[vc_row][vc_column][vc_video link=”https://youtu.be/c1yH-y_lfp0″][vc_column_text]Глядзець размову з Андрэем Лянкевічам цалкам
У кастрычніку ў Менску скончыўся фестываль Месяц фатаграфіі. Другі год запар падзеі гэтага фестывалю збіраюць аншлаг. Тое, што менчукам цікавыя трэнды сусветнага фота, не здзіўляе. Здзіўляе іншае: як шмат з нас адчувае ў сабе жылку фатографа. Мы купляем прафесійную тэхніку, мы апантана фіксуем свет, мы вучымся быць штораз лепшымі. Тым часам фатографы цвердзяць, што фатаграфія – гэта мастацтва.
Ці не крыўдна фатографам, што ў іхныя прафесійныя шэрагі запісваемся ўсе мы, запаўняючы інтэрнэт і інфармацыйную прастору сваёй творчасцю? Пагаварыць пра гэта я запрасіла прафесійнага паспяховага фатографа. Ён меў каля 50 выставаў, атрымліваў міжнародныя ўзнагароды, выкладае курс фотажурналісткі, выдаў кнігу пра традыцыйныя абрады беларусаў «Паганства». Мой сённяшні госць – фатограф Андрэй Лянкевіч.
Вас яшчэ называюць «модным» фатографам. Што гэта значыць – модны фатограф?
Ох, я дакладна не ведаю, хто такі модны фатограф, бо я ўжо тры гады як не фатаграфую. Ды і раней я сябе фатографам у такім сэнсе не адчуваў, таму што я займаўся шмат якімі паралельнымі справамі: выкладаннем, фатаграфаваннем, продажам здымкаў, продажам кніг і гэтак далей. Так што заўсёды былі нейкія паралельныя шляхі.
З гэтага вынікае, што можна рабіць здымкі, але паралельныя шляхі чалавеку патрэбныя, мала таго – у пэўны момант яны перамагаюць?
У пэўны момант ты проста шчыра сабе адказваеш на пытанне – навошта ты гэта робіш, і што эфектыўней: ці рабіць фотаздымак, ці арганізаваць Месяц фатаграфіі.
Я хацела запытацца пра гэта пазней, але раз мы ўжо дайшлі да гэтай тэмы, давайце пагаворым пра Месяц фатаграфіі, які вы з камандай аднадумцаў ладзіце. Фестываль адбываецца другі год запар, збірае аншлагі, гэта ўжо адна з самых любімых менчукамі імпрэзаў. Гэта тое, што было людзям патрэбна?
Гэта ментальная патрэба мая ў першую чаргу, і, як аказваецца на практыцы, ментальная патрэба людзей. Месяц фатаграфіі збірае фатаграфію ў пэўнай ступені новую для Менску, у пэўнай ступені новую для менскай публікі.
І робіць гэта свядома?
Падсвядома, канешне ж. Гэта тая фатаграфія, якая цікавая мне і камандзе. Якую мы абмяркоўваем, якую мы абіраем, якую прапаноўваем, каб нашыя партнёры прывозілі. Але тут узнікае невялічкая праблема – глядач не падрыхтаваны. Ён прыходзіць, і ўзнікае канфлікт. І гэта вельмі сур’ёзная штука, таму што большасць фатаграфій патрабуе тлумачэнняў для публікі, большасць фатаграфій патрабуе… часу, відаць. Зразумела, што дзве тысячы гадоў мастацтва ты не можаш проста ўзяць і патлумачыць за пяць хвілін. І вось тут узнікае праблема: як выходзіць з гэтага? На наступны год мы ўжо плануем некалькі такіх, я б сказаў, «прыгожых» выставаў. Фатаграфічных выставаў.
Тое, што нашая публіка, па Вашых словах, не гатовая да тых здымкаў, якія вы ім прапануеце, азначае, што нашае ўяўленне пра мастацкую фатаграфію і пра развіццё працэсу фота моцна адстае ад еўрапейскага? Ці гэта проста таму, што вы адмыслова абіраеце авангарднае, спрэчнае, правакацыйнае фота?
