Ні камуністычная ўлада, ні прымусовае высяленне праз аварыю на ЧАЭС не здолелі знішчыць народныя традыцыі ў вёсцы Мікулічы ў Брагінскім раёне. Вяскоўцы вярнуліся і цяпер, як умеюць, адраджаюць страчанае.
Google у дапамогу
Сёлета ў Мікулічах адрадзілі традцыйнае свята Міхайла пра дапамозе… пашукавіка Google. Вольга Ходар, настаўніца гісторыі, самастойна напісала сцэнар свята, выкарыстоўваючы інфармацыю з беларускіх і расейскіх сайтаў. Дзясятак кніг па краязнаўчай літаратуры ў гэтай справе мала ў чым дапамаглі, бо яны даюць звесткі пра свята выключна ў праваслаўным кантэксце. Доўгажыхароў, якія маглі б расказаць пра традыцыі вёскі, засталіся лічаныя адзінкі. Таму нічога не заставалася, як «пагугліць».
Вольга распавядае, што давялося працаваць з мноствам сайтаў і не толькі знаходзіць патрэбныя звесткі, але і параўноўваць інфармацыю па рэгіёнах. Апынулася, што свята Міхайла таксама адзначалі ў некаторых вёсках на Віцебшчыне і Гарадзеншчыне.
«Так захапілася працай па аднаўленні мікуліцкага свята, што планую працягнуць працу і далей. Хачу даследаваць, як святкавалі Міхайла і ў іншых вёсках. Зразумела, што зноў прыйдзецца «гугліць», бо па-іншаму нўардці знайду патрэбную інфармацыю, калі толькі не з’ежджу ў пэўную вёску», – падзялілася планамі Вольга.
Найважнейшай часткай святочнага відовішча было задобрыванне дваравога.
Рана, да белых зорак, бабка выносіла кубак з піўным суслам і ставіла яго на паветку. Затым, перад поўднем, гаспадар сядаў на каня і пачынаў ездзіць на ім вакол двара. А гаспадыня ў гэты час, стоячы на ганку хаты, махала ва ўсе бакі венікам, прыгаворваючы: «Бацюшка дваравы! Не хадзі! Не спустош двор, скаціну не загубі! Гоншчыку шляхі-дарогі не паказвай!». Пасля гэтага венік намочвалі дзёгцем, і дзе-небудзь у двары праводзілася дзёгцевая паласа. Гэта называлася «адзначаць на лысіне ў дзядка шчарбіну».
Лічылася, што чорт, убачыўшы гэтую шчарбіну, ледзь не за вярсту стане абыходзіць дом, гаспадар якога строга захоўвае звычаі даўніны.
Старое свята на новы лад
Паўнавартаснай рэканструкцыяй такое аднаўленне свята не назавеш, хутчэй – стылізацыяй. Аднак Міхайлаў дзень сёлета аб’яднаў усю вёску.
Мікулічы – гэта вёска, якая пацярпела ад аварыі на ЧАЭС і была выселена, а дамы зруйнавалі. Але з цягам часу тут з’явіліся аграгарадок і новыя дамы – некаторыя мікуляне пачалі вяртацца на сваю малую радзіму. Цяпер у Мікулічах жывуць людзі і з іншых вёсак Брагінскага раёна. Так сталася, што культурная спадчына вёскі амаль страчаная, а старых, якія памятаюць мясцовыя традыцыі, становіцца ўсё менш. Мікулічы, між іншым, старажытнае паселішча. Пра гэта сведчыць і назва, якая паходзіць ад імя Мікула, і наяўнасць каля вёскі курганоў ХІ стагоддзя.
Па словах Марыі Жураўскай, доўгажыхаркі Мікулічаў, на Міхайла вяскоўцы абавязкова хадзілі ў госці і да сябе запрашалі. На стале павінна было быць не менш за 12 страў. Для настрою – спявалі і танчылі.
Аднак, што спявалі канкрэтна, Марыя Іванаўна не ўзгадала, пачалі шукаць у інтэрнэце. Гісторык Вольга Ходар знайшла песню пра архангела Міхаіла па-расейску, а настаўніца беларускай мовы Святлана Лявоненка пераклала яе на беларускую мову. Таксама са сцэны мікуліцкага Дому культуры прагучалі прыказкі ды прымаўкі пра Міхайлаў дзень.
Ілліч не замяніў Хрыста
Вяскоўцы вяртаюць сабе і народныя традыцыі (хай і з элементамі паганства), і веру. Царква ў Мікулічах згарэла ў 1955 годзе і не была адноўленая. Хто б падумаў, што прыход Богаяўлення Гасподнія будзе месціцца ў будынку былога сельсавету! Магчыма на тым месцы, дзе вісеў партрэт Леніна, вісяць цяпер іконы.
Мікуліцкія майстры сваймі рукамі зрабілі прастол і царскія вароты. Школьнікі дапамаглі зрабіць рамонт, прыбіраць памяшканні.
Без царквы мікуляне не маглі святкаваць Міхайлаў дзень. «Бо як так, ёсць у вёсцы прастольнае праваслаўнае свята, а царквы няма?!» – здзіўляецца настаўніца Святлана Лявоненка. Таму актывісты заняліся вырашэннем і гэтага пытання. І ў прызначаны дзень айцец Расціслаў Бандарэнка правёў першую службу.
Каб увесці ў эксплуатацыю будынак, давялося сабраць 18 мільёнаў рублёў. Грошы збіралі ледзь не ўсім наваколлем: акрамя мікулянаў, ахвяраванні зрабілі жыхары суседніх вёсак Буркі і Рыжкава. Спрычыніліся да справы былыя выпускнікі Мікуліцкай школы ды айцец Расціслаў. Будматэрыяламі дапамагла грамадская арганізацыя «Зялёны Крыж».
Жанна Чубса, каардынатарка праектнай дзейнасці «Зялёнага Крыжа» у Брагінскім раёне, вельмі радуецца ініцыятыве мікулянаў. Кажа, вёска ажывае на вачах.
МЯ, belsat.eu
Фота Сямён Шаўцоў
