«Муж называў мяне ведзьмай…»
Напярэдадні Купальскай ночы і амаль за месяц да пачатку летніх Алімпійскіх гульняў сустрэліся ў Варшаве з легендарнай беларускай плыўчыхай Аляксандрай Герасіменяй. Уладальніца трох алімпійскіх медалёў у плаванні, завочна асуджаная рэжымам Лукашэнкі на 12 гадоў калоніі, распавяла ў шчырай размове з «Белсатам», як лепей рабіць разварот, каб не пайсці на дно, і чаму ўдзел «нейтральных» беларусаў у Алімпіядзе ў Парыжы – гэта несправядлівасць…
Аляксандра Герасіменя пераходзіць вуліцу на Варшаўскай Празе і сонечна нам усміхаецца. Зялёная сукенка («Нечакана зялёная», – кажа мая каляжанка-фатографка), капялюш, цёмныя акуляры. Сонца бязлітаснае. У Варшаве каля плюс трыццаці. Шукаем ценю, кавы (Flat white з цынамонам без цукру – для Аляксандры) і адразу пераходзім на ты. Ужо праз пяць хвілінаў адчуваеш блізкасць суразмоўцы – як сто гадоў знаёмыя…
«Белсат»: – Саша, скажы, пазнаюць цябе на вуліцах Варшавы?
– Бывае, так. Але нячаста. Асабліва першы час было, як мы толькі прыехалі ў Польшчу. Гуляеш дзе-небудзь у Лазенках, а да цябе падыходзяць людзі, проста так, каб павітацца, бо пазналі. Не, не палякі. Беларусы. У палякаў такая праблема, што яны і сваіх слаба ведаюць.
– Апроч хіба Левандоўскага ды Сьвёнтэк. Мы злавілі цябе пасля трэніроўкі?
– Ой не. Я з курсаў польскай мовы іду. Хаджу на заняткі для ўцекачоў – украінцаў, беларусаў. Яны насамрэч, можа, і няшмат даюць, але я навучылася ўжо чытаць і трошкі гаварыць. І пакуль гэта такі вось варыянт, які мне пасуе, бо сядзець удома і рабіць хатнія заданні проста не маю часу.
– Увесь час – на працу?
– Так, я ў асноўным працую ўвечары. Калі людзі сваю працу заканчваюць, пачынаецца мая. Але бывае і зранку. Заняткі для дзяцей і дарослых – асобна. Ну, і спрабую нешта для сябе таксама рабіць. Развівацца. Бо, ведаеш, нават калі ты маеш нейкі навык, усё роўна не трэба спыняцца – трэба прафесійна расці. Я, напрыклад, пазнаёмілася тут з палякамі, трэнерамі, маімі калегамі, і я назіраю, як яны працуюць. Некаторыя іх метады падабаюцца, і я бяру іх на ўзбраенне. Разумею, што не магу быць адразу найлепшай. Але калі хачу быць найлепшай – трэба вучыцца.
– А што ў палякаў запазычыла?
– Такія больш тэхнічныя моманты. Напрыклад, бачу, што яны больш эфектыўна выпраўляюць памылку, над якой я таксама бʼюся. Прыкладам, мае вучні няправільна разварочваюць галаву, калі кролем плывуць, спрабуюць падбароддзе ўгору цягнуць адразу. А трэба толькі варушыць сваё цела і шыю. Усё. Гэта па-першае. А па-другое, зашмат разварочваюць, і тады пракульваюцца пад ваду і тонуць. Не маюць магчымасці зрабіць нармальны ўдых і зноў цягнуць галаву на паверхню. Памылак шмат насамрэч…
– А ці шмат памылак у жыцці нарабіла ты ?
– Вядома! А хто іх не рабіў? Галоўнае прааналізаваць і зрабіць высновы. О, добра, наступным разам я так рабіць не буду. Вельмі важны досвед. І я ўжо разумею, што гэтыя памылкі дапамаглі мне стаць лепшай.
Таму памылкі – гэта добра, калі робіш высновы і нешта змяняеш у сваім жыцці. Яны дапамагаюць расці. Так скажу: калі ты не памыляешся – ты не чалавек.
– Маеш рацыю наконт памылак. Раскажы троху пра сваіх вучняў.