На жаль, праблема значна глыбейшая. Нашае грамадства – традыцыйнае, і канешне ж, калі няма ў дзіцячых садках, школах праграмаў па вывучэнні гісторыі мастацтва, па наведванні музеяў, няма сапраўды вялікіх мастацкіх біенале і гэтак далей, то атрымліваецца, што візуальны вопыт чалавека не такі, як у нашых суседзяў. Гэта на жаль вельмі лагічная і прыкрая рэч.
Вельмі цікавая гісторыя была таксама на пачатку фестывалю, калі на адной выставе было меркаванне, што вялікая колькасць голых целаў. На выставе з 23 здымкаў толькі на чатырох ёсць напаўаголеныя жанчыны. Гэта таксама ж паказальна. Гэта толькі вопыт, якога ў нас няма. І атрымліваецца, што мы займаемся абсалютна няўдзячная справай, бо мы даем той візуальны вопыт, які чалавек у прынцыпе мусіў атрымаць раней. Ён мусіў бы прыйсці і проста глядзець на выставу – як на выставу, а не як на новы вопыт. Таму што фатаграфіі зробленыя дваццаць гадоў таму, і па візуальнай мове – гэта дзевяностыя…
Ёсць фантастычная фатаграфія: рэфлексія на мастацкі твор «Жанчына з гарнастаем», дзе сучасная жанчына трымае ў руках толькі што забітага звярка, з якога знялі скуру. І тут узнікае праблема, што калі вы не ведаеце сам твор, то вы, канешне ж, не ўбачыце, што гэта рэфлексія.
Ну я ведаю сам твор, але ўсё адно не хацела б гэтага бачыць. Па-мойму, гэта і праўда ўжо зашкал.
Гэтая выстава выстаўлялася ўжо як мінімум у чатырох месцах, дзе нідзе не было абмежаванняў ні па ўзросце, ні па цэнзуры, ні па чым. Гэта былі між іншым Нью-Ёрк, Токіо, Берлін.
Але Вы ж самі кажаце, што наша публіка не гатовая. Няма чаго параўноўваць звыклую да ўсяго нью-ёркскую публіку з нашым традыцыйным грамадствам. І пры гэтым два гады запар вы прывозіце авангарднае, правакацыйнае фота.
Мы вырошчваем свайго гледача. І гэта, відаць, самая галоўная рэч Месяцу фатаграфіі – мы не зніжаем планку. Летась да нас на адкрыццё прыйшло каля трохсот чалавек. Сёлета – больш за тысячу.
Гэта, я думаю, зразумела. Кожны, хто карыстаецца Фэйсбукам, цудоўна ведае, што калі не падмацаваць свайго посту карцінкай, мала хто яго прачытае і тым болей ніхто не лайкне. Праз карцінку мы даводзім усе свае мэсіджы, часам прымітыўныя. Як я казала на пачатку, мы запаўняем прастору нашай візуальнасцю і сваім бачаннем гэтай візуальнасці. Таму давайце паспрабуем дайсці да тэмы крытэраў фотаздымку. Як выбіраць? Тое, што чапляе за сэрца? Чапляюць коцікі, чапляюць дзеці. А ў прынцыпе – якія на сёння ёсць крытэры фотаздымку?
Гэта добрае пытанне. Мне здаецца, на дадзены момант у прынцыпе не існуе азначэння фатаграфіі. Такі зараз час рэвалюцыйны.
У свеце?
Я б сказаў, у прасторы. Бачыце, гэта фантастыка, бо на дадзены момант няма вызначэння фатаграфіі і фатографа проста таму, што прырода фатаграфіі змянілася.
Усеагульны доступ да камеры?
