Belsat.eu разбіраўся, ці варта чакаць поўнамаштабнай вайны.
Ракетная атака на Мадждаль-Шамс, у выніку якой загінулі 12 дзяцей і падлеткаў, значна павялічыла рызыку поўнамаштабнай вайны паміж Ізраілем і ліванскай групоўкай «Хізбула». У адказ на гэты напад Цагаль увечары 30 ліпеня нанёс авіяўдар па Бэйруце – мішэнню быў адзін з лідараў «Хізбулы» Фуад Шукр. Belsat.eu разбіраўся, ці варта чакаць новай ліванскай вайны.
27 ліпеня ракета трапіла ў футбольнае поле ў паселішчы Мадждаль-Шамс на Галянскіх вышынях, што кантралююца Ізраілем. У выніку загінулі 12 дзяцей і падлеткаў, 28 пацярпелых шпіталізаваныя.
У паселішчы Мадждаль-Шамс пражываюць друзы – замкнёная этнарэлігійная група, якая вызнае ўласную рэлігію і размаўляе па-арабску. Напад на Мадждаль-Шамс выклікаў хвалю абурэнне ў друзскай абшчыне і ва ўсім Ізраілі. На пахаванне ахвяраў трагедыі прыйшлі тысячы людзей.
Ізраіль абвінаваціў у ракетным удары «Хізбулу». Ізраільскі бок паведаміў, што ліванская групоўка выкарыстала для нападу некіруемую ракету іранскай вытворчасці Falaq-1, якая нясе баявы зарад прыкладна ў 50 кг. Да аналагічных высноваў прыйшоў шэраг незалежных экспертаў і медыяў. ЗША таксама ўсклалі адказнасць на ліванскую групоўку.
Міністр замежных справаў Лівана Абдала Бухабіб заявіў BBC, што не думае, што «Хізбула» здзейсніла мэтанакіраваны напад, але ён дапусціў, што трагедыя магла стаць вынікам памылкі ліванскай групоўкі. Афіцыйныя прадстаўнікі «Хізбулы» зусім не прызнаюць датычнасці да атакі на Мадждаль-Шамс.
На фоне трагедыі прэм’ер-міністр Бэньямін Нэтаньягу перапыніў свой візіт у ЗША і вярнуўся ў Ізраіль. Ён паабяцаў, што «Хізбула» заплаціць вялікую цану, «якую не плаціла дагэтуль».
Улады ЗША, Вялікай Брытаніі, Нямеччыны і Францыі заклікалі сваіх грамадзянаў неадкладна пакінуць Ліван або пазбягаць паездак туды з-за высокай рызыкі абвастрэння канфлікту. Міжнародныя авіякампаніі пачалі адмяняць рэйсы ў Ліван.
28 ліпеня Цагаль нанёс авіяўдары па сямі аб’ектах «Хізбула» на тэрыторыі Лівану – як сцвярджаецца, па сховішчах зброі і тэрарыстычнай інфраструктуры. Аднак гэтая аперацыя не адрознівалася ад кропкавых удараў мінулых месяцаў. Было зразумела, што сапраўдная ізраільская акцыя адплаты яшчэ наперадзе.
Увечары 30 ліпеня Ізраіль нанёс авіяўдар па сталіцы Лівана Бэйруту. У Цагаль сцвярджаюць, што мішэнню атакі стаў Фуад Шукр – другі чалавек у «Хізбуле», які нясе адказнасць за забойства дзяцей на Галянскіх вышынях. Паводле ізральскага боку, Фуад Шукр загінуў. Медыі таксама паведамляюць пра ахвяры сярод цывільных.
Пра тое, што на ізраільска-ліванскай мяжы можа ўзнікнуць другі фронт, размовы вядуцца фактычна з першага дня вайны паміж Ізраілем і «Хамасам». «Хізбула» падтрымала дзеянні палестынскіх баевікоў, якія ўчынілі беспрэцэдэнтны тэрарыстычны напад на Ізраіль 7 кастрычніка 2023 году. З таго часу лакальныя абстрэлы памежных раёнаў Ізраілю баевікамі «Хізбулы» і кропкавыя авіяўдары Цагаль у адказ адбываліся рэгулярна. Спачатку сітуацыя трымалася ў рамках абмежаванага абвастрэння, аднак паступова атакі «Хізбулы» станавіліся ўсё больш інтэнсіўнымі, пашыралася іх геаграфія. З канца вясны стала назірацца ўстойлівая тэндэнцыя да далейшай эскалацыі. У асобныя дні «Хізбула» выпускала па тэрыторыі Ізраілю па некалькі сотняў ракет.