– Да мяне прыходзяць і дзеці, і дарослыя. З пяці гадоў і старэйшыя за 60. Плаванне ні для каго не забароненае. Я вельмі хацела працаваць з групамі. Але як прыехала, правароніла арэнду дарожкі. А басейн тады толькі адкрываўся, і хуценька ўсё разабралі. Таму цяпер працую індывідуальна.
Але на самым пачатку быў у мяне такі праект групавы, для ўкраінскіх і беларускіх уцекачоў, – вучыла іх плаваць. І я табе скажу, мне вельмі падабалася. Узяла тры групы, і ў мяне ўся дзіцячая група паплыла. Бальзам на душу! 25 асобаў, якім гэты навык, можа, у жыцці вельмі спатрэбіцца, а можа, нават уратуе жыццё. Іншая справа, што грошай я тады назбірала толькі на тры месяцы. Больш не хапіла, праект быў закрыты.
– А колькі каштуе патрэнавацца ў Герасімені індывідуальна?
– Ну, мае заняткі нятанныя. Але кошт – сярэдні ў Варшаве. Адзін занятак, 45 хвілінаў, – 230 злотых. Калі абанемент на 10 заняткаў – то 2000 злотых (460 еўраў). Для зусім маленькіх дзетак раблю паўгадзінныя заняткі, бо 45 хвілінаў для іх задужа – могуць замерзнуць.
– Ну мы сёння дакладна не замерзнем. Так пячэ! Ты ўвогуле сонца ці цень?
– Я сонца. Ці гарачае? Залежыць, для каго свеціш (смяецца). Бо калі ты адчуваеш зваротную цеплыню, то і аддаеш больш. А калі адчуваеш, што ідзе холад, то проста трошкі падаграваеш, але каб не растаў зусім.
– Адчуваю тваю цеплыню. Добра, што – сонца. Бо сёння дзень сонцавароту. Купалле. А мы ўсе праспалі самую кароткую ноч.
– Вось яно што! А я думаю, чаго мне не хапіла! Ужо два дні прачынаюся а палове шостай і не разумею, што такое, бо хачу ж спаць, але – абуджаюся.
– Што сніла сёння?
– Я не запамінаю сны.
– Кажуць, Купалле – гэта сутыкненне агню і вады. Ты – агонь?
– Не-е. Я зямля.
– Алімпійская віцэ-чэмпіёнка ў плаванні прызнаецца нам, што яна зямля? Не можа быць…
– Можа. Я зямля, я так адчуваю, мне трэба цвёрда стаяць на нагах, я практычная, і мне трэба ўсё кантраляваць. Не вельмі люблю так – хоп, і нешта змянілася. Хоць у маім жыцці апошнія тры гады гэта акурат так і адбываецца.
А ваду я проста люблю. Яна мяне сілкуе, яна дае эмоцыі і добры настрой. Агонь жа хіба для таго патрэбны, каб трошкі падсушыць, калі ўжо вады замнога. Такое ўзаемадзеянне.
– Я думаю, што ты трошкі ведзьма…
– Ну мяне так абзывалі, бо я рыжая (смяецца), і яшчэ гэтыя вяснушкі вылазяць, калі на сонейку доўга бываю. Муж мяне так называў, калі чагосьці не мог знайсці. А я такая: ну вось жа, ну вось жа яно. Ну, кажа, ты і ведзьма! Але гэта не таму, што мне прадметы падпарадкоўваюцца, а таму, што люблю парадак. Кажу ж: я зямля, і не люблю, каб штосьці рушылася хаатычна.
– Не агонь, не ведзьма, тады ў чым таямніца тваіх перамог? Бо як гэта – быць зямлёй і браць медалі на вадзе на дзвюх Алімпіядах запар?
– Скажу так: каб выйграць, трэба вера на 100 %. У перамогу. Ты прыязджаеш і кажаш: я – 100 адсоткаў! – выгуляю. Ніякіх сумненняў ці пачуццяў няпэўнасці! Стала і выгуляла. А калі нейкі чарвяк вылазіць і ты вагаешся, шанцы змяншаюцца. Таму, што б я ні рабіла, калі ў мяне ёсць такая вера – я перамагаю. Можа, не цяпер, можа, праз тыдзень, ці месяц, ці год, але яно адбываецца.