Мы кажам пра цуд. Бо на нашых вачох візуальнае мастацтва нарэшце адарвалася ад сваіх каранёў і ад іншых візуальных мастацтваў, такіх як кіно, а ў першую чаргу графіка і карціны. Нарэшце ў фатаграфіі з’явілася свая візуальная мова. Перад гэтым у фатаграфіі яе не было.
Гэта не мова, а гармідар, па-мойму. Вы ж самі кажаце – няма крытэраў, дык якая ж мова? Алфавіту нават няма…
Гэта пакуль няма крытэраў. Таму што вы не можаце прывязацца так проста да фотаапарату, прывязацца да базы нейкай і сказаць: усё, што вось так – гэта фатаграфія. І таму для мяне як для чалавека, які мае дачыненне да фатаграфіі, гэта супер прыемна.
Я думала, гэта будзе Вас абураць.
Не. Не, таму што вашыя межы фатаграфічныя нарэшце ўзялі і пашырыліся. Як у сучасным тэатры. Месяц таму ў часопісу «Time» быў фантастычны артыкул пра прыроду фатаграфіі. Маўляў, усё ідзе да таго, што тое, пра што пісаў Барт і крытыкі значна пазней, пра гэтую фатаграфічнасць здымкаў – гэта адыдзе назаўсёды ад вызначэння фатаграфіі. Мы ідзем да таго, што Фатаграфія (з вялікай літары) не будзе ўжо звязаная з перадачай рэальнасці як рэальнасці. І калі вы паглядзіце фестывалі, калі паспрабуеце прасачыць, куды ідзе сучасная фатаграфія, вы гэта ўбачыце. Вялікая колькасць калажаў, вялікая колькасць адыходу ад фотаапарату…
Такі постмадэрнізм, атрымліваецца?
Гэта не постмадэрнізм, гэта развіццё медыуму, і вы гэта зараз бачыце. Трэба да гэтага так ставіцца, і проста ісці і сачыць. Таму што час сціснуўся, і ўсё, што раней адбывалася на працягу ста гадоў, двухсот гадоў – цяпер адбываецца літаральна за дзесяць гадоў, і вы можаце прасачыць гэта і ўбачыць.
Я магу прасачыць толькі развіццё высокіх тэхналогіяў, альбо тое, што можна ўзяць у руку і памацаць, і параўнаць з папярэдняй версіяй. А ў фатаграфіі? Вяртаючыся да таго ж тэатру – у тэатры засталіся, як мінімум, прафесійныя акторы…
Няпраўда, як мінімум. Як і ў кіно няпраўда. Атар Іаселіяні ніколі не выкарыстоўваў прафесійных акцёраў, усю сваю кар’еру.
Добра, рэжысёр павінен застацца, павінен застацца аўтар.
Няпраўда. У Ларса фон Трыера ёсць фільм «Вялікі бос», дзе за камерай сочыць робат.
…Мантаж павінен застацца, рэдактар павінен застацца. Хтосьці павінен застацца! Я не магу проста хадзіць, фіксаваць кожную секунду свет і завальваць гэтым інфармацыйную прастору!
Можаце. Але Вы не будзеце фатографам.
Добра, а хто будзе фатографам?
Пачынаецца вельмі цікавы дыялог… Не ведаю! Але ведаю, што чалавек, які робіць здымкі на айфон у першую чаргу – канешне, ніякі не фатограф.
А калі ён пазней знойдзе магчымасць зрабіць з гэтага праект і пакажа яго нам?
А вось тады – канешне ж фатограф. Пакуль ёсць такі невялічкі водараздзел, пра які Вы пачалі размаўляць. Што фатограф на дадзены момант – гэта чалавек, які выказваецца на тэму. Калі Вы зрабілі кніжку, калі вы выказаліся, суб’ектыўна, аб’ектыўна – не важна.
