Я падабрала фемінісцкі спіс з 7 фільмаў, дзе жанчыны і іхны досвед – самі дзеля сябе.
З пункту гледжання фемінісцкага руху з кіно ўсё дрэнна, цягам усёй яго гісторыі.
Вы памятаеце тэст Бэкдэл? У 1985-м у адным са сваіх коміксаў карыкатурыстка Элісан Бэкдэл паказала дзвюх жанчын, якія сабраліся ў кіно. Адная з іх кажа, што глядзіць толькі тыя фільмы, дзе 1) ёсць не менш як дзве жанчыны; 2) яны размаўляюць паміж сабой; 3) пра штосьці, апроч мужчынаў. У выніку гераіні коміксу пайшлі дадому. Сёння тэст Бэкдэл выкарыстоўваецца ў кінаіндустрыі, напрыклад, фондам «Eurimages», але паказ у кіно жанчын праз іхныя дачыненні з героямі-мужчынамі ўсё яшчэ дамінуе. І ён абавязкова дамінуе ў разнастайных спісах найлепшых фільмаў у гісторыі ды ў спісах пераможцаў прэстыжных фестываляў і кінапрэміяў. Я падабрала фемінісцкі спіс з 7 фільмаў, дзе жанчыны і іхны досвед – самі дзеля сябе.
Абурэнне гарантаванае, гэта адная з самых агідных сцэнаў гвалту, – мужчына ўпэўнены, што яму ўсё можна, а супраць яго ніхто нічога не смее, класіка. На паркоўцы кантры-клубу Тэлму спрабуе згвалтаваць новы знаёмец, але ейная сяброўка Луіза, з якой яны разам выбраліся ў горы, забівае яго з пісталета.
З гэтага пачынаецца іхнае падарожжа да мяжы з Мексікай, ва ўсё яшчэ агідным, якім яго паказаў Рыдлі Скот, патрыярхальным свеце, дзе для дзвюх жанчын, што паўсталі супраць сексуалізаванага гвалту, ёсць толькі адзін канец. «Тэлма і Луіза» – хіба адное з найвыразнейшых фемінісцкіх выказванняў, і яно робіць нас больш спагадлівымі да жанчын, якія забілі, бо абаранялі сябе і сваю годнасць. Такія забойствы ў крымінальнай практыцы, на жаль, можна вылучыць у асобны тып, і не заўсёды яны атрымліваюць справядлівую ацэнку суда.
Я вельмі люблю гэты фільм за тое, што ён не апраўдаў маіх чаканняў і падлавіў на выхаваным патрыярхальным мысленні. Выхаваным у тым ліку мэйлгэйзам, то-бок адлюстраваннем жанчыны ў творах мастацтва з перспектывы гетэрасексуальнага мужчыны, пераважна як аб’екта для асалоды і задавальнення. Праз мэйлгэйз Эрын Брокавіч складана ўспрымаць усурʼёз – галоўная гераіня ў выкананні Джульі Робэртс прыходзіць працаваць у адвакацкую кантору ў кароткай спадніцы і з ніжняй бялізнай напаказ. Тым не менш, пачаўшы з малых крокаў, яна паспяхова выконвае маштабную працу.
Я думала, ейны стыль таксама памяняецца, каб даказаць «рост» гераіні, а Эрын засталася такой жа – у кідкіх колерах і прынтах, з глыбокім дэкальтэ. Соўдэрбэрг разумеў, што, каб быць прафесіяналам, жанчыне не трэба хавацца ў шэрыя гарнітуры. Гэта фільм 2000 года – сёння мы ўсё яшчэ намагаемся выглядаць адпаведна, каб да нас ставіліся сур’ёзна.
Гэта дакументальны хіт мінулага года, які, сярод іншага, атрымаў Еўрапейскую кінапрэмію, яе яшчэ называюць еўрапейскім «Оскарам». Тады, дарэчы, на прэмію прэтэндавала таксама стужка «Радзіма» беларускіх рэжысёраў Ганны Бадзякі і Аляксандра Міхалковіча. У «Сястрынстве лазні па-чорнаму» жанчыны рознага ўзросту мыюцца ў лазні – гэта тут пэўны рытуал, у тым ліку ўнутранага ачышчэння – і дзеляцца адна з адной рознага кшталту траўматычным досведам ды досведам пазнання сябе праз церні. Прыняцце сваёй знешнасці, зносіны з бацькамі, секс з партнёрамі, гомасексуальнасць, сексуальны гвалт ды іншае… Усё пра тое, як гэта – быць жанчынай. «Пакрыўджаныя лёсам», – зняважліва сказаў пра фільм мой знаёмец, чым толькі пацвердзіў: каб жанчын навучыліся чуць, такога кантэнту не стае, не стае катастрафічна! Прычым стужка Ганны Хінтс расказвае пра жаночы досвед ненавязліва, разважліва, спакойна ды сапраўды цікава. Да таго ж фільм прыгожы і дэманструе, як можна далікатна папрацаваць з «аголенай» тэмай.
