Расстрэл замест статусу ваеннапалоннага? Тлумачым, што азначае смяротны вырак у Данецку
10.06.2022, 23:21
Палонныя на «судзе» ў «ДНР». Данецк, Украіна. 9 чэрвеня 2022 года. (Фота: dan-news.info)
podpis źródła zdjęcia
Belsat.eu разбіраўся, чаму стаў магчымым такі прысуд і ці азначае гэта, што смяротнае пакаранне цяпер можа пагражаць любому, хто трапіць у расейскі палон.
Суд у самаабвешчанай ДНР 9 чэрвеня вынес смяротны вырак тром замежным добраахвотнікам, якія ваявалі на баку Украіны. Праваабаронцы кажуць пра з’яўленне вельмі небяспечнага прэцэдэнту, што можа паўплываць на лёс іншых палонных у гэтай вайне. Belsat.eu разбіраўся, чаму стаў магчымым такі прысуд і ці азначае гэта, што смяротнае пакаранне цяпер можа пагражаць любому, хто трапіць у расейскі палон.
Палонныя на «судзе» ў «ДНР». Данецк, Украіна. 9 чэрвеня 2022 года. (Фота: dan-news.info)
Суд у Данецку 9 чэрвеня асудзіў на смяротнае пакаранне брытанскіх грамадзянаў Шона Пінэра і Эйдэна Азліна, а таксама грамадзяніна Марока Брагіма Саадуна. Іх абвінавацілі ў «найміцтве», «гвалтоўным захопе ўлады або гвалтоўным утрыманні ўлады», а таксама «праходжанні навучання ў мэтах ажыццяўлення тэрарыстычнай дзейнасці».
Смяротны вырак меў у Вялікай Брытаніі вялікі рэзананс. Брытанскія ўлады выступілі з асуджэннем смяротнага прысуду і падкрэслілі, што добраахвотнікі ёсць ваеннапалоннымі.
,,
«Гэта фіктыўны прысуд, які не мае абсалютна ніякай легітымнасці. Мае думкі з сем’ямі. Мы працягваем рабіць усё магчымае, каб падтрымаць іх», – напісала ў «Тўітэры» міністарка замежных справаў Вялікай Брытаніі Ліз Трас.
У Лондане паабяцалі працаваць над тым, каб дамагчыся вызвалення «любых брытанскіх грамадзянаў, якія служылі ва ўкраінскіх узброеных сілах і сталі ваеннапалоннымі».
Але што канкрэтна гатовы зрабіць брытанскі ўрад у гэтай сітуацыі – пытанне адкрытае. Гісторыя ведае розныя прыклады развязвання сітуацыяў, калі грамадзянам Брытаніі пагражала смерць у іншых дзяржавах – ад дыпламатычнага да сілавога.
Напрыклад, у 2000-м у Сьера-Леонэ група брытанскіх вайскоўцаў, што рыхтавала байцоў урадавай арміі гэтай краіны, трапіла ў палон да мясцовых паўстанцаў з групоўкі «Ўэстсайдскія хлопцы». Баевікі хацелі абмяняць іх на свайго арыштаванага лідара і пагражалі забіць закладнікаў. У выніку Лондан ухваліў правядзенне аперацыі «Barras», у межах якой брытанскі спецназ вызваліў усіх закладнікаў. Пры гэтым 25 баевікоў былі забітыя.
З юрыдычнага гледзішча «Ўэстсайдскія хлопцы» і самаабвешчаная ДНР маюць падобны статус у вачах ураду Вялікай Брытаніі – гэта незаконныя ўзброеныя фармаванні на непадкантрольных тэрыторыях міжнародна прызнанай краіны. Але з палітычнага пункту гледжання розніца велізарная: баевікоў у Сьера-Леонэ не падтрымлівала ядравая дзяржава. З увагі на прынцыповае нежаданне заходніх краінаў правакаваць наўпроставае сутыкненне з Расеяй, варыянт сілавой спецаперацыі ў Данецку выглядае абсалютна нерэалістычным.
Палонныя на «судзе» ў «ДНР». Данецк, Украіна. 9 чэрвеня 2022 года. (Фота: dan-news.info)
Таму больш імаверным падаецца, што Лондан будзе шукаць залагоджвання праблемы дыпламатычнымі шляхам. Такі досвед з нядаўняй мінуўшчыны таксама ёсць. Напрыклад, у 2007 годзе група брытанскіх маракоў і марскіх пяхотнікаў трапіла ў іранскі палон – іх абвінавацілі ва ўварванні ў тэрытарыяльныя воды Ірану. Іранскія ўлады здымалі палонных у прапагандысцкіх роліках, прымушалі іх прасіць прабачэння і пагражалі асудзіць на смяротнае пакаранне за шпіянаж. Але канфлікт у выніку быў урэгуляваны шляхам сакрэтных перамоваў двух бакоў (дэталі пагаднення невядомыя дагэтуль). Улады Ірану абвясцілі пра памілаванне брытанцаў, тыя вярнуліся дадому.