То бок нейкая канцэпцыя павінна быць? І калі ты працуеш паводле яе, табе ёсць што сказаць, ёсць нейкая ідэя, і мала таго – калі ты ў стане гэтую ідэю пазней давесці да публікі, вось тады цябе можна лічыць фатографам, так? Але ці можна цябе тады лічыць артыстам? А можа, табе так паспрыяў час? Ці ты проста добры менеджэр, бо скончыў, скажам, добрую вучэльню адміністрацыі і кіравання…
Так, і Вашым пытаннем мы зноў вяртаемся да нашай беларускай рэальнасці. Ці фатограф артыст? Зайдзіце ў Нацыянальны Мастацкі музей. Вы не ўбачыце там ніводнага фатаграфічнага твору ў калекцыях. І гэта для нас праблема, і для мяне персанальна. Бо калі ты разумееш, што для Мастацкага музею да гэтага часу, да 2015 года, у ніводную экспазіцыю не ўвайшла ніводная фатаграфія… Гэта катастрофа, якія дэманструе стан культуры, альбо стаўленне да культуры, альбо разуменне культуры…
Стаўленне да культуры, відаць, і хутчэй зверху, відаць, чым знізу. Таму што паралельна беларускае мастацтва фота развіваецца. Можна казаць увогуле пра адметнасць беларускай школы фатаграфіі?
Я думаю, што трэба пачакаць трошкі – і можна будзе казаць. Чаму? Таму што дагэтуль няма кніжкі па гісторыі беларускай фатаграфіі. Мы можам у прынцыпе сядзець і разважаць, але калі мы не ўпісалі асноўных гульцоў беларускай фатаграфіі, якія тут нарадзіліся і нават працавалі, у нашую гісторыю, пакуль мы не спрацавалі з гэтым міфам, вельмі цяжка казаць пра беларускую школу фатаграфіі.
І ў нас ёсць такія факты: напрыклад, затвор для маленькай камеры быў прыдуманы і зроблены менавіта на тэрыторыі Беларусі. І запатэнтаваны. І пасля гэтае вынаходніцтва дало магчымасць зрабіць маленькую камеру. Так што ў прынцыпе, з гэтым міфамі можна працаваць.
Бо калі Вы кажаце пра школу фатаграфіі, то гэта ў першую чаргу пытанне – ці мы прыдумалі сабе міфы, ці прыдумалі сабе нейкую сцяжынку, пра якую будзем усім расказваць. Бо гісторыя нашых суседзяў – Літва, Вялікае Княства Літоўскае, ну якое… Але пры гэтым – людзі выпрацавалі, людзі сабралі, падрыхтавалі, а самае галоўнае – стварылі інфраструктуру, каб гэта падтрымоўваць. У нас жа няма нават Музею фатаграфіі ці фатаграфічнай калекцыі ў музеі, ну пра што мы кажам. Пра якую школу можна казаць, калі нават такіх базавых рэчаў яшчэ не створана.
Фармальна – адукацыя фатографа існуе, ці трэба вучыцца самому?
Я лепш скажу словамі Марціна Пара…
…які, здаецца, не прыязджаў у Менск сёлета…
Ведаеце, каб прыехаў Марцін Пар, на перамовы трэба згубіць год. Я ўжо не кажу пра фінансавыя магчымасці. Марцін Пар – гэта вышэйшая планка… Дык вось, недзе ў сярэдзіне сваёй кар’еры ён сказаў так: «Я вельмі шчаслівы, таму што я не вымушаны зараз выкладаць». І гэта праўда, таму што навучыць фатографа немагчыма. Можна навучыць карыстацца камерай, можна даць нейкія базавыя рэчы, можна пашырыць кругагляд і сказаць – фатаграфія не толькі такая, яна вось такая і такая…
Вы можаце ў межах гэтай велізарнай цывілізацыі фатаграфіі ў прынцыпе зрабіць усё што заўгодна. Тое ж самае мы робім са студэнтамі. Ёсць школы, канешне ж. Ёсць і Акадэмія мастацтваў, якая раз на два гады набірае фатографаў, проста гэта прапанова розных, як мне здаецца, канцэпцыяў, розных фатаграфічных мысленняў. Таму кожны для сябе абірае. Ёсць вялікая колькасць фатографаў, якія маюць аўтарскія курсы.
