149 lat temu na pl. Łukiskim w Wilnie carscy żandarmi powiesili ostatniego przywódcę powstania styczniowego na terytorium b. Wielkiego Księstwa Litewskiego Konstantego (Kastusia) Kalinouskiego.
Kalinouski w czasie powstania styczniowego był komisarzem Prowincjonalnego Komitetu Litewskiego (powstańczego rządu) w województwie grodzieńskim. W sierpniu 1863 r. przejął władzę nad powstaniem, nazywanym na Białorusi postaniem Kalinouskiego. 29 stycznia 1864 r. został wydany przez zdrajcę – komisarza guberni mohylewskiej Witolda Parfianowicza i aresztowany w Wilnie. Wcześniej gen. gubernator Litwy Michaił Murawiow rozkazał rozwiesić plakaty z jego podobizną i informacją o nagrodzie.
„Zapiski spod szubienicy”
Według relacji Kalinouski miał odmówić współpracy w czasie śledztwa. Jego bliskim udało się przemycić z więzienia jego pisma – czyli opublikowane później „Zapiski spod szubienicy”, będące testamentem politycznym i formą pożegnania z białoruskim ludem. W swych pismach po białorusku podpisywał się jako “Jaśka haspadar s-pad Wilni”(pol. Jaśko gospodarz spod Wilna), do swoich czytelników zwracał się “Dzieciuki”(pol. dzieciaki).
Kalinouski m.in. pisał:
„Bracia moi, chłopi. Spod moskiewskiej szubienicy przyszło mi do was pisać i może po raz ostatni. Gorzko opuszczać ziemię rodzimą i ciebie, drogi mój ludzie. Piersi zastygną, zaboli serce – jednak nie żal mi umierać za twoją prawdę… Nie ma braciszkowie, większego szczęścia na tym świecie, gdy człowiek w głowie ma rozum i naukę… Jednak jak dzień z nocą nie chodzą razem, tak razem nie chodzą nauka i moskalska niewola. Dopóki ona u nas będzie, my nic nie będziemy mieć – ni prawdy, ni bogactwa, ni żadnej nauki- tylko będą nami pomiatać jak bydłem, nie dla naszego dobra ale dla naszej zguby… Dlatego ja ci z pod szubienicy mówię, Narodzie, tylko wtedy zasmakujesz szczęścia kiedy nad tobą więcej Moskala nie będzie.”
Przywódca powstania był rzecznikiem radykalnych zmian społecznych i włączenia do działań powstańczych białoruskiego chłopstwa. Jeszcze przed wybuchem walk wydawał pierwszą gazetę po białorusku „Mużyckaja Prauda” skierowaną do białoruskich chłopów.
Carski sąd skazał go na karę rozstrzelania jednak generał Murawiow zwany Wieszacielem zamienił wyrok na powieszenie.
Więcej o roli Kalinowskiego powstaniu styczniowym na terytorium dzisiejszej Białorusi(link)
Jb/Biełsat/Wiki
