Як ставяцца да палітычных і беларускамоўных вязняў турэмшчыкі ў Беларусі
У Рэспубліцы Беларусь – дзве дзяржаўныя мовы: расейская і беларуская. Але турэмшчыкі зусім не разумеюць беларускай мовы, таму могуць ударыць вязня, калі яе чуюць, а напісаных па-беларуску лістоў і не дазваляюць адпраўляць без перакладчыка.
Пра гэта апавёў палітычны вязень Алег Кулеша, якога рэжым Лукашэнкі засудзіў паводле «карагоднай справы». Спярша яго трымалі ў СІЗА ў Берасці, а потым адправілі ў папраўчую калонію ў Бабруйску.
Наш госць прызнаецца: рыхтуючыся да праграмы, хацеў распавесці забаўныя і кур’ёзныя выпадкі. Пагатоў калонія, дзе ён сядзеў, адрознівалася ад іншых больш мяккім стаўленнем да беларускамоўных вязняў. Магчыма, гэта звязана з тым, што ў 2020 годзе зняволеныя пратэставалі разам з іншымі беларусамі супраць гвалту сілавікоў, якія разганялі паслявыбарчыя пратэсты.
Спадар Алег не толькі распавёў розныя гісторыі пра зняволенне, але і прачытаў некаторыя са сваіх вершаў. Адзін з іх ягоныя сябры зразумелі як зашыфраваны ключ, што вядзе да нейкага схаванага «скарбу».
Але не ўсе гісторыі атрымаліся вясёлыя. Напрыклад, наш госць расказаў, якім чынам палітычных вязняў запісваюць у зацятыя парушальнікі, каб пазбавіць магчымасці раней выйсці на волю.
«Якая розніца, на якой мове гаварыць?» – пытанне, адказ на якое адразу робіцца зразумелым у месцах зняволення, створаных лукашыстамі. Турэмшчыкі падазраюць беларускамоўных у правакацыі. У бабруйскай калоніі нават прыдумалі тэст патэльняй, каб зразумець – сапраўды вязень беларускамоўны ці «дурыць галаву».
Спектр пакаранняў за карыстанне беларускаю моваю вельмі шырокі – ад удару ў сківіцу да адмовы прымаць лісты, напісаныя па-беларуску, бо «турэмны перакладчык захварэў». Што гэта – шчырая тупасць ці здзек? Бо нават чачэнец з РФ за чатыры месяцы загаварыў па-беларуску.
Болей пра ўмовы, у якіх трымаюць палітычных вязняў, можна даведацца ў праекце «Белсату» «зона.бел».
У граматычнай частцы Віктар Шукеловіч расказвае пра слова «лядоўня».
Шчыльна – рус. тесно
Знітаваны = звязаны
За кратамі – рус. за решеткой
Палітвязень – рус. политзаключенный
Былы – рус. бывший
Артыкул – рус. статья
Карагодная справа – рус. хороводное дело
Берасце = Брэст
Пакаранне – рус. наказание
Стаўленне = адносіны
Атачэнне = акружэнне
Вэрхал = гармідар
Качка – рус. утка
Асаблівыя ўмовы – рус. особенные условия
Рыхтаваць – рус. готовить
Выпадак – рус. случай
Хата = камера
Ператрус = вобшук
Справаздача – рус. отчет
Не пагаджацца – рус. не соглашаться
Махлярыць – рус. мухлевать
Падавацца – рус. казаться
Ужыванне – рус. употребление
Існаваць – рус. существовать
Наглядчык – рус. надзиратель
Кпіны = насмешкі
Шпіталь = лякарня, больніца, бальніца
Замаўляць = заказваць
Папера для прыбіральні = туалетная папера
Тэчка = папка
Папяровы ручнік – рус. бумажное полотенце
Асадка = ручка (для пісьма)
Урэшце – рус. наконец-то
Допыт – рус. допрос
Умоўна – рус. условно
Парушальнік – рус. нарушитель
Гузік – рус. пуговица
Пасада – рус. должность
Пакутны шлях – рус. мученический путь
Спатканне = сустрэча
Сківіца – рус. челюсть
Патэльня – рус. сковорода
Іспыт = экзамен
Выпрабаванне – рус. испытание
Сродак – рус. средство
Супрацьстаянне – рус. противостояние
Ганачак – рус. крылечко
Андарак – рус. шерстяная юбка
Шурпаты – рус. шершавый
Лушпіна – рус. кожура, скорлупа
Шлёндрацца = цягацца
Начвэрыць = нарабіць дрэннага, нашкодзіць
Неспрыяльны = нядобры, непрыхільны
Асяроддзе – рус. окружение
Радок – рус. строчка
Ліст = пісьмо
Сцяжыначка = дарожка
Падлога – рус. пол
Літаральна – рус. буквально
На вокладцы – фантастычная нашыўка, зробленая на ўзор нашывак, якія насілі габрэі ў гітлераўскіх канцлагерах.