Распавядзіце, калі ласка, падрабязней пра Марціна Пара. Вы казалі, што гэта і ёсць прыклад паспяховага мастака, а мы з гэтага пачыналі. Што ж такое поспех для фотамастака?
Марцін Пар – не паспяховы мастак. Ён – паспяховы бізнесмен ад фатаграфіі, і ў прынцыпе, як мне з даецца, адзін з самых таленавітых фатографаў, адзін з самых інтэлігентных людзей. Па-першае, ён зрабіў фантастычную кар’еру як фатограф. Уявіце сабе, што ён увайшоў у агенцтва MAGNUM (а гэта першае з свеце прафесійнае агенцтва фатографаў), калі большасць чальцоў гэтага агенцтва напісалі заявы, што яны выйдуць, калі ён увойдзе.
З-за скандальнага характару ягоных здымкаў?
Не, таму што ён змяніў правілы гульні. У агенцтве MAGNUM ад пачатку былі чорна-белыя фатаграфіі, гэта была сапраўдная журналістыка, гэта была праца з чалавекам, адсоўвалася ўся пастановачнасць і гэтак далей. Была такая шчырасць і адданасць працы. А Марцін Пар прыходзіў з гумарам, з іроніяй, з каляровай фатаграфіяй. Ён увайшоў. Канешне, ніхто не выйшаў. Але пры гэтым ён змяніў не толькі свет агенцтва, а свет фатаграфіі, ён прынёс абсалютна іншую візуальную мову. Плюс – у яго самая вялікая калекцыя фотакніг у свеце, плюс – ён адзін з самых знакамітых фатографаў і куратараў адначасова. Пры гэтым ён робіць як мінімум дзве-тры кнігі ў год. Ён вельмі прадуктыўны сапраўды, шмат ідэяў, паралельна – шмат працуе… Калі ён прыязджаў летась да нас, уявіце сабе, у яго на тым тыдні было тры адкрыцці выставаў па ўсім свеце, прычым адна з іх – у Эрмітажы. Ён вельмі старанна выбірае, куды яму ехаць і навошта.
І абраў Беларусь?
Ён абраў Беларусь, але гэта даўгая размова… Уявіце сабе, што я напісаў яму 110 мейлаў, каб ён прыехаў. Гэта сапраўды праца, каб такія людзі прыязджалі.
Добра, уявім, што я – студэнт і толькі чула пра Пара. Ці пазнаю я ягоныя працы сярод іншых?
Вы адразу пазнаеце, таму што Вы ведаеце такую фатаграфію. Гэта амаль квадратны кадр, гэта буйныя фарбы, часам гэта вельмі блізка да… не ведаю, да агурка, які ляжыць на стале…
То бок гэта нетыповы ракурс і перанасычанасць?
Не тое, што нетыповы… У першую чаргу гэта фарбы, таму што ён здымае з бліскавіцай.
Такі Ван Гог у фатаграфіі?
Вельмі добрая паралель. Ван Гог. Калі мы кажам пра фарбы, то канешне, гэта вангогаўскі стыль, на сто адсоткаў. Пры гэтым калі вы пабачыце ягоныя фатаграфіі, то заўважыце іронію і гумар, якія там ёсць. Уявіце сабе, што чалавек мае вялікую колькасць кніг пра не свае фатаграфіі. Калі ты гэта разглядаеш, ты разумееш, што толькі чалавек, які разумее прыроду фота і мае сапраўды тонкі ангельскі гумар, можа скласці за дзесяць10 гадоў цэлую калекцыю такіх фатаграфіяў.
Але калі ты зрабіў сабе імя, калі твае працы падпісаныя Марцінам Парам, то кожны аўтаматычна захопіцца тваім коцікам ці сабачкам… Вы ж кажаце, гэта паспяховы бізнесмен.
