Адна з украінак, якая была ў беларускай турме, расказала, як вярнулася дадому.
Пяць украінскіх грамадзянаў, якія былі за кратамі ў Беларусі праз палітычныя прычыны, вярнуліся ва Украіну ў межах абмену ваеннапалоннымі. Пра гэта распавёў Уладзімір Зяленскі 26 чэрвеня. Адна з тых, каго Украіна забрала з беларускай турмы, – Наталля Захаранка. Яна расказала «Свабодзе», як вярталася на радзіму.
Наталля Захаранка з Чарнігава. Яе затрымалі ў Беларусі ў ліпені 2023 года. А ўвесну 2024 года судзілі, нібыта за агентурную дзейнасць. Гомельскі абласны суд пакараў яе 9 гадамі зняволення. Цяпер Наталля ўдома ў Чарнігаве.
У 2022–2023 гадах Наталля практычна штомесяц ездзіла ў Мазыр праз Польшчу. Яна перавозіла людзей, дакументы, рэчы. Яна кажа, што часта вывозіла беларусаў ва Украіну, да сваякоў. Практычна год ва ўладаў Беларусі не было прэтэнзіяў да Наталлі. Але ў ліпені 2023 года яна раптам знікла ў Мазыры. Пазней знайшлася ў гомельскім СІЗА.
У Мазыры Наталля спынялася ў сяброўкі, якую таксама арыштавалі, абвінавацілі ў «неданясенні пра злачынства». Сяброўка атрымала штраф 100 базавых за «неданясенне».
,,«Я ездзіла, мяне не чапалі, да мяне проста не дайшла чарга. Тут жа, як кажуць, прыйшоў час. Мне схапілі, калі я ўжо дзесяць дзён была ў Мазыры. На 6 содняў кінулі ў ІЧУ ў Гомлі, потым перавялі ў СІЗА», – згадвае арышт Наталля.
Абвінавачанні яна называе «поўным трэшам, трызненнем, высмактаным з пальца». Наталля мяркуе, што яе пакаралі за тое, што шмат беларусаў вывезла ва Украіну і часта перасякала мяжу.
«Суд быў закрыты, рабіце высновы самі: каб ніхто на яго не трапіў, ніхто не чуў, што там было, ніякіх доказаў няма», – кажа Наталля.
Яна зазначае, што абвінавачанні беларусак, з якімі яна сядзела ў следчым ізалятары, сталі проста шокам для яе.
«Чалавек напісаў недзе “рашысты” – атрымаў год, іншы напісаў каментар з трох словаў – атрымаў два з паловай гады, паставіў падабайку – паўтара года. У мяне проста няма словаў! Я проста ў шоку», – жахаецца ўкраінка.
Наталля кажа, што на судзе і падчас прысуду піла заспакаяльныя сродкі – валяр’янку, каб «не пачаць выступаць».
«Бо на прысудзе мне карцела крыкнуць: “Слава Украіне!”, ды я забаялася, што яшчэ гадоў пяць дадаткова атрымаю», – згадвае былая заняволеная. Яна кажа, што артыкул «агентурная дзейнасць» у СІЗА лічыцца палітычным, і таму стаўленне да такіх зняволеных адпаведнае. Наталля кажа, што да такога артыкулу цяжка знайсці адваката, усе адмаўляюцца. Яна мела абаронцу – і лічыць гэта цудам.
У розных канвойных было рознае стаўленне да палітычных. Некаторыя «стараліся» і кожную гадзіну прымушалі даваць справаздачу канвойнаму – імя, прозвішча, паводле якога артыкулу сядзіш, расказвае Наталля.
,,«Абавязкова трэба было дадаваць: “Схільная да экстрэмісцкай і іншай дэструктыўнай дзейнасці”. “Даруй, Гасподзь”, – дадавала я», – успамінае ўкраінка.
Пасля прысуду Наталля рыхтавалася да этапу ў жаночую калонію, ужо сабрала рэчы, сумкі, чакала адпраўкі. Але па яе прыйшлі і загадалі: «З рэчамі на выхад». Наталля думала, што яе пераводзяць у другую камеру. Жанчыну пасадзілі ў бусік і павезлі некуды, нічога не гаворачы. На галаву надзелі мяшок, у вушы – берушы.
Разам з Наталляй ехалі ваеннапалонныя з Расеі і ейная суседка з Чарнігава, Людміла Ганчарэнка. Яна таксама часам ездзіла ў Беларусь, яе таксама затрымалі, абвінавацілі ў «агентурнай дзейнасці» і далі 3 гады калоніі. На момант вызвалення Людміла ўжо была ў гомельскай жаночай калоніі.
«Толькі літаральна за гадзіну да мяжы нам паведамілі, што нас перададуць ва Украіну, паводле абмену. У мяне быў такі шок, так трымцелі рукі, што я не магла выпіць вады, заліла ўсю футболку. У мяне была істэрыка, я думала, што гэта нейкі сон», – кажа Наталля.
Наталля расказвае, што на беларускі бок мяжы з Украіны даставілі траіх расейцаў-вайскоўцаў, якія былі ў палоне, і аднаго святара. Расейцы былі ў інвалідных вазках. Але вазкі трэба было вярнуць украінскаму боку. Таму ўкраінцы, у тым ліку Наталля, узялі тыя вазкі і пакацілі іх назад. На вазкі яны паклалі свае рэчы. Пасля ўсіх пасадзілі на верталёт, і яны паляцелі ў Кіеў.
«Усё было, як у блокбастары», – смяецца Наталля.
Яна прыгадвае, што пасля словаў пра абмен і вяртанне ва Украіну яна мела толькі адно жаданне – патэлефанаваць маці і сказаць: «Мама, я ўдома».
,,«Я да гэтага часу не апамяталася, нібыта ў сне ўсё. Пайшла ў горад, там людзей столькі, аўтамабіляў! Я разгубілася, не ведаю, куды рукі падзець. Ці ззаду трымаць, як у турме, ці ў кішэні», – расказвае Наталля.
Суразмоўца дадала, што ў турме ў яе пахіснулася здароўе: упаў зрок, баліць спіна, бо можна было толькі сядзець, ляжаць не дазвалялі.
«Таблетку там, хоць які анальгін, не дапросішся. У мяне ціск быў: з шостай раніцы да паловы на дзясятую вечара чакала, каб яго проста памералі. Ну як там мераюць – сунеш руку ў кармушку, і так з горам папалам мераюць», – успамінае ўкраінка.
Яна думае, што яшчэ доўгі час будзе адыходзіць ад апошняй паездкі ў Беларусь. На пытанне, ці паедзеце туды некалі зноў, Наталля жартам адказвае: «Толькі калі разам з вамі, ці калі вас туды трэба завезці». «Як у вас там кажуць? «Не сядзеў – не беларус?» – кажа Наталля. – Так, але гэта рэальна жах, за што там садзяць людзей. Я і раней ведала, што там робіцца, але нават не ведала, што за нейкае трызненне магу трапіць за краты».
Арсен Рудэнка belsat.eu