Памежны канфлікт зайшоў занадта далёкі. Пачынаючы з кастрычніка 2023 года ў выніку нападаў з боку баевікоў «Хізбулы» загінулі 25 цывільных асобаў і 17 вайскоўцаў Ізраілю. Больш за 100 тысяч чалавек эвакуяваліся з ізраільскіх памежных паселішчаў углыб краіны і да гэтага часу не могуць вярнуцца дадому. Няспынныя абстрэлы прывялі да руйнавання або пашкоджання каля тысячы будынкаў і, што яшчэ больш адчувальна для Ізраілю, нанеслі вялізарныя страты лясам і сельскагаспадарчым угоддзям – ад пажараў пацярпелі каля 87 кв.км тэрыторыяў. Фактычна баевікі стварылі эфект выпаленай зямлі.
Ад канфлікту пацярпеў і Ліван. Паводле міжнароднай арганізацыі Organisation for Migration, свае дамы на поўдні Лівану пакінулі прыкладна 90 тысяч жыхароў. Сцвярджаецца, што ў выніку ізраільскіх удараў загінула больш за 450 чалавек, у тым ліку каля сотні цывільных асобаў. Каля 3200 будынкаў былі пашкоджаны або разбураны, 40 кв. км тэрыторыяў пацярпелі ад пажараў.
ЗША вельмі занепакоеная тым, што эскалацыя гвалту паміж Ізраілем і «Хізбулою» можа перарасці ў маштабную вайну і значна пагоршыць сітуацыю ў рэгіёне. Белы дом ужо не першы месяц прыкладае шмат дыпламатычных намаганняў, каб перадухіліць такі сцэнар. Амерыканцы прапануюць бакам спыніць агонь і абяцае Лівану пэўныя эканамічныя бонусы за гэта. Але «Хізбула» настойвае на тым, што спачатку Ізраіль мусіць спыніць ваенную аперацыю ў сектары Газа.
Забойства дзяцей Мадждаль-Шамс давяла крызіс да крытычнай кропкі.
,,«Тое, што адбылося сёння, магло стаць прычынай таго, што мы хваляваліся і спрабавалі пазбягаць на працягу 10 месяцаў», – сказаў на ўмовах ананімнасці амерыканскі чыноўнік выданню Axios.
«Няма сумневаў у тым, што «Хізбула» перайшла ўсе чырвоныя лініі, і адказ будзе гэта адлюстроўваць, – заявіў міністр замежных справаў Ізраіля Ісраэль Кац. – Мы набліжаемся да таго моманту, калі мы сутыкнёмся з поўнамаштабнай вайной».
Прэзідэнт Ірану Масуд Пезешкіян папярэдзіў, што магчымы напад Ізраілю на Ліван «можа мець зваротны эфект і сур’ёзныя наступствы для самых сіяністаў».
Стратэгія выжывання дзяржавы Ізраіль заўсёды будавалася на жорсткай устаноўцы, што ворагі разумеюць толькі сілу, стрыманасць і саступкі яны ўспрымаюць як праяву слабасці, што толькі заахвочвае іх да яшчэ больш агрэсіўных дзеянняў. Таму ўдар у адказ выглядаў непазбежным, пытанне было толькі ў ягоных маштабах і форме.
Цагаль ужо двойчы ладзіў буйныя наземныя аперацыі ў Ліване – у 1982 і 2006 гг. – і абедзве кампаніі лічацца хутчэй няўдалымі. Трэцяя ліванская вайна, калі яна ўсё-ткі распачнецца, можа стаць яшчэ больш цяжкім выпрабаваннем для Ізраілю.
Па-першае, цяпер Ізраілю прыйдзецца ваяваць на два фронты, бо ваенная аперацыя ў сектары Газа дасюль не завершана і канца ёй не бачна.
Па-другое, ваенны патэнцыял «Хізбулы» нашмат пераўзыходзіць ваенны патэнцыял «Хамасу». «Хізбула» – гэта сур’ёзны рэгіянальны гулец, які мае досвед умяшання ў канфлікты ў Сірыі і Іраку. У ліванскай групоўкі некалькі дзясяткаў тысячаў байцоў і велізарны арсенал ракетаў – да 150 тысяч, паводле некаторых ацэнак.
У трэціх, за «Хізбулой» стаіць Іран, які можа ўмяшацца ў канфлікт. Магчыма наўпрост, магчыма – пры дапамозе сваіх проксі. Напрыклад, Тэгеран можа напоўніць Ліван праіранскімі баевікамі з Сірыі, Іраку і нават Емену.
Пакуль нішто не ўказвае, што Ізраіль у адказ на трагедыю ў Мадждаль-Шамс распачне наземнае ўварванне ў паўднёвы Ліван. Аднак цяперашні адказ Цагаль, які ўключае ў сябе авіяўдар па Бэйруту, ужо перавышае па сваёй магутнасці ўсё мінулыя кропкавыя ўдары. Групоўка«Хізбула» ў сваю чаргу трапляе ў сітуацыю, калі ўжо яна павінна будзе нанесці свой удар у адказ, каб не выглядаць слабой. Гэтага патрабуе імідж сур’ёзнага рэгіянальнага гульца, на якога арыентуюцца розныя ісламскія групоўкі.