Зрабіць сабе імя, робячы дзве-тры кнігі ў год – гэта не зрабіць сабе імя. Гэта працаваць проста жудасна шмат, на самым максімуме. З іншага боку, прапанаваць свету новую візуальную мову – гэта таксама не зрабіць сабе імя. І з трэцяга сабраць самую вялікую калекцыю фотакніг – гэта трэба мець нешта ўнутры. Як мінімум культуру, выхаванне, адукацыю і гэтак далей. А пасля выдаць… (я, шчыра кажучы, чытаючы гэтую кнігу, не веру, што гэта можна зрабіць пры жыцці)…выдаць энцыклапедыю з трох частак, кожная – агромнага памеру, вагой у кілаграмы тры…
Вы іх чыталі?
Канешне. Яны ў мяне ёсць. Таму што без іх, без хаця б праглядання гэтых кніг ты проста не бачыш, не разумееш, якімі шляхамі ішла фатаграфія. Я не быў у яго ў тым прыватным доме, дзе ён жыве, але людзі, якія прыходзілі ў госці ці проста працавалі з ім, кажуць, што гэта не дом, а проста бібліятэка. Кнігі паўсюль. І адзіны пункт праграмы ягонага побыту ў Менску – гэта была кнігарня.
Ці можна ў прынцыпе ў фатаграфіі адкрыць яшчэ нешта новае, пры такой навале візуальнай інфармацыі?
Канешне, можна. Мы размаўлялі пра гэта на пачатку гутаркі – пра тое, што візуальная мова змяняецца.
Але я не пачула тады крытэраў – дакладней, пачула, што іх няма.
«Адкрыць»… Калі вы прапаноўваеце новы пункт гледжання на нейкія зразумелыя ўжо тэмы – то вось і ўсё, вы адкрываеце вельмі проста. Але тут пачынаецца гульня з сучасным мастацтвам. Фатаграфію вы ўжо не можаце разглядаць адарвана ад сучаснага мастацтва, бо гэта ўжо адзін кангламерат. І вы, прапаноўваючы нешта іншае, разумееце сістэму, усе яе слаі, як ішла гісторыя фатаграфіі. Вы павінны разумець. Бо ў адваротным выпадку – вельмі цяжка нешта новае прапанаваць.
Ёсць прыклады… Напрыклад, Раян МакГінлі, малады фатограф, які дзесяць гадоў таму стаў сусветнай зоркай. Ён проста ўзяў камеру і задакументаваў, візуальна вельмі прыгожа і па-новаму, але вельмі блізка, жыццё сваё і сваіх сяброў. Sex, drugs and rock and roll.
Цэнзуру як бы прарваў, у гэтым сэнсе?
У тым сэнсе, што ніводзін фатограф да яго так блізка і, я б сказаў, так шчыра (вельмі важнае слова), не ўвайшоў у сваё жыццё.
І гэта, як я разумею, Вы паказваеце адзін са шляхоў, як можна адкрываць нешта новае: унутр сябе, сваіх нормаў, забабонаў, цэнзураў, страхаў, сорамаў. Якія яшчэ ёсць шляхі?
Ну вось другі шлях вельмі складаны, як я ўжо казаў. Трэба быць падрыхтаваным, адукаваным, каб прапаноўваць новыя візуальныя мовы альбо новыя падыходы да візуальнай мовы фатаграфіі.
А фатографам у прынцыпе не замінае вось гэтая незлічоная колькасць візуальных карцінак, якія паўсюль? Мне часам падаецца, цяжка існаваць у такой колькасці кічу… Дарэчы, адна з удзельніц сёлетняга Месяцу фатаграфіі галандка Хэлен ван Мін: «У фатаграфіі зроблена ўсе – але яшчэ не мной!» Атрымліваецца, вы ж самі, фатографы, і заахвочваеце, і правакуеце – што кожны, у прынцыпе, можа. Бяры камеру – і наперад. Так?