– Вучыш гэтаму сваю дачку?
– Безумоўна! Сафіі 5 гадкоў. Ці падобная да мяне? Падобная. Так шмат у яе энергіі! І часам бывае цяжка. Яна ў верасні нарадзілася, Дзева, таксама практычная, але цяпер – вецер у галаве. Пры гэтым вельмі разумная. Любіць, калі да яе як да дарослай ставяцца. І мы тады размаўляем з ёй пра цалкам сурʼёзныя рэчы – пра космас, пра сонца, шмат пра што. Але так, бывае і цяжка.
І я кажу: кожнае дзіця, якое прыходзіць у гэты свет, чаму-небудзь вучыць сваіх бацькоў. І я разумею, што ў мяне такая дачка не проста так. І разумею, што гэта такая адплата (смяецца) за мяне маім бацькам, калі яны ўжо на сценку лезлі ад мяне – ідзі трэнуйся, толькі ў хаце не сядзі. І яшчэ важнае разуменне таго, што дзіцё не твой прыдатак. Гэта іншы чалавек, іншая асоба, і трэба яго так і ўспрымаць, і прыслухоўвацца да яго, і вучыцца ў яго.
– Забіраеш Сафійку з сабой у Сопат, дзе з 29 ліпеня ладзіш чарговы спартова-аздараўляльны лагер для дзетак? Ці можна яшчэ туды запісацца?
– Так, запісацца яшчэ можна. Маем вельмі добрыя стасункі з дырэктарам басейну, дзе будзем працаваць. Не першы раз туды едзем, і ён нас вельмі любіць. Гэта будзе такі дзённы спартовы лагер. Па дзве трэніроўкі на вадзе. Плюс прыедуць Сцяпан Папоў і Іван Ганін і будуць ладзіць заняткі больш сілавыя, на АФП. Але будуць і гульнявыя заняткі. І нават пад ветразямі дзеткі ганяць будуць. Бо мора зусім недалёка. Ой, вельмі добрая ў нас там праграма. Запрашаю!
А наконт дачкі, зразумела, яна паедзе са мной. Але калі ты мяне спытаеш, ці вучу я сваю дачку плаваць, то не!
– Не?..
– Ну не, бо яна мяне не будзе слухаць. Я яе з першага месяца жыцця вучыла трымацца на вадзе, ныраць, пускаць бурбалкі. Карацей, з самага пачатку дала ёй усё, што трэба, каб яна не баялася вады і любіла яе. Яна яе і любіць.
Але далей – у садочку ёсць басейн, і няхай там яе і вучаць. Мама тут не трэнер.
– Слухай, Саша, вось ты цяпер вучыш простых людзей плаваць, а не было думкі пачаць трэнаваць прафесійных спартоўцаў, выхаваць алімпійскага чэмпіёна, напрыклад?..
– Не ведаю, хацела б я гэтым займацца ці не. Бо гэта ж на ўсё жыццё. Бо калі ты бярэш спартоўца, то бярэш адказнасць за гэтага чалавека і не можаш ужо звярнуць з гэтага шляху. Спартоўцы шмат чаго сабе не дазваляюць. Адкідваюць у жыцці тое і тое. Таксама і трэнер. Можа, трошкі ў вальнейшым рэжыме, але жыве таксама, як спартовец. А я не ведаю, дзе я і што буду рабіць, напрыклад, праз пяць гадоў. Можа, я зусім у іншую сферу пайду.
Пакуль што я прыйшла і пачала рабіць на новым месцы тое, што я ўмею рабіць і што я люблю. Да гэтага маё хобі было маёй працай і цяпер маё хобі – гэта мая праца. Гэта крута, і я шчаслівы чалавек. Але не ведаю, што будзе ў будучыні…
– А ў будучыні, ужо праз месяц, стартуе Алімпіяда ў Парыжы. Другая ўжо Алімпіяда без цябе. Нічога там не ёкае ўсярэдзіне, мінулае не навальваецца?
– Не, не і не! Абсалютна не. Я ўжо наплавалася! Я ўжо зрабіла ўсё, што хацела. Усё ўжо ўляглося. І ў мяне цяпер іншыя задачы і іншыя думкі. Я нават Алімпіяду ў Токіа ўжо не глядзела. За некаторымі толькі знаёмымі сачыла, і ўсё. Вось яно так – спакойна.
