KALENDARZ POLSKO-BIAŁORUSKI: Zatwierdzenie III Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego
28 stycznia 1588 r. król Zygmunt III Waza zatwierdził III Statut WKL. Dokument potwierdzał odrębność Wielkiego Księstwa w ramach Rzeczpospolitej Obojga Narodów i jednocześnie upodabniał jego prawa do panujących na terytorium Korony.
Zatwierdzenie statutu miało miejsce cztery dni po bitwie pod Byczyną, w której do niewoli wojsk Zygmunta dostał się jego konkurent do tronu Maksymilian Habsburg. Poselstwo Wielkiego Księstwa Litewskiego dowiedziawszy się o zwycięstwie postanowiło zatwierdzić Zygmunta Wielkiego Księcia w zamian m.in. za uznanie statutu.
Statut w oryginale wydrukowano po rusku (staro białorusku) będącym językiem urzędowym Wielkiego Księstwa. Polska wersja dokumentu powstała dopiero 26 lat potniej.
Kilkakrotnie przedrukowywany (1619, 1648, 1698, 1744, 1786, 1819) Statut przewidywał wyłączność terytorialną jego obowiązywania nawet w stosunku do cudzoziemców. Przewidywał również posiłkowe stosowanie “inszych praw chrześcijańskich”, co interpretowano jako możność posługiwania się prawem rzymskim jako prawem powszechnym narodów chrześcijańskich. Składał się z 488 artykułów rozmieszczonych w 14 rozdziałach. Obowiązywał do roku 1840.
W maju 2012 r. Muzeum Historii w Mohylewie zainicjowało zbiórkę publiczną na wykup oryginalnego wydania statutu z 1588 r. wystawionego na aukcję przez moskiewskiego kolekcjonera. W czerwcu 2012 r. pierwszy egzemplarz dokumentu trafił na Białoruś zapłacono za niego 45 tys dol.
Treść królewskiej przysięgi:
„My Hospodar znając być powinność Naszą, iżeśmy tym Państwom, na których Nas z łaski i woli swej świętej, za dobrowolnym obydwu Narodów, Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego obraniem posadzić raczył, powinni prawa, wolności i swobody ich, nie tylko cało trzymać i nieporuszenie, ale jak najwięcej przymnażać, sprawiedliwość i obronę czynić, pomniąc też i na to, jako te oba sławne narody polski i litewski, opuściwszy siła inszych sławnych i zacnych panów, którzy o te państwa z wielkimi obietnicami nie jedno przymnożenia praw, swobód i wolności szlacheckich, ale rozszerzenia tych państw i przyczynienia im wielkich pożytków starali się, do Nas chęć i wola swą skłoniwszy, Nas Hospodara za Pana sobie wziąć woleli, czego my wdzięczni od nich będąc i chcąc im zawżdy praw, wolności i swobód wszelkich, przykładem przodków Naszych przybawiać i pomnażać, na ten czas, z powinności Naszej Hospodarskiej namówiwszy się z pany radami Naszymi, i ze wszystkimi stanami obojga narodów na sejmie walnym koronacji naszej będącymi, ten Statut prawa Wielkiego Księstwa Litewskiego, ku używaniu na wszystkie potomne czasy wydajemy, według którego już jakośmy sami Hospodar, tak i wszystkie insze stany, obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego, zachować się mamy, i pod tąż przysięgą Naszą, którąśmy na wszystkie prawa i wolności Wielkiego Księstwa Litewskiego uczynili, ślubujemy i obiecujemy, i już we wszystkich ziemiach i powiatach, urzędach i sądach wszelkich, do Wielkiego Księstwa Litewskiego należących, wszystkie sprawy sądowe, porządkiem w tym Statucie nowo poprawionym, opisanym, odprawować się począćmają w roku przyszłym tysiąc pięćset osiemdziesiąt dziewiątym, o Trzech Królach święcie rzymskim, na rokach sądowych ziemskich, ale i na potym zawżdy, gdy jedno tego potrzeba będzie, wolność poprawowania tego Statutu wcale im zachowujemy. A iżby tym rychlej wszystkim ku wiadomości i używaniu przyjść mógł: przeto ten Statut nowo poprawiony, i z przywilejami ziemskiemi, pismem polskim i ruskim drukować i w powiaty rozesłać rozkazaliśmy, jakoż dla lepszej pewności i potwierdzenia tego Statutu, ten Nasz przywilej na sejmie koronacji Naszej ręką Naszą podpisawszy, i pieczęć Naszą Wielkiego Księstwa Litewskiego do niego przywiesić kazawszy, stanom Wielkiego Księstwa Litewskiego daliśmy, wszakże ten Statut nowo poprawiony, związkom i spisom unii w niczym przeciwnym być, i nie szkodzić i ubliżać nie ma. Pisan w Krakowie, lata Bożego Narodzenia 1588. Miesiąca stycznia 28 dnia.
Sigismundus Rex.
jb/Biełsat/ Wiki/ kulturaenter.pl
