Скандальны манастыр ухіляецца ад падаткаў і выкарыстоўвае дзяцей у прапагандзе вайны.
Расследавальнікі «Бюро» пры дапамозе «Кіберпартызанаў» і «Хрысціянскай візіі» даследавалі камерцыйную і палітычную дзейнасць Свята-Елісавецінскага жаночага манастыра, які назвалі «дзяржавай у дзяржаве». «Белсат» сцісла пераказвае вялікае расследаванне.
Менскі Свята-Елісавецінскі жаночы манастыр быў заснаваны ў 1999 годзе ў менскім раёне Навінкі на месцы, дзе раней не было цэркваў. Ён названы ў гонар нямецкай прынцэсы і расейскай вялікай княгіні па шлюбе Елізаветы Фёдараўны, ніяк не звязанай з Беларуссю.
Гэты манастыр мае скандальную рэпутацыю: у разгар пандэміі каронавірусу там не выконвалі захады бяспекі і атрымалі ўспышку хваробы, духоўнік манастыра Андрэй Лемяшонак падтрымаў масавыя рэпрэсіі супраць беларусаў, затым манастыр падтрымаў напад на Украіну не толькі прапагандай, але і зборамі дапамогі расейскім войскам.
Кіраўніца ідэалагічнага ўпраўлення Менгарвыканкаму Вольга Чамаданава, нагадвае «Бюро», на сходзе духавенства Менскай епархіі наракала, што настаяцелі менскіх храмаў амаль не выступаюць у дзяржаўных медыях, а актыўныя толькі Свята-Елісавецінскі манастыр і Усіхсвяцкі прыход, ключаром якога ёсць «духоўнік» Аляксандра Лукашэнкі протаіерэй Фёдар Поўны.
За чвэрць стагоддзя з заснавання структура манастыра разраслася да 7 юрыдычных асобаў у Беларусі і Расеі з прыблізна 1600 супрацоўнікамі, 12 храмаў, 70 царкоўных лавак у Менску, больш як дзясятка майстэрняў, нядзельнай школы, патранажнай службы, жаночага і мужчынскага падворкаў, паломніцкага цэнтру, «духоўна-асветніцкага» цэнтру «Каўчэг» і дзіцяча-юнацкага руку «Арляняты», а таксама Сястрыцтва ў гонар святой Елісаветы, ва ўласнасці якога больш за 300 гектараў зямлі.
Крыніцы «Бюро» сцвярджаюць, што манастыр вядзе падвойную бухгалтэрыю дзеля пазбягання падаткаў і ўнёскаў, афіцыйны «белы» заробак у манастыры складае толькі 15 % ад сплачанага. Рэшту афармляюць як «дабрачыннае ахвяраванне за царкоўны послух». Ахвяраванні сапраўды не абкладаюцца падаткам на прыбытак, з іх не трэба плаціць унёскі ў пенсійны фонд.
Андрэй Лемяшонак заявіў «Бюро»: «Не, мы не плацім [зарплату ў канвертах]. Мы плацім афіцыйную, а калі нейкая перапрацоўка або калі чалавек зрабіў штосьці лепш – мы яму даплачваем».
Ды «Бюро» перакананае, што пад «ахвяраванні» ў манастыры маскуюць даходы за камерцыйныя паслугі. Так, каб аддаць дзіця ў летнік пры дзіцячым цэнтры, трэба сплаціць «рэкамендаванае ахвяраванне» ў 250 рублёў за 5 дзён ці 450 рублёў за 10 дзён, пры раннім браняванні зніжка 40 рублёў. Таксама былі акрэсленыя памеры «ахвяраванняў», напрыклад, за майстар-клас мастака-акварэліста.
Пры тым у гандлёвых аб’ектах і на кірмашах манастыр не выкарыстоўвае касавыя апараты ці тэрміналы. Расследавальнікі спраўдзілі гэта, зрабілі «кантольныя закупкі», атрымалі просьбы плаціць наяўнымі без чэкаў або афармленнем электроннай аплаты як «ахвяравання». Нават за пражыванне ў манастырскім гатэлі прапаноўвалі плаціць «ахвяраваннем» без чэку.
Эканаміст Уладзімір Кавалкін заўважае: калі паслугу не акажуць без аплаты канкрэтнай сумы, гэта не «ахвяраванне», а звычайная камерцыя. На ягоную думку, гэткі бізнес – «абсалютна тыповая схема працы» для Расейскай праваслаўнай царквы, а ўлады на такое проста заплюшчваюць вочы.
Расследавальнікі выявілі сем кампаніяў, звязаных з манастыром. Да некаторых узніклі пытанні.
