Журналістка «Новай газеты», якое апісвае сітуацыю ў Чачэніі, прыйшлося зʼехаць з Расеі, баючыся за сваё жыццё. Чачэнія з яе перспектывы, гэта краіна, дзе сілавыя структуры забіваюць людзей, якіх падазраюць у тэрарызме альбо гомасексуалізме.
«Новая газета» – адно з нямногіх незалежных СМІ, якія апісваюць злоўжыванні чачэнскай улады. Гучным рэхам у свеце адбіўся артыкул пра скаардынаваную акцыю праваахоўных органаў у Грозным супраць гомасексуалістаў. Мужчынаў з нетрадыцыйнай сексуальнай арыентацыяй затрымалі і даставілі ў нелегальныя лагера, дзе іх катавалі і нават забівалі.
«Нягледзячы на разгалошаванне сотні выпадкаў пераследу, расейскія федэральныя ўлады практычна не зрэагавалі. Цяпер ідзе расследаванне, якое затрымалася ў мёртвай кропцы, таму што ахвяры не хочуць гаварыць. Яны баяцца, таму што ніхто не можа гарантаваць ім бяспеку. Многія з іх зʼехалі за мяжу. Спачатку ўлады ўсё адмаўлялі, а пасля пад ціскам міжнароднай супольнасці звярнуліся да нас па інфармацыю пра ахвяраў. Тым не менш, расследаванне, хутчэй за ўсё, спыняць. Улады задаволеныя маўчання ахвяраў, і таму не будуць праводзіць следства», – падкрэслівае Мілашына ў інтэрвʼю з «Белсатам».
Справу аб катаваннях і забойствах геяў падняў у нядаўнім інтэрвʼю з прэзідэнтам Чачэніі журналіст Дэвід Скот з каналу HBO. Рамзан Кадыраў, якога спыталі пра выпадкі пераследу гомасексуалістаў заявіў, што ў рэспубліцы няма геяў, а тыя, хто так кажа, проста выдумваюць. «Яны шайтаны, яны прадажныя, яны нелюдзі», – так ён сказаў пра меркаваных ахвяраў катаванняў.
Амерыканскі журналіст аднак сустрэўся ў Маскве з некалькімі ахвярамі чачэнскіх сілавых структур. Яны распавялі, як іх бʼюць токам і збівалі, каб яны прызналіся ў гомасексуалізме і выдалі іншых. Адзін з апытаных распавёў, як яго збілі да паўсмерці і выкінулі ў сумцы перад бацькоўскім домам. Ён меўся стаць ахвярай забойства гонару. У той жа час, ён пахваліў Кадырава ў інтэрвʼю пахваліў забойства гомасексуалістаў іншымі членамі сямʼі – як форму ачышчэння яе ад сораму.
У ліпені сёлета газета апублікавала матэрыял пра экзекуцыю дзясяткаў грамадзянаў рэспублікі. Іх затрымалі сілавікі і абвінавацілі ў тэрарызме. Паводле газеты, рашэнне аб забойстве людзей прынялі спантанна на самым высокім узроўні ўрада рэспублікі.
Чытайце таксама:
«Мы можам сцвярджаць, што расстрэльвалі тыя ж людзі, якія і арыштоўвалі, то бок супрацоўнікі сілавых структур Чачэніі. Спачатку затрымалі вялікую колькасць людзей. Супраць некаторых павінны былі распачаць крымінальныя справы за тэрарызм, а астатніх вызваліць. Пазней раптам зʼявіўся яшчэ адзін варыянт. Затрыманыя 24 студзеня гэтага года патрапілі ў расстрэльны спіс на дзень пазней. Тое, што загад выдалі на высокім узроўні, вынікае з таго, што арыштоўвалі сілавыя структуры падпарадкаваныя ўладзе. У нас ёсць ускосныя доказы, што гэтае рашэнне забіваць людзей прынялі нечакана для ўсіх», – кажа журналістка.
Чарговае пытанне, якое датычыць уладаў Чачэнскай Рэспублікі – нядаўна завершаны працэс забойцаў расейскага апазіцыйнага палітыка Барыса Нямцова. Верагодных забойцаў нападу асудзілі да доўгія тэрміны турэмнага зняволення. Аднак, паводле Мілашынай, дагэтуль мы не ведаем, хто насамрэч замовіў забойства.
«Расследаванне не праводзілася належным чынам. Быў цэлы ланцуг людзей, які сведчыў пра тое, што сляды вядуць да чачэнскіх уладаў. Аднак следчыя гэтага не вывучалі. Асуджаныя былі першым звяном у ланцугу, а іншыя следства не раскрыла – як і ў іншых падобных забойствах, напрыклад, Паліткоўскай і Эстэміравай», – кажа журналістка.
Журналістка адзначае, што два ключавых падазраваных зніклі і да гэтага часу іх не знайшлі. Таму яна лічыць, што ўсё гэта сведчыць аб тым, што ў Чачэніі дэ-факта не працуе федэральны закон, а Пуцін не мае рычагоў уплыву на Кадырава.