Канешне. Толькі не «бяры камеру і наперад», а трэба сесці і думаць, і рыхтавацца і прапаноўваць тое, што цябе сапраўды турбуе.
То бок, падсумую: фармальная адукацыя неабавязковая. Ты павінен быць падрыхтаваным і ведаць, што ты хочаш сказаць…
…І выбраць медыум, з дапамогай якога ты хочаш гэта сказаць. Калі вы працуеце з медыум фатаграфіі зараз – то вы працуеце з сучасным мастацтвам агульна з вялікай колькасцю розных медыум, якія вы можаце спалучаць адразу…
А адказваючы на пытанне, перашкаджае ці не перашкаджае – я, напрыклад, год таму выдаліў дзве з паловай тысячы сяброў на Фэйсбуку і сабраў толькі тых, хто мне цікавы. Усё вельмі проста. І ў прынцыпе, тыя сябры, з якімі вы думаеце ў адным накірунку, перапісваецеся, бачыце іх спасылкі – і вы існуеце ў той інфармацыйнай прасторы, у якой хочаце.
Гэта мы гаворым пра інфармацыйную прастору і дачыненнем з сусветам праз экран манітору. А на вуліцы – не замінае Вам колькасць брыдкай рэкламы, брыдкія фотаздымкі?
Ну гэта супер непрыемна. Усё, што магу сказаць. Гэта для мяне вялікая праблема, шчыра кажу. У мяне з вакна бачны праспект, а ты ж усё роўна глядзіш у вакно. І гэта тая праблема, з якой трэба будзе жыць яшчэ дваццаць-трыццаць гадоў.
Ну хіба што Месяц фатаграфіі будзе выхоўваць свайго гледача…
Не-не. Я вельмі рацыянальна гляджу на гэта і разумею, на што мы можам паўплываць, а на што – не. І вяртаючыся да Марціна Пара як да знакамітасці – хацелася б знайсці фатографа, які на працягу апошняга году зрабіў праект, а лепш – кніжку. За дваццаць гадоў, я думаю, выйшла нешта каля дваццаці кніг у Беларусі. Гэта не тое, што нуль, гэта – нічога. І таму хацелася б, каб Месяц фатаграфіі быў такой добрай правакацыяй для фатографаў, каб рабіць праекты, рабіць кніжкі, каб з’яўляўся матэрыял, з якім можна было б працаваць і выстаўляць.
Пры гэтым – прыходзіць моладзь, наколькі я разумею. Хацелася б даведацца пра ўзровень нашай «маладой» фатаграфіі і пра тое, як стартаваць тым, хто адчувае ў сабе талент і імпэт.
Гэта пытанне ўнутранай энергіі і інвестыцыі ў сябе. Пачынаючы з таго, каб проста паехаць і паглядзець. Вось хто з нас, хто з творцаў ездзіў на Венецыянскае біенале? І тут ёсць дзве рэчы. Па-першае, падзеі гэтага тыпу амаль не існуюць у нашай інфармацыйнай прасторы, у якой мы тут жывем. І каб туды паехаць, трэба як мінімум размаўляць па-ангельску, бо калі ты прыехаў туды і хочаш зайсці ў галерэю ці хаця б напісаць мэйл, то трэба ведаць мову.
І гэта – той бар’ер, які адразу адкідае?
Адкідае нас у гэтую расейска-беларускамоўную прастору, і ты існуеш толькі ў ёй. Гэта першае. Па-другое, канешне, трэба грошы. Каб паехаць, ня ведаю, у Венецыю хаця б, дзе, зразумела, гатэлі і нават хостэлы дарагія. Так, гэта інвестыцыі, ты мусіш увесь час выдаткоўваць. Але пры гэтым ты вяртаешся адтуль з іншым досведам, з іншымі знаёмымі, гэта такі ланцуг знаёмстваў і абставінаў. Як французская мастачка, мы пазнаёміліся, яна прыехала сюды, мы сустракаліся, я дапамагаў, расказваў (яна рабіла вялікі праект), а потым яна мне прапаноўвае на біенале прыехаць – і гэтак усё складаецца ў нейкі такі пазл. Але без такіх вандровак, сустрэчаў, размоваў – проста не бывае.
