Якія наступствы будзе мець «мірная місія» вугорскага лідара?
Прэм’ер-міністр Вугоршчыны Віктар Орбан нечакана разгарнуў надзвычай актыўную дыпламатычную дзейнасць вакол канфлікту ва Украіну. У рамках сваёй «мірнай місіі» вугорскі лідар наведаў Украіну, Расею, Кітай і ЗША, у тым ліку сустрэўшыся з будучым кандыдатам на прэзідэнцкіх выбарах Доналдам Трампам. Паводзіны Орбана выклікалі абурэнне ў Еўразвязе. Belsat.eu тлумачыць, што цяпер адбываецца.
Прэм’ер-міністр Вугоршчыны Віктар Орбан пачаў сваё турнэ з Кіева. 2 ліпеня падчас перамоваў з прэзідэнтам Украіны Уладзімірам Зяленскім ён прапанаваў неадкладна спыніць агонь на той лініі судакранання з расейскімі войскамі, якая ёсць цяпер. Вугорскі лідар падкрэсліў, што не ёсць праціўнікам украінскіх планаў завяршэння вайны, але лічыць іх занадта доўгімі ў рэалізацыі. Лепш, на думку Орбана, адразу спыніць агонь і распачаць перамовы з Расеяй.
Улады Украіны ў вельмі далікатнай форме адхілі гэтую прапанову. Пасля гэтага Орбан накіраваўся ў Маскву, дзе абмеркаваў перспектывы мірнага ўрэгулявання з Уладзімірам Пуціным.
Вугорскі прэмʼер распавёў, што прыехаў у Маскву, каб даведацца стаўленне Пуціна да той прапановы, якую ён зрабіў 2 ліпеня Зяленскаму, а таксама ягоныя думкі наконт пасляваеннага ладу Еўропы. Паводле прэм’ера, адказы на гэтае пытанне ён пачуў. Але канкрэтна на гэты конт нічога сказана не было. Затое Пуцін пасля сустрэчы зноў заявіў, што адзіны магчымы для Крамля сцэнар заканчэння вайны пачынаецца з поўнай акупацыі Расеяй Данецкай, Луганскай, Запарожскай і Херсонскай абласцей. Адразу пасля гэтага Орбан накіраваўся ў Пекін, дзе правёў перамовы са старшынём КНР Сі Цзінь Пінам.
Неўзабаве ў медыі трапіў ліст Орбана да кіраўніцтва Еўразвязу, які палітык падрыхтаваў па выніках гэтых сустрэчаў. У лісце вугорскі прэм’ер у асноўным выкладае прарасейскі пункт гледжання на канфлікт. Ён папярэджвае, што час працуе на Расею і што ў бліжэйшыя два месяцы на фронце ва Украіне могуць адбывацца найбольш драматычныя падзеі за ўвесь час вайны, таму Пуцін здзіўлены, што Зяленскі не гатовы спыніць агонь. Масква, паводле Орбана, гатовая «разгледзець любую прапанову аб спыненні агню, якая не паслужыць схаванай перадыслакацыі і перагрупоўцы ўкраінскіх сіл». Ёсць у лісце і спасылка на стамбульскія дакументы сакавіка 2022 году, на вяртанне да якіх нібыта разлічвае Крэмль. Паводле выдання El Pais, Орбан у лісце ў Брусель сцвярджае: Пуцін і Сі мяркуюць, што новыя мірныя перамовы паміж Расеяй і Украінай адбудуцца да канца года.
Пасля Пекіну Орбан паляцеў у ЗША, дзе спачатку прыняў удзел у саміце NATO, а потым сустрэўся з фаварытам прэзідэнцкай гонкі з ЗША Доналдам Трампам. Трамп не раз заяўляў, што ў выпадку свайго абрання ён імгненна спыніць вайну ва Украіне.
,,«Мы абмеркавалі шляхі дасягнення міру. Добрая навіна дня: ён збіраецца вырашыць гэтую праблему!» – заявіў па выніках перамоваў вугорскі прэм’ер.
Орбан азагаловіў свой допіс у X пра сустрэчу з Трампам словамі «мірная місія 5.0» Лічба 5 тут адлюстроўвае парадкавы нумар сустрэчы падчас цяперашняга дыпламатычнага турнэ.
