наносіць катастрафічныя страты расейскай авіяцыі – дастаткова, каб вораг баяўся панесці страты і абмяжоўваў з улікам гэтага свае аперацыі. Па сутнасці, задача F-16 заключаецца ў тым, каб адагнаць расейскую авіяцыю ад лініі фронта, аблегчыўшы становішча ўкраінскіх жаўнераў у акопах.
“Хоць іх занадта мала, і яны спазняюцца, важнасць F-16 нельга недаацэньваць”, - канстатуе «The Economist».
Ваеннае і маральнае значэнне F-16 для сітуацыі на фронце Расея цудоўна разумее, таму напэўна зробіць ліквідацыю амерыканскіх самалётаў адной са сваіх прыярытэтных задачаў. 16 ліпеня Мінабароны РФ нават абвесціла ўзнагароду за знішчэнне F-16: 15 млн расейскіх рублёў - каля $175 тысяч у эквіваленце.
Глеб Нержын, «Белсат»