Магчымасць памілавання замежных добраахвотнікаў дапускаюць і ў так званай ДНР. Лідар групоўкі Дзяніс Пушылін заявіў, што смяротнае пакаранне можа быць замененае на 25-гадовае ці пажыццёвае зняволенне. Таксама магчыма, што замежных добраахвотнікаў паспрабуюць абмяняць на арыштаванага ва Украіне пракрамлёўскага палітыка Віктара Медведчука.
Чым бы не скончылася гісторыя Шона Пінэра, Эйдэна Азліна і Брагіма Саадуна, у Данецку ў любым выпадку быў створаны небяспечны прэцэдэнт. Упершыню ўдзельнікаў баявых дзеянняў ва Украіне пасля здачы ў палон асудзілі на смяротнае пакаранне.
Вялікая Брытанія і ЗША падкрэсліваюць, што смяротны вырак тром добраахвотнікам – гэта парушэнне міжнароднага права адносна ваеннапалонных. Аўтарытэтная праваабарончая арганізацыя «Amnesty International» заявіла пра парушэнне Жэнеўскай канвенцыі. «Вельмі небяспечна, калі краіны пачынаюць адыходзіць ад гэтых прынцыпаў», – падкрэслілі праваабаронцы.
Расея і так званая ДНР у сваю чаргу лічаць добраахвотнікаў наймітамі, на якіх не распаўсюджваецца статус ваеннапалонных. Пракрамлёўская прапаганда называе наймітамі ўсіх замежнікаў, хто ваюе за Украіну. Але такі падыход супярэчыць міжнароднаму праву, бо замежнае грамадзянства не робіць асобу на вайне аўтаматычна наймітам.
Ва ўкраінскай сталіцы прайшло трэнаванне для новых байцоў, якія далучыліся да беларускага батальёну імя Каліноўскага ў складзе Тэрытарыяльнай абароны Кіева, Украіна. 18 сакавіка 2022 года. (Фота: АЦ / Белсат)
Паняцце «найміцтва» сфармуляванае ў 1977 годзе ў арт. 47 першага дадатковага пратаколу да Жэнеўскай канвенцыі. Наймітам лічыцца той, хто:
Людзі, якія не адпавядаюць гэтым прыкметам, сапраўды дэ-юрэ не ваеннапалонныя. Таму ў выпадку палону яны могуць быць прыцягнутыя да крымінальнай адказнасці за сам факт удзелу ў баявых дзеяннях. Аднак замежнікі, якія ваююць на баку Украіны, не адпавядаюць крытэрам «найміцтва», замацаваным у Жэнеўскай канвенцыі.
Шон Пінэр, Эйдэн Азлін і Брагім Саадун – служылі ў ЗСУ ў 36-й асобнай брыгадзе марской пяхоты. Іхны заробак не адрозніваўся ад заробку іншых украінскіх вайскоўцаў у тых жа званнях. Усе трое да вайны некалькі гадоў жылі ва Украіне, а адзін з брытанцаў нават меў украінскае грамадзянства. Яны былі прынятыя на вайсковую службу паводле кантракту ў добраахвотным парадку ў адпаведнасці з украінскім заканадаўствам. Закон, што дазваляе замежнікам служыць у ЗСУ, Украіна прыняла яшчэ ў 2015 годзе.
Тое ж самае тычыцца і беларусаў з палка імя Кастуся Каліноўскага. Падраздзяленне афіцыйна ўваходзіць у склад ЗСУ, беларусы там не маюць нейкіх матэрыяльных выгадаў, якія б вылучалі іх сярод іншых украінскіх вайскоўцаў.
Лукашэнкаўская прапаганда называе беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне «наймітамі», але нават спецслужбы іх афіцыйна ў найміцтве не вінавацяць. Як заяўлялі ў ГУБАЗіКу, супраць беларусаў з батальёну імя Кастуся Каліноўскага былі распачатыя крымінальныя справы паводле арт. 361-3 («Удзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы»). Арт. 361-3 быў адмыслова прыняты ў Беларусі ў 2016 годзе якраз для таго, каб пераследаваць удзельнікаў вайны ва Украіне, у дзеяннях якіх няма прыкметаў «найміцтва».
Хто сапраўды падпадае пад тэрмін «найміцтва», дык гэта байцы расейскай ПВК Вагнэра, дзе ў тым ліку служаць і беларускія грамадзяне. ПВК Вагнэра афіцыйна не ўваходзіць у склад Узброеных сілаў РФ, а яе байцы атрымліваюць заробкі, значна вышэйшыя за заробкі кадравых расейскіх вайскоўцаў.
У чэрвені на сайце прэзідэнта Украіны з’явілася петыцыя за наданне грамадзянства або іншага прававога статусу замежнікам, якія «ва ўмовах вайны абараняюць тэрытарыяльную цэласнасць і суверэнітэт Украіны». Аўтары петыцыі зазначаюць, што беларусы – найбольш уразлівая катэгорыя замежных добраахвотнікаў, бо палонных беларусаў Расея зможа не абменьваць з Украінай, а выдаваць рэжыму Лукашэнкі.