Пры гэтым «Хізбула», мяркуючы па ўсім, таксама не хоча поўнамаштабнай вайны. Па-першае, таму, што ў адкрытым супрацьстаянні ліванская групоўка перамагчы Ізраіль наўрад ці здолее – разлік можа быць толькі на працяглую партызанскую вайну. Па-другое, вайна можа пахіснуць пазіцыі «Хізбулы» ў Ліване. Ліван перажывае эканамічны крызіс і сярод насельніцтва, у першую чаргу сярод хрысціянаў, расце незадаволенасць тым, што краіна фактычна стала закладніцай агрэсіўнай палітыкі «Хізбулы».
Той факт, што вялікая вайна не ў інтарэсах ні Ізраіля, ні «Хізбулы» дае шанец на тое, што найгоршага атрымаецца пазбегнуць.
У Вашынгтоне не лічаць буйны канфлікт Ізраіля і «Хізбулы» непазбежным.
,,«Мы па-ранейшаму лічым, што ў нас ёсць час і прастора для дыпламатыі, каб пазбегнуць поўнамаштабнай вайны. Мы будзем старанна працаваць, каб гэтага не адбылося, і мы лічым, што гэта магчыма», – заявіў 29 ліпеня прадстаўнік Белага дому Джон Кірбі.
ЗША прызнаюць права Ізраілю на ўдар у адказ, аднак разлічваюць на тое, што ён усё-ткі будзе абмежаваным. У прыватнасці, паводле звестак Reuters, амерыканцы кулуарна пераконвалі Ізраіль не наносіць удары па сталіцы Лівана Бейруту, паўднёвым прыгарадам і ключавым аб’ектам інфраструктуры краіны.
Да дыпламатычнага ўрэгулявання сітуацыі падключыліся не толькі ЗША, але таксама Вялікая Брытанія і Францыя. Парыж звязаўся па гэтым пытанні з Тэгеранам і заклікаў да стрыманасці, а Лондан размаўляў з афіцыйнымі ўладамі ў Бэйруце.
Шэраг медыяў паведамлялі пра тое, што Ізраіль збіраецца разлічыць удар у адказ такім чынам, каб сітуацыя ў рэгіёне не выйшла з-пад кантролю. Паводле Reuters, Ізраіль не браў на сябе абавязкаў не біць па Бэйруту, прыгарадах і крытычнай інфрастуктуры, але і правакаваць рэгіянальную вайну не мае намеру. Кіраўнік МЗС Лівана Абдала Бухабіб паведаміў CNN, што атрымаў «запэўненні» ад неназваных міжнародных дзеячаў у тым, што чаканы ўдар Ізраілю сапраўды будзе абмежаваным.
Засталося толькі зразумець, ці супадае ў бакоў разуменне «абмежаванасці», тым больш, што сітуацыя працягвае развівацца. Удзень 30 ліпеня «Хізбула» ўчыніла новы ракетны абстрэл паўночных раёнаў Ізраілю, у выніку чаго загінуў цывільны мужчына. А ўвечары 30 ліпеня стала вядома пра авіяўдар па Бэйруту, што выклікала новую хвалю пагрозаў на адрас Ізраілю.
Цяперашняя сітуацыя вельмі нагадвае тое, што адбывалася паміж Ізраілем і Іранам у красавіку: абодва бакі хацелі прадэманстраваць сілу, але не збіраліся даводзіць справу да вялікай вайны. Тады Ізраіль і Іран абмяняліся ўдарамі, і пры гэтым здолелі не дапусціць далейшай эскалацыі.
Ці атрымаецца гэта зрабіць у выпадку Лівана – невядома. Прынцыповая розніца паміж сітуацыямі заключаецца ў тым, што Ізраіль і «Хізбула» – суседзі. Нават калі трагедыя ў Мадждаль-Шамс не пераўтворыцца ў casus belli, памежныя абстрэлы на ліванска-ізраільскай мяжы, імаверна, усё роўна працягнуцца і будуць генераваць новыя эскалацыйныя рызыкі.
Спецыяльны пасланнік ЗША Амас Хахштайн выказаў занепакоенасць тым, што «пралік ці няшчасны выпадак» з удзелам цывільных асобаў можа прымусіць «любую з краінаў прыняць меры ў адказ, якія прывядуць да вайны».
,,«Ніхто не хоча пачынаць больш маштабны канфлікт, але пралік можа справакаваць яго», – цытуе прадстаўніка міратворчай місіі UNIFIL у Ліване Андрэа Тэнэнці (Andrea Tenenti) выданне «The Times of Israel».
Глеб Нержын belsat.eu