Жанна тут адная супраць зграі мужчын, якія абвінавачваюць яе, ціснуць на яе, здзекуюцца з яе, маніпулююць ёй, пагражаюць ёй. А яна ўсё роўна іх перамагае, праўда, маральна. Можна было б падумаць, Жанна – перадусім рэвалюцыянерка, гераіня, святая, вобраз, ідал, увасоблены, так склалася, у жанчыне. Але рэжысёр не дарма атачае яе такім рэпрэсіўным мужчынскім светам і не проста так выяўляе галоўную гераіню на фоне ейных суддзяў ды турэмшчыкаў – зірніце і зразумееце, хто тут сапраўдны дамінуе. Ёсць версія, што суддзі ў Драера ўвасабляюць смяротныя грахі. Я чарговы раз паглядзела гэты чорна-белы нямы фільм нядаўна, калі яго паказвалі ў Варшаве ў суправаджэнні адмыслова напісанай музыкі ў выкананні аркестру. І толькі тады падумала, Божа ж мой, які гэта фемінісцкі фільм! А фільм зняты ў 1928 годзе. Ён яшчэ і абсалютна зачароўвае сваімі буйнымі планамі, сапраўдны цуд!
Галоўная гераіня з іранскага гораду-прывіду ходзіць на вуліцы з пакрытай галавой, а ўдома мае постар з Мадоннай, што асудзіла б іранская паліцыя маралі. Мы ў заняпалым горадзе, дзе трупы памерлых ад наркотыкаў скідваюцца проста ў канаву, а наркадылеры і сутэнёры дазваляюць сабе маніпуляваць наркаманамі і зневажаць жанчын. Галоўная гераіня ж не баіцца хадзіць адная начнымі вуліцамі – яе ніхто не пакрыўдзіць, бо пакрыўдзіць яна. Дзяўчына – вампір, і яна распраўляецца з гарадскімі бандытамі, якія распаўсюджваюць наркотыкі і выкарыстоўваюць жанчын. Адзіны, каму яна гатовая намякнуць на сваю існасць, – хлопец Араш, што не дае рады з нарказалежным бацькам. Гэта быў дэбют іранска-амерыканскай рэжысёркі Эны Лілі Амірпур, і з гэтага атрымаўся шыкоўны аўтарскі трылер, дзе парадкам у горадзе займаецца не Бэтмэн і не Супермен, а дзяўчына ў хіджабе.
У фільме амаль выключна жанчыны, а таксама трансгендарныя жанчыны, і рэжысёр адкрыта імі любуецца і паказвае іх з вялікаю любоўю. Тут таксама грае адная з галоўных актрыс Альмадовара – Пенелопа Крус.
Невыпадкова тут і фільм «Усё пра Еву», што глядзяць героі, і спектакль «Трамвай “Жаданне”», уплецены ў сюжэт, – класічныя творы, што маюць справу з жаночай праблематыкай. Сын галоўнай гераіні фільму Мануэлі памірае, і яна вяртаецца ў Барсэлону, адкуль збегла 16 гадоў таму, каб перажыць сваю трагедыю ўдома. Там жа жыве бацька загінулага сына, пра якога Мануэля яму ніколі не расказвала. З бацькам яна пабачыцца ў канцы стужкі, мімалётна, а пайсці далей ёй дапаможа сюжэт, поўны жанчын.
Фільм быў паказаны на Берлінскім міжнародным кінафестывалі ў 2022 годзе. Санджай Ліля Бгансалі – аўтар надзвычай яскравых, відовішчных, візуальна насычаных індыйскіх фільмаў, то бок нечаканых адкрыццяў для гледача, які прызвычаіўся да амерыканскага і еўрапейскага кіно. Стужка расказвае пра прастытутку Гангубай Катавадзі, якая робіцца аўтарытэтам у крымінальным свеце Мумбаю і змагаецца, у тым ліку ў кабінетах палітыкаў, за легалізацыю прастытуцыі – так, з песнямі і танцамі, згодна з традыцыяй. З фемінісцкага гледзішча ў Еўропе легалізацыя прастытуцыі – ідэя хутчэй адмоўная, але ў Індыі дзяўчаткі трапляюць у кварталы чырвоных ліхтароў і пачынаюць аказваць сексуальныя паслугі вымушана, што дадае праблеме яшчэ большай спрэчнасці. У фільме мы маем справу з жанчынай, што дзікім чынам трапіла з добрай сям’і ў крымінальны свет, але дала рады падмяць яго пад сябе і пачала змагацца за паляпшэнне становішча жанчын у лёсе, якога яны не выбіралі.