Але насамрэч ва ўмовах паўсюднага парушэння Расеяй міжнароднага права дадатковыя прававыя гарантыі з боку Украіны ўсё роўна не змогуць цалкам скасаваць праблемы.
Брытанец Эйдэн Азлін меў украінскае грамадзянства, аднак яго асудзілі на расстрэл. Абаронцы «Азоўсталі», якія трапілі ў палон у траўні, таксама маюць украінскае грамадзянства. Але гэта не перашкаджае расейскім уладам пагражаць ім трыбуналам і нават смяротным пакараннем толькі на падставе службы ў палку «Азоў».
Нашыўка з гербам палка імя Кастуся Каліноўскага і сцягам Украіны на плячы Алега Аўчыннікава. Кіеўская вобласць, Украіна. 27 траўня 2022 года. (Фота: Алесь Усцінаў / Белсат)
Варта разумець, што ваеннапалонны не ёсць апрыёры недатыкальнай асобай. Паводле Жэнеўскай канвенцыі, яго нельга судзіць за сам факт удзелу ў вайне, але такую асобу можна прыцягнуць да адказнасці за канкрэтныя ваенныя злачынствы (такія прэцэдэнты ў расейска-ўкраінскай вайне ўжо былі). Таму калі спецслужбы Расеі ці групоўкі ДНР захочуць сфабрыкаваць абвінавачванне супраць палонных, ім будзе ўсё адно, ці мае такая асоба ўкраінскае грамадзянства.
Да таго ж, смяротную кару двум брытанцам і мараканцу прысудзілі не паводле абвінавачвання ў «найміцтве» (гэты артыкул у заканадаўстве так званай ДНР не прадугледжвае смяротнага пакарання), а паводле абвінавачвання ў «гвалтоўным захопе ўлады або гвалтоўным утрыманні ўлады». Калі логіку прапагандысцкага тэзісу пра «найміцтва» яшчэ можна зразумець, то як абгрунтоўвалася дзіўнае абвінавачванне ў «захопе ўлады», застаецца толькі здагадвацца. Але гэта ілюструе прававыя рэаліі, з якімі могуць сутыкацца людзі ў палоне.
Тое ж самае тычыцца і пагрозы выдачы палонных беларусаў рэжыму Лукашэнкі. Калі яны атрымаюць украінскі пашпарт, гэта не прывядзе да анулявання іхнага беларускага грамадзянства. То бок, паводле заканадаўства Беларусі, добраахвотнікі застануцца беларускімі грамадзянамі. Адпаведна, ім можна будзе выставіць абвінавачванне прынамсі ва ўдзеле «ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы». Сваю гатовасць ігнараваць статус ваеннапалонных Расея і падкантрольныя ёй групоўкі ЛДНР ужо прадэманстравалі.
Telewizja Polska S.A. w likwidacji processes your personal data collected when you visit individual websites on the tvp.pl Portal (hereinafter referred to as the Portal), including information saved using technologies used to track and store them, such as cookies, web beacons or other similar technologies enabling the provision of tailored and secure services, personalize content and advertising, provide social media features and analyze Internet traffic.
Click "I accept and go to the website" to consent to the use of automatic tracking and data collection technology, access to information on your end device and its storage, and to the processing of your personal data by Telewizja Polska S.A. w likwidacji, Trusted Partners from IAB* (1004 company) and other Trusted TVP Partners (88 company), for marketing purposes (including for automated matching of advertisements to your interests and measuring their effectiveness) and others, which we indicate below.
The purposes of processing your data by TVP S.A. w likwidacji are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
TVP S.A. w likwidacji process your data for the purposes of features. As part of these features, we may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
The purposes of processing your data by Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP process your data for the purposes of features and special features. As part of these features, they may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
Use precise geolocation data
Actively scan device characteristics for identification
Consent is voluntary and you can withdraw it at any time in Advanced Settings.
In addition, you have the right to request access, rectification, deletion or limitation of data processing. In the Privacy Policy, you will find information on how to communicate to us your will to exercise these rights.
Consent to the use of data for some IAB Trusted Partners and TVP Trusted Partners may be related to the transfer of data to the United States or other third countries (not belonging to the European Economic Area, which includes the Member States of the European Union as well as Norway, Iceland and Liechtenstein). In connection with the above, we would like to inform you about the possible risk that may be associated with the transfer of data to third countries, consisting in the possible lack of an adequate level of protection of natural persons related to the processing of their personal data, which is guaranteed by the provisions of the GDPR (Regulation of the European Parliament and of the Council (EU 2016/679 of 27 April 2016 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46 / EC), due to the lack of an adequacy decision by the European Commission and the lack of adequate security.
The user's personal data processed by TVP may be processed both on the basis of the user's consent as well as on the basis of a legitimate interest, i.e. without the consent of the Portal user (only for the purposes necessary to ensure the proper operation of the Portal). TVP processes user data on the basis of a legitimate interest only in situations where it is necessary for the provision and proper operation of the Portal, i.e. maintenance and technical support of the Portal, ensuring security, preventing fraud and removing errors, statistical measurements necessary for the proper functioning of the Portal.
Detailed information on the processing of your data can be found in the Privacy Policy.