Рэжым Лукашэнкі прыняў у студзені 2022 года закон «Аб генацыдзе беларускага народу». Цынічна выкарыстоўваючы памяць пра ахвяраў Гітлера, ён мае апраўдаць гвалт і рэпрэсіі ў лукашэнкаўскай Беларусі супраць беларусаў і патлумачыць агрэсію пуцінскай Расеі супраць Украіны і яе заходніх саюзнікаў.
Невыпадкова лукашэнкаўскі рэжым 2022 год – свой «Год гістарычнай памяці» – пачаў з прыняцця закону «Аб генацыдзе беларускага народу». Разам з законамі «Аб недапушчэнні рэабілітацыі нацызму» і «Аб супрацьдзеянні экстрэмізму». Паводле даследніцы Галакосту Веранікі Лапуцькі, адбываецца нешта абсалютна ненармальнае, на што звярнулі ўвагу ізраільскія гісторыкі.
,,«Такім чынам у нас тут дзве вялікія праблемы: па-першае, гістарычныя фармулёўкі і канструкты абсалютна не адпавядаюць рэчаіснасці. Тут ідзе маніпуляцыя фактамі. А з іншага боку, ідзе інструменталізацыя гістарычнай памяці, каб выкарыстоўваць гвалт, рэпрэсіі супраць тых беларусаў, якія выступаюць супраць рэжыму Лукашэнкі». Вераніка Лапуцька (Беларусь) – даследніца Галакосту ў Беларусі, стыпендыятка 2022 года Музею-мемарыялу Галакосту ў Вашынгтоне
Эксперты ўдзельнічаюць у рэпрэсіях разам з сілавікамі
Такія законы залучаюць у рэпрэсіі не толькі сілавікоў, але і гісторыкаў. Адзін з прыкладаў у праграме «Intermarium» прывёў даследнік гісторыі Другой сусветнай вайны Марк Салонін. Ён распавёў пра адну з крымінальных справаў пра фальсіфікацыю гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Там у якасці доказаў выкарыстоўваліся вынікі судова-гістарычнай экспертызы, якую напісалі некалькі гісторыкаў у адказ на запыт следчага. Сярод гісторыкаў быў і Аляксей Ісаеў.
,,«Звяртаю ўвагу, гэтыя «таварышы», якія пісалі экспертызу, ВЫРАЗНА РАЗУМЕЛІ, што яны прымаюць удзел у судовай расправе над заведама нявінным чалавекам».
Тут можна ўзгадаць і гібель мастака Алеся Пушкіна, які загінуў за кратамі, куды яго кінулі, абапіраючыся на экспертызу Сняжаны Сямернік з Гарадзенскага дзяржаўнага ўніверсітэту.
Людзі за межамі Расеі і Беларусі таксама ў небяспецы
Гэтыя законы скіраваныя не толькі супраць людзей на тэрыторыі Беларусі і Расеі. Інструменталізацыя памяці прызначаная для вонкавай экспансіі. Доктар гістарычных навук Юрый Амір Радчанка кажа, што пуцінская прапаганда выкарыстоўвае пэўныя прарэхі ды памылкі ў палітыцы памяці ва Украіне, Літве і Польшчы, каб атакаваць і дэлегітымізаваць дзяржаўнасць Украіны.
,,«Адзін з галоўных цынізмаў расейска-ўкраінскай вайны, якая цяпер адбываецца, – тое, што яна адбываецца ў імя «дэнацыфікацыі». Быццам Пуцін ваюе з нацыстамі. Пры гэтым урываючыся і ў эканоміку, і ў палітыку памяці, забіваючы ўсіх, хто тут [ва Украіне – заўв. «Белсат»] жыве, бамбуючы і цэрквы, і касцёлы, і мячэці, і сінагогі, забіваючы ўсіх людзей, якія тут ёсць, у імя «дэнацыфікацыі» і ў нечым нават спецыфічнага шанавання памяці ахвяраў Другой сусветнай вайны».
Рэжымы яшчэ раз пацвердзілі свой таталітарны характар
Вераніка Лапуцька падкрэслівае жахлівасць інструменталізацыі гістарычнай памяці. Яна можа пераходзіць і на поўнамаштабную вайну ва Украіне, падмацоўваючы вялікі канструкт «нацызму ва Украіне» і «нацызму ў Беларусі».
,,«То бок усе, хто не прымае парадыгмы аўтарытарнага кіравання Расеяй або Беларуссю, быццам бы нацысты. Падмена паняццяў. Тое, што выкарыстоўвалася вельмі часта ў таталітарных рэжымах: і ў нацысцкай Нямеччыне, і ў Савецкім Саюзе – усё гэта ў нас ёсць».
Ці можна гэтаму супрацьстаяць? – Так!
Доктар Міхал Трэмбач баіцца, што веды пра Галакост і падзеі Другой сусветнай вайны не засцерагаюць нас ад паўтору гэтай гісторыі. Пасля 1945-га не раз здараліся акты генацыду і масавых забойстваў. Была свядомасць таго, што здзяйсняецца генацыд, але рэакцыя свету не была ані лепшай, ані горшай – яна не была дастатковай, каб гэты генацыд стрымаць.
,,«Адзіны спосаб супрацьстаяць гэтаму, змагацца супраць спробы змены погляду, замены наратыву на такі, у якім ахвяры перастануць быць ахвярамі, – глыбейшы пошук нюансаў у тым, што адбывалася ў час вайны».
,,«Палітыка – гэта пра ўладу, пра тое, каб яе пашыраць, каб змушаць людзей паводзіцца пэўным чынам. І адзіным сродкам супраць гэтага будзе не эмпатыя да ахвяраў, а контрсіла. Гэта спаборніцтва – хто мацнейшы, хто мае больш улады. Палітыка – гэта не пра тое, якую версію гісторыі я ведаю, а пра тое, якія варыянты дзеянняў мае мой апанент і што магу зрабіць я. І ў гэты момант мне сорамна за нямецкі ўрад, які дагэтуль не можа наважыцца, каб абараніць украінцаў ад агрэсіі. Гэта сорам. І гэта прыклад таго, што гісторыя не вучыць. І не таму, што яны не ведаюць пра Галакост, канкрэтна гэтыя веды тут не патрэбныя, а патрэбнае большае разуменне таго, што такое палітыка».
Праграма паўстала пры падтрыманні Фонду польска-нямецкай супрацы / Das Programm wurde durch die Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit gefördert.