– Але твае нацыянальныя рэкорды, пастаўленыя на Алімпійскіх гульнях у Лондане і Рыа-дэ-Жанэйра, яшчэ не пабітыя, па-мойму…
– І за гэтым не сачу, калі шчыра. Можа, нейкія і пабілі ўжо. Там Наста Шкурдай вырасла ўжо. Але ж яна больш «дэльфінам» плавае і на спіне. Таму не ведаю. Некаторыя спартовыя навіны з Беларусі праглядаю, але прызнаюся – нецікава. У такім становішчы, як зараз, нецікава.
Некаторыя беларускія спартоўцы, якія паспелі выйсці на пэўны ўзровень, яшчэ трымаюцца. Але калі ўсім закрыюць шлях да спаборніцтваў, то вынікі іх будуць падаць. Калі ў цябе няма добрых супернікаў побач, то з кім ты будзеш змагацца? Гэта цяжка і нецікава.
– Але спартоўцаў з Беларусі пусцілі на Алімпіяду. Як ставішся да такой пастановы?
– У нейтральным статусе. Слізкае пытанне. Бо як яны будуць пацвярджаць сваю нейтральнасць? Бо ўжо пісалі пра некалькіх спартоўцаў, якія заўзята падтрымліваюць рэжым Лукашэнкі. І што цяпер? Я разумею спартоўцаў, якія не падтрымлівалі рэжым і проста ціхенька там сядзелі. Я ж сама была спартоўкай. І добра разумею, што ім трэба выступаць і паказваць вынікі. Я разумею, але лічу, што гэта несумленна, нячэсна.
Паглядзіце, колькі ў нас спартоўцаў, якія выступілі супраць рэжыму і вымушаныя былі зʼехаць з Беларусі. Аднак ніводнаму з іх Міжнародны Алімпійскі камітэт не дапамог. Так, наклалі санкцыі на беларускі камітэт, яшчэ нешта. Але ніводнаму з гэтых спартоўцаў нічым не дапамаглі. Ні нейкай там стыпендыяй, ні нават допускам на спаборніцтвы. Бо некаторыя не маглі нават выехаць, каб адабрацца на Алімпійскія гульні. Ну, смешна!
А гэтыя нейтральныя, якія ціхенька сядзяць у Беларусі, – яны паедуць. І дзе праўда? Дзе роўнасць, якая дэкларуецца Алімпійскай хартыяй? Цяпер увогуле, у гэтай вайне, пра якую роўнасць можам гаварыць? Людзям нават няма дзе трэнавацца.
– Крысціна Ціманоўская, Марыя Жодзік, Вольга Сафронова будуць выступаць на Алімпіядзе пад сцягам Польшчы. Што скажаш на гэта?
– Ну а як інакш? То бок тут трэба было рабіць такі выбар: ты выступаеш за іншую краіну або заканчваеш сваю карʼеру. Іншага шляху для іх не было. Не было. Бо што? Бо тады так, як Святлана Кудзеліч, якая ўжо тры гады спрабуе трэнавацца і адначасова зарабляць на ежу. Гэта ненармальна для спартоўца. Немагчыма проста, бо ты ўсё страчваеш. Яна была найлепшая ў Беларусі марафонка. Мяркую, што і цяпер найлепшая. Але яе нават на спаборніцтвы не дапускалі. Не! Бо яна беларуска.
А цяпер на Алімпійскія гульні дапускаюць іншых беларусаў, бо яны – нейтральныя. Я злуюся… Бо мы спрабавалі развязаць гэта, пісалі нейкія лісты. Але арганізатары так пастанавілі, і ўсё. І што хочаш, тое і рабі. Ну няма ў гэтым справядлівасці. Аб чым можа быць гаворка?.. Я б тут сказала пра МАК, але лепей не буду…
– Як прызёрка дзвюх мінулых Алімпіядаў, ты, можа, заангажаваная нейкім чынам у арганізацыю цяперашніх Гульняў? Не запрасілі цябе ў Парыж?
– Не-е. Ім нічога нецікава. Яны не хочуць мець ніякіх праблемаў. А раптам я выйду і які-небудзь не той сцяг уздыму?.. Цссс! Мы нічога не чуем і не бачым. Так яны працуюць.