Турнэ Орбана пачалося на наступны дзень пасля таго як да Вугоршчыны перайшло старшынства ў Радзе Еўразвязу. Няма сумневаў, што вугорскі палітык наўмысна прымеркаваў «мірную місію» да гэтай падзеі, каб надаць сваёй ініцыятыве вагі. Аднак справа ў тым, што старшынства ў Радзе ЕЗ не дае аўтаматычнага права прадстаўляць Еўразвяз на міжнароднай арэне, а еўрапейскія краіны не дэлегавалі Орбану адпаведныя паўнамоцтвы.
Часопіс The Economist трапна назваў дзеянні Орбана «фрыланс-дыпламатыяй». «Перакананы, што ён адыгрывае асаблівую ролю ў свеце як мост паміж Усходам і Захадам, дэмакратыяй і аўтакратыяй, ён поўны рашучасці залазіць у сітуацыі, з якіх яго еўрапейскія саюзнікі палічылі за лепшае трымацца далей», – піша выданне.
Фармальна падчас турнэ Орбан не пазіцыянаваў сябе выразнікам волі ўсяго Еўразвязу, аднак дэ-факта ён кампраметуе супольную пазіцыю ЕЗ адносна вайны Расеі і Украіны. Паездка Орбана ў Маскву – гэта ўвогуле першы афіцыйны візіт еўрапейскага лідара ў краіну-агрэсар з красавіка 2022 году, калі Расею наведаў канцлер Аўстрыі. Таму ў прапагандысцкім плане ўчынак Орбана ў любым выпадку працуе на карысць Крамля.
Паводзіны Вугоршчыны парушаюць ключавы прынцып Еўразвяз у цяперашнім канфлікце: не вырашаць лёс Украіны без Украіны. Паколькі ў Кіеве далі зразумець, што не разглядаюць Орбана ў якасці пасярэдніка, паводзіны вугорскага прэм’ера хутчэй нагадваюць спробу дамовіцца з Масквой за спінаю Украіны, чым сапраўдную «мірную місію». «Калі гаворка ідзе аб пасярэдніцтве, тое гэта прадугледжвае, што абодва бакі просяць вас быць пасярэднікам. Гэта закладзена ў само паняцце пасярэдніцтва», – заўважыў галоўны прадстаўнік Еўракамісіі Эрык Мамэр.
Дыпламатычная актыўнасць Орбана заканамерна выклікала абурэнне ў Еўропе.
Вярхоўны прадстаўнік ЕЗ у справах замежнай палітыкі Жузэп Бурэль падкрэсліў, што Орбан ніякім чынам не рэпрэзентуе ЕЗ, а візіт вугорскага лідара ў Маскву мае дачыненне выключна да двухбаковых стасункаў Вугоршчыны і РФ. Старшыня Еўракамісіі Урзуля фон дэр Ляен падкрэсліла, што палітыка саступак не спыніць Пуціна: «Толькі адзінства і рашучасць пракладуць шлях да ўсёабдымнага, справядлівага і трывалага міру ва Украіне».
Амбасадары краінаў ЕЗ 10 ліпеня правялі ў Бруселі адмысловую сустрэчу, на якой жорстка раскрытыкавалі самаабвешчаную «мірную місію». «Гэта беспрэцэдэнтна, каб прэзідэнт [Рады ЕЗ] атрымаў такую вымову з боку ўсіх астатніх», – сказаў адзін высокапастаўлены дыпламат ЕЗ у інтэрв’ю Politico. Адзін з суразмоўцаў выдання назваў гэта «жоўтай карткай» для Вугоршчыны.
Юрыдычная служба ЕЗ пастанавіла, што паездка Орбана ў Маскву з’яўляецца парушэннем дамоўленасцяў у рамках ЕЗ. У прыватнасці, сябрам Еўразвязу забаронена рабіць «любыя захады, якія могуць паставіць пад пагрозу дасягненне мэтаў звязу», яны павінны ажыццяўляць вонкавапалітычную дзейнасць у духу «узаемнай салідарнасці». Цяпер лідары ЕЗ разважаюць над тым, як рэагаваць на самавольства Орбана. «Існуе шмат раздражнення і дыскусіяў адносна таго, як даць адказ», – зазначыла крыніца Financial Times. «Паездка ў Маскву была палітычнай памылкай… За дзесяць гадоў я ніколі не бачыў такой жорсткай рэакцыі 26 іншых краін на дзеянні адной краіны», – канстатаваў кіраўнік Еўрапейскай Рады Шарль Мішэль, каментуючы апошнія падзеі.