У беларускага прадпрыемства «Імя праведнага Іаана Рускага», якім кіруе манашка Свята-Елісавецінскага манастыра Наталля Лашук, расследавальнікі пабачылі ў 2022 годзе выручку ў 163 тысячы рублёў і прыбытак у 116 тысяч, але кампанія, якая займаецца вытворчасцю фільмаў, не плаціла падаткаў.
У беларускай фермерскай гаспадаркі «Манастырскі падворак», якой кіруе манашка Марыя Гуськова, расследавальнікі не пабачылі сплаты падаткаў у 2021 годзе. Гуськова не змагла гэта растлумачыць «Бюро», а Лемяшонак распавёў, што «гэта яшчэ самой арганізацыі трэба даплачваць за ўсе яе добрыя справы».
На землях «Праваслаўнага сястрынства» побач з гэтай гаспадаркай, у вёсцы Лысая Гара Менскай вобласці, арганізавалі «мужчынскі падворак», дзе разводзяць сельскагаспадарчых жывёлаў, дзейнічаюць розныя майстэрні. Падворак фармальна ствараўся як рэабілітацыйны цэнтр, на яго збіраюць «ахвяраванні», але, як кажа крыніца «Бюро», у ім няма рэабілітацыйных праграмаў, людзі не сацыялізуюцца: «Ну, спіўся і спіўся на падворку». Адсутнасць рэабілітацыйных праграмаў пацвердзіла «Бюро» і сама Гуськова. Некаторыя са 150 жыхароў падворку пры тым не працаўладкаваныя афіцыйна.
Расследавальнікі звярнулі ўвагу таксама на звязаную з манастыром прыватную школу «Іхвіс» – адну з нямногіх, якая перажыла «зачыстку» прыватнай адукацыі ў 2022 годзе. Пры выручцы ў 878 рублёў за 2022 год яна, паводле справаздачы, не мела прыбытку. Дырэктарка шкоды і манашка Свята-Елісавецінскага манастыра Таццяна Антановіч растлумачыла «Бюро», што «ў нас не камерцыйная арганізацыя, гэта ідэйны праект».
«Бюро» ж адзначыла, што школа выкарыстоўвае дзяцей для прапаганды і фінансавання вайны ва Украіне – так, у верасні 2023 года навучэнцы выступілі на фестывалі «Радасць», у межах якога прайшоў дабрачынны канцэрт «у дапамогу Данбасу» «Сваіх не кідаем». У лютым 2024 года манастыр заклікаў дзяцей запісаць музычную кампазіцыю «ваенна-патрыятычнага зместу», прамаркіраваць лагатыпам #Дзеці-воінам з лацінскай літарай Z – сімвалам расейскай агрэсіі. Як узор далі прарасейскую кампазіцыю. 23 лютага ў «Каўчэгу» прайшоў з удзелам вучняў «Іхвіс» пад расейскім трыкалорам. На некаторых сцягах таксама можна было разгледзець лацінскую літару Z.
Так жа «выхоўваюць» дзяцей у руху «Арляняты». Як прыклад расследавальнікі прыводзяць конкурс малюнкаў у красавіку 2023 года, калі манастыр заклікаў дзяцей рабіць малюнкі прарасейскага і праваеннага зместу, якія потым абяцалі адправіць на фронт як «падтрымку рускім воінам».
Прасоўваннем руху займаліся Лемяшонак, чэмпіён свету ў гіравым спорце Ігар Сігневіч, спартовец і кіраўнік беларускай філіі расейскага фонду «Спорт пачынаецца з дзяцей» Вазген Сафар’янец, а таксама бізнесовец Уладзімір Кулакоў. Апошні – муж Таццяны Кулаковай, сястры Ганны Лукашэнкі (вядомай пад псеўданімам Ганна Сялук) і жонкі Дзмітрыя Лукашэнкі, сярэдняга сына Аляксандра Лукашэнкі. Кулакоў таксама ўладальнік траціны ТАА «Хуткія аўтамабільныя мыйкі», яшчэ траціна якой належыць старшыню рэспубліканскага аб’яднання «Патрыёты Беларусі» Мікалаю Зарубіцкаму.
«Мыйкі» спансуюць педагагічны праект «фармавання актыўнай грамадзянскай пазіцыі», які рэалізуюць у 20 навучальных установах Беларусі. Яшчэ адным спонсарам праграмы выступае кампанія «СігБел», бенефіцыярам якой ёсць Ігар Сігневіч.
Кулакоў і Зарубіцкі маюць дачыненне да «аздараўлення» ўкраінскіх дзяцей, вывезеных з акупаваных Расеяй тэрыторыяў Украіны ў Беларусі, як раней паказаў «Беларускі расследавальніцкі цэнтр». Сігневіч у Instagram публікаваў здымкі з Дзмітрыем Баскавым, Аляксеем Талаем і іншымі датычнымі да «аздараўлення» ўкраінскіх дзяцей.
Алесь Наваборскі belsat.eu