– А калі б выйшла – узняла б?
– Вядома! А чаму не? Але сэнс жа не ў тым, каб улезці і паказаць нашыя бела-чырвона-белыя колеры. Сэнс у тым, каб быць там, каб людзі зразумелі каштоўнасці нашага выбару. Каб пабачылі, што яны ёсць.
Не ў колеры справа. Я вось люблю зялёнае. Дык што мне яго цяпер не насіць, таму што лукашэнкаўскі сцяг чырвона-зялёны? Справа ў тым, што пад гэтым сцягам стаіць. У эмоцыях, пачуццях людзей. Вось, толькі ў гэтым.
– Вернемся да Купалля. Ты рака, возера ці мора? А можа, – басейн?
– Не, басейн мне не падабаецца. Я не ведаю. Часам я мора. Часам – возера. Калі спакойнае. Рака, якая ўпадае ў мора?.. Можа быць. Вусце, цікава. Я розная. Нешта робіш, робіш, робіш… І потым патрабуеш час для спакою і адпачынку, бо калі не адчуваеш свайго цела, адбываецца тое, што цябе спыніць. Хвароба ці штосьці яшчэ пакладзе цябе ў ложак, каб ты троху адпачыла. Яно так працуе. Трэба гэта адчуваць.
– Калі пра цела, любіш купацца аголенай?
– Ой, я ўвогуле купалася вельмі даўно. Не тое што аголенай (смяецца), а наагул. Раней практыкавала такое, калі маладзейшай была. А цяпер – ну не.
Ды я нават гэтыя пляжы – не вельмі так… Не, пляжы я люблю, але калі там ёсць парасоны і ёсць кава. Я не ведаю, як для іншых, а для мяне кава не проста кава. Гэта цяпер я ўзяла з патрэбы, бо спаць хачу, цэлы тыдзень чакаю выходных, каб паспаць. А ўвогуле кава для мяне цэлы рытуал. Пасядзець, выпіць, зʼесці чагосьці салодкага. Гэта дае імпульс, каб рабіць нешта далей.
– Апошняе. Як алімпійская прызёрка і трэнер у плаванні, парай што-небудзь беларусам, якія праз цяжар праблемаў у эміграцыі ідуць на дно. Як трымацца на плыву, калі ўжо няма паветра ў лёгкіх?..
– Скажу так. Па-першае, трэба разумець: што б ні адбывалася ў тваім жыцці – гэта не проста так. Калі праходзіш праз цяжкія моманты жыцця, робішся больш моцным. Нешта трэба адпрацаваць у сваім жыцці, каб ісці далей. Калі не адпрацоўваеш, яно заўсёды вяртаецца.
– Гэта як з разваротамі ў кролі?
– Дакладна так. Калі не адпрацуеш іх – будзеш заўсёды прагульваць. Не так выйшаў, не пад тым вуглом, не так хутка яго зрабіў – заўсёды будзеш на іх спыняцца. Так і ў жыцці. Нам патрэбна прайсці праз гэта, каб стаць лепшымі.
І па-другое – проста верыць у сябе! Тое, пра што я казала раней. І яшчэ вельмі важна, калі побач з табой людзі, якія вераць у цябе нават больш чым ты сам. Тады 100 % усё атрымаецца. Нават калі ў цябе такая шалёная мара, пра якую можна падумаць: ой, гэта ніколі не здзейсніцца. Але, калі будзеш у яе верыць, яна абавязкова здзейсніцца. Усё прыйдзе ў свой час. Тут галоўнае не ставіць гэты час перад сабой. Я, напрыклад, перастала ўжо гэта рабіць: казаць сабе, што мы вернемся дадому ў наступным годзе ці праз два гады і гэтак далей. Вернемся! Калі адпрацуем тут свае гэтыя моманты, калі вырасцем прафесійна і будзем больш карыснымі, чым цяпер…
– Вернемся – гэта твая шалёная мара?
– Не, гэта не мара. Я ведаю, што вернемся. Упэўненая. А шалёная мара… У мяне ёсць адна, але я трымаю яе пры сабе, вось такая яна. Я табе потым раскажу…
Зміцер Міраш belsat.eu