Таму што ёсць за апошнія сто гадоў выбудаваныя шляхі: музеі, біенале, куратары, часопісы, крытыкі. І калі ты не функцыянуеш у гэтым свеце…
А калі ты пачаіковец? Вось я пачула слова «куратар» – гэта той чалавек, які зацікавіцца табой, калі ты нечага варты, і да цябе прыйдзе?
Не, ён ніколі не прыйдзе, вельмі рэдкія такія выпадкі, калі яны прыходзяць. Усё пачынаецца вельмі проста: амаль на кожным фота фестывалі ёсць партфоліо-рэв’ю. Ты плаціш грошы, прыязджаеш, паказваеш свае працы – і калі там нешта спрацоўвае, то атрымоўваеш выставу. І так пачынаецца. Выйграла тваё партфоліо-рэв’ю – у цябе выстава, нехта ўбачыў, нехта запрасіў… І пачынаецца такая праца. Я таксама праз гэта праходзіў, і па іншаму, без грошай, на жаль, не бывае.
Пра грошы… Ня так даўно ў адным з інтэрв’ю Вы сказалі так: «Калі знойдзецца чалавек, які зможа заінвеставаць у беларускае мастацтва ад 300 тысячаў долараў, то ў мяне ёсць добрая ідэя, як выдаткаваць гэтыя грошы». Як, Андрэй?
Ну, пра ідэю я зараз не буду расказваць, таму што мы, шчыра кажучы, ужо на гэтым шляху. Не, не 300 тысячаў, але ў нас ёсць першы капітал, каб зрабіць першы крок. Да канца года будзе зразумела. Я па-іншаму скажу: у нас ёсць згода на прыезд вельмі важнага чалавека ў Беларусь.
А калі казаць пра фатаграфію і 300 тысячаў – то тут усё вельмі проста: трэба музей, калекцыі і куратары. Патрэбнае месца, якое пачало б хаця б назапашваць увесь гэты матэрыял.
Ведаеце, у межах фантастычнага праекту «Радыус нулявых», які быў зроблены пяць гадоў таму, высветлілася, што нашыя музеі не назапашваюць свае прэс-рэлізы… І гэта такія рэчы, якія кажуць пра тое, як тут што дзейнічае. А патрэбны музей, які б назапашваў усю гісторыю беларускіх фотавыставак, пачаў бы на рэгулярнай аснове набываць фатаграфіі ў калекцыю, і выстаўляць працы фатографаў. У кантэксце сённяшняй размовы я б казаў пра музей, канешне, пра галерэйную дзейнасць і пра фармаванне калекцыі.
Андрэй Лянкевіч нарадзіўся ў 1981 г. у Горадні. Мае ступень бакалаўра гуманітарных навук у галіне эканомікі, атрыманую ў БДУ. У 2004–2005 вучыўся ў «Caucasus Media Institute» на семінары «World Press Photo» у Ерэване, Арменія. Выкладае курс па фотажурналістыцы ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце. Ад 2005 году супрацоўнічае з «European Press Photo Agency» (EPA), у 2007 далучыўся да «Anzenberger agency». У 2001–2008 гадах супрацоўнічаў з незалежнай беларускай газетай «Наша Ніва». Ягоныя працы публікаваліся ў «New York Times», «Le Figaro», «Newsweek», «Die Zeit», «Spiegel», «GEO», «GEO Lino», «International Herald Tribune». Меў больш як 60 персанальных і калектыўных выставаў у Еўропе, Азіі і ЗША, браў удзел у Беларускім павільёне Венецыянскай біенале ў Менску. Таксама працы Андрэя былі паказаны на фестывалі ў Арлі ў 2012 годзе.[vc_row][vc_column][/vc_column][/vc_row]