«Гэта здарылася, калі Кадырава прызначылі кіраўніком рэспублікі і атрымаў вялікія паўнамоцтвы на барацьбу з чачэнскім падполлем. Але паступова, калі высветлілася, што не праводзіцца расследаванне па справе чачэнскіх «сілавікоў» [так званых афіцэраў сілавых структураў – заўвага belsat.eu], якія здзейснілі злачынствы, у рэспубліцы зʼявілася дыктатура. Кадыраў атрымаў абсалютную ўладу ў рэспубліцы, а федэральныя ўлады не ўмешваюцца. За дзесяць гадоў сваёй улады Кадыраў ужо перакрочыў шмат чырвоных лініяў. Ён зрабіў так шмат рэчаў, якія здаюцца непрымальнымі, і кожны раз ягоныя межы пашыраюцца. Праз сваю беспакаранасць ён лічыць, што яму ўсё сыдзе з рук», – дадае яна.
На ейную думку, нельга завышаць рэальную сілу Кадырава, які любіць выхваляцца ўласным войскам.
«Тое, што калісьці паказаў на стадыёне ў Грозным – каля 20 тысяч узброеных людзей, гэта не войска. Гэта людзі, якіх сабралі, пераапранулі ў форму і паказалі ўсяму свету. Кадыраў можа мець максімальна тысячу людзей, звязаных з ім праз удзел у злачынствах. Гэта не войска, а злачынная група. Іншыя члены сіл бяспекі, на яе думку, заставяць Кадырава ў выпадку канфлікту з расейскімі цэнтральнымі органамі ўлады».
Журналістка нагадвае, што Пуціну аднак не ўдалося падпарадкаваць войскі МУС Чачэніі праз далучэнне іх у нядаўна створаную Нацыянальную гвардыю (так званую Расгвардыю). Канчаткова закон захаваў залежнасць рэгіянальных падраздзяленняў МУС.
Чачэнскі лідар таксама вядомы тым, што ўводзіць на тэрыторыю рэспублікі ісламскае права і звычаі. У Чачэніі практычна нельга купіць алкаголь, жанчыны, у адрозненне ад савецкіх часоў, носяць хусткі на галаве. Паводле журналісткі, гэта не паказуха, і Кадыраў глыбока веруючы мусульманін. Тым не менш, ён зʼяўляецца вернікам суфійскай версіі ісламу, які сустрэў на Каўказе, і якая сфармавалася ў савецкі час, калі Чачэнія была ізаляваная ад свету ісламу.
«У чачэнскім суфійскім ісламе бачны ўплыў мясцовага паганства. Калі скончыўся Савецкі Саюз, вярнуліся сувязі з ісламскім светам – і зʼявілася перакананне, што іслам, які практыкаваўся на Каўказе, не адпавядае нормам ісламу ў свеце. І на Каўказе зʼявіўся сурʼёзны канфлікт паміж паслядоўнікамі савецкага суфійскай ісламу і тымі, хто хоча, каб іслам адпавядаў глабальным тэндэнцыям. Тым часам, на Каўказе кіруюць прадстаўнікі суфійскай секты. Рамзан Кадыраў навязвае чачэнцам сваё бачанне ісламу. Калі маладое пакаленне не падтрымлівае, зʼяўляецца супрацьстаянне».
Хоць ваенныя дзеянні ў Чачэніі скончыліся, рэспубліку па палітычных прычынах працягваюць пакідаць уцекачы. На беларуска-польскай мяжы цягам некалькіх месяцаў качуюць сотні чачэнцаў, якія безвынікова чакаюць на ўезд у Польшчу.
«Рэжым уяўляе пагрозу не толькі для эканомікі, але і для жыцця. Можна трапіць у бяду, адкрыта выказваючы сваё меркаванне, таму што рэжым душыць свабоду асобы. Многія бягуць, калі трапляюць у канфлікт з мясцовымі органамі ўлады і сілавымі структурамі. Гэтыя людзі ў небяспецы на тэрыторыі Беларусі, таму што сюды могуць свабодна прыехаць кадыраўцы», – падкрэслівае Мілашына.
Рэдакцыя газеты таксама адчувае пагрозу з боку чачэнскіх уладаў. У сярэдзіне красавіка ў Грозным, прайшоў двухтысячны сход духавенства. Па ініцыятыве ўладаў Чачэніі была прынятая рэзалюцыя, якая асуджае публікацыю «Новай газеты». Мілашына кажа, што расейскія ўлады не адрэагавалі на гэтыя завуаляваныя пагрозы.
«Ад красавіка, на жаль, у асноўным жыву за межамі краіны. Гэта мае дачыненне непасрэдна да тэматыкі, якой займаюся, то бок Чачэніяй. Як мы ведаем, некалькі чалавек забілі за прафесійную дзейнасць звязаную з Чачэніяй. Ёсць шмат іншых забойстваў, звязаных з чачэнскімі ўладамі,і якія не расследавалі. Вось чаму »Новая газета« вырашыла актыўна абараняць нашых журналістаў», – кажа Мілашына.
Размаўляў Якуб Бернат