Швецыя, Эстонія, Латвія, Літва, Польшча і Фінляндыя зладзілі лакальны байкот: яны адмовіліся адпраўляць сваіх міністраў на паседжанні, якія будзе арганізоўваць Вугоршчына ў рамках свайго старшынства ў Радзе ЕЗ у ліпені. «Дзеянні Вугоршчыны падчас старшынства ў ЕЗ наносяць шкоду і павінны мець наступствы. Таму Швецыя не будзе ўдзельнічаць на палітычным узроўні ў нефармальных пасяджэннях ураду ў ліпені», – заявіла Reuters міністарка Швецыі па справах ЕЗ Джэсіка Росвал. У Еўрапарламенце гучаць заклікі спыніць старшынства Вугоршчыны ў ЕЗ і нават пазбавіць дзяржаву права голасу.
Пакуль імавернасць прыняцця жорсткіх практычных рашэнняў у дачыненні Вугоршчыны невысокая. Аднак кропка ў гэтай гісторыі яшчэ не пастаўлена. «Улічваючы тое, наколькі хутка абвастрылася сітуацыя з Будапэштам толькі за першыя два тыдні яго старшынства, ніхто не выключае нават больш жорсткага адпору з боку Бруселю, калі Орбан перасячэ больш чырвоных лініяў», – рэзюмуе Politico.
Паводле агенцтва Reuters, падчас саміту NATO у Вашынгтоне Орбан выглядаў ізаляваным: ён сядзеў у адзіноце, у той час як іншыя лідары размаўлялі, сабраўшыся разам. Пры гэтым, як заўважыла газета The Guardian, вугорскі лідар фактычна пазбягаў прэзідэнта ЗША Джо Байдэна і пра асабістую сустрэчу нават не прасіў. Затое на наступны дзень пасля саміту паехаў у прыватную рэзідэнцыю Трампа ў Фларыдзе. З гэтага вынікае, што Орбан робіць стаўку на перамогу на выбарах Трампа і ўжо цяпер спрабуе з ім дамовіцца наконт Украіны.
Напярэдадні кіраўнік МЗС Вугоршчыны Петэр Сіярта заявіў агенцтву Reuters, што магчымая перамога Трампа на выбарах прэзідэнта ЗША можа стаць шанцам на мір ва Украіне. «Я думаю, што павінна адбыцца вельмі моцнае вонкавае ўздзеянне, каб прымусіць іх [лідараў Расеі і Украіны] хаця б пачаць перамовы. У каго ёсць шанец зрабіць гэта ў наступны перыяд? Толькі ў прэзідэнта Трампа, калі ён будзе абраны», – сказаў міністр.
Дэманстратыўная падтрымка еўрапейскай краінай аднаго з кандыдатаў на амерыканскіх выбарах – выпадак беспрэцэдэнтны. Як піша Politico, амбасадар ЗША ў Вугоршчыне Дэвід Прэсман заўважыў, што яшчэ ні адзін іншы саюзнік ЗША не праводзіў гэтак «адкрыта і нястомна» кампанію за кандыдата ад рэспубліканскай партыі.
Скандальнасць турнэ Орбана засланіла сабою неэфектыўнасць ягонай «мірнай місіі». Па факце і Украіна, і Расея прапанову наконт спынення агню не падтрымалі. У лісце ў Брусель вугорскі прэм’ер перадаваў словы Пуціна пра тое, што ён нібыта гатовы разгледзіць любую ініцыятыву па спыненню агню. Аднак публічна Пуцін паўтарыў свой жорсткі ўльтыматум наконт поўнай акупацыі чатырох абласцей Украіны.
Расея па-ранейшаму імкнецца стварыць дымавую заслону вакол сваёй рэальнай пазіцыі наконт вайны і міру. Масква то патрабуе чатыры вобласці Украіны плюс Крым, то апелюе да больш памяркоўных стамбульскіх дакументаў, то ўкідвае праз Орбана думку пра адкрытасць да любых ініцыятываў. Такім чынам Пуцін імкнецца ўзмацніць на Захадзе пазіцыі прыхільнікаў кампрамісу: навошта дапамагаць Украіне, вылучаць мільярды долараў і пашыраць абаронную вытворчасць, калі з Пуціным можна дамовіцца?
Аднак глабальна паўплываць на палітыку Захаду Орбан наўрад ці здольны. «У Орбана няма сапраўднага ўплыву. Наадварот, ён у значнай меры ізаляваў сваю краіну – як у ЕЗ, гэтак і ў NATO», – зазначае «Frankfurter Allgemeine Zeitung», каментуючы вынікі турнэ вугорскага прэм’ера.
Глеб Нержын belsat.eu
