Віно. Найтанейшае – самы хадавы тавар у аўталаўцы. Гарэлку на вёсцы не п’юць – дорага. Аднак у асартыменце мусіць быць усё – ад воцату да шампанскага.
Дарога лесам. Пясок. “Улетку во – горача! Пыл з дарогі ляціць – не вытрымаеш у кабіне, – кажа кіроўца Віктар. – А ўзімку машыну выцягваць даводзіцца. І страшна, стаіш пасярод лесу з грашыма, з таварам”. А пад’язджаем да вёскі Запур’е: “Вось! Тут нават помнік ёсць! У вайну немцы паўвёскі расстралялі – 40 асобаў… А хай бы іх усіх расстралялі! Цяпер бы во менш віна б пілі!”.
Мясцовыя жыхары ад радасці, што аўталаўка прыехала, вітальна ўскідваюць капелюшы. Аўталаўка паркуецца на пагорку. Адчыняе борт машыны, а там – усё, як у сапраўднай краме: кілбасаў 5 гатункаў, мяса, нават рыба.
Дзіўнавата назіраць, як у вёсцы людзі набываюць малако, тварог, нават буракі. Купляюць усё, апроч бульбы. Гэта адзінае, на што стае сілаў у сталых жыхароў ды што аплочваецца. Свіння – рэдкая з’ява. Карова – зусім архаічная. Куры трымае адзін падворак на вёску і ўсе ў суседкі набываюць яйкі.
“Ой, дзеўкі, а ў мяне сабака, халера яго бяры, захварэў. Жэрці скаціна не хоча!”, – зацягвае бабуля Агата каля аўталаўкі. “О! А ў Паўлаўны таксама занямог!”, – падхоплівае іншая. “Ты паглядзі, што нарабілася! Усё гэтыя кляшчы, халера!”, – рэзюмуе дзядуля. Тэма падаецца вычарпаная. Суседзі пераходзяць да іншага абмеркавання. “А што ж табе такую завіўку зрабілі, Іванаўна?!”. Іванаўна сціпла папраўляе хусту, каб менш было відаць, ды апраўдваецца. “Чаго! Добрая завіўка, гэта яно раскідалася, а як памыеш – дык меленька будзе!”, – супакойвае бабуля з завіўкаю ды дзіравымі галошамі на босую нагу. Вось і чарга Іванаўны, час выбраць прадукты, каб хапіла на 3 дні: “Мне 6 пачак “Прымы”, 3 бутэлькі віна, а піва ёсць? То хіба вазьму. 2 пачкі панцаку (пярлоўка), кефір, малако, 3 хлеба гэтага, ну, як яго, хазяйственнага… А! “Гаспадар”!
Прадавачка Ірына усё падае ды лагодна падказвае: “А мо селядца вазьміце – добры такі! Альбо во тваражок такі ўзбіты, ваздушны!”.
Тым часам кіроўца Віктар сядзіць на кукішках непадалёк машыны ды лузгае семкі. Самымі апошнімі затаварваюцца тыя, хто найніжэй у вясковай сацыяльнай лесвіцы. Яны бяруць толькі віно, часам – хлеб.
Запур’е – самая вялікая вёска на нашай трасе: да аўталаўкі прыйшлі ажно 8 чалавек…
Едзем далей. Зноў лесам. “Я ў аўталаўцы 15 гадоў працую. Вось тут раней яшчэ у 4 вёскі заязджалі – Маліннікі, Шылавічы, Грагі. Сёння там ніхто не жыве, ды хаты зносяць. Мясцовыя іх нават на дровы разбяраць не хочуць. А каму тая хата перашкаджае, хай бы стаяла! Во расейцы цяпер усё набываюць. Вунь, бачыце, хата з зялёным дахам. Ледзь стаіць. Яе масквіч за 20 тысяч долараў набыў. Але год ужо тут не з’яўляўся. Наняў чалавека, які дом даглядае. А вунь там з Сібіры сям’я прыехала, сасновае паветра дзецям лекар параіў. Расейцаў цяпер тут вельмі шмат”.
Працаўнікі аўталаўкі для жыхароў – больш за харчы. Апроч тэлебачання і віна – гэта адзіная падзея, занятак, а калі ў вёсцы ты адзіны жыхар – адзіная магчымасць двойчы на тыдзень з кімсьці паразмаўляць. Працаўнікоў аўталаўкі вясковыя жыхары бачаць значна часцей за дзяцей, якія з’ехалі ў горад. Усе адно аднаго добра ведаюць. “Во жанчынка ідзе! Малайчына такая! У яе дачка задыхнулася – не паспела інгаляра ад астмы выцягнуць. А муж з гора напіўся ды павесіўся. Двое малых засталося. Бабуля іх выгадавала! Во якія вымахалі. Ужо на скутэры во ездзяць”.
Чарговая вёска – Узбярэж. Аўталаўку ніхто не сустракае. Кіроўца трубіць ды чакаем, пакуль прыйдуць кліенты. “Але гэтая аўталаўка – абы-што! – скардзіцца Віктар. – Я за месяц на паліва 3 мільёны выдаю, а выручкі – 1,5. І кожная ж бабка цяпер адукаваная, У сельсавет тэлефануе, што ёй паложана, каб аўталаўка перад хатаю спынялася! Во такая бабуля нямоглая ідзе. Паўгадзіны ісці будзе! На двух калах. І аўталаўку ёй пад хатаю спыняй, а яна табе буханку хлеба купіць, а ты машыну ганяй. А я такіх нямоглых ведаю! Як толькі грыбы-ягады пойдуць, дык тая бабка палкі кіне ды ў лес пабяжыць! Як чорт па тым лесе бегаць будзе”.
Пакуль бабуля з вялікім намаганнем, паволі падыходзіць да машыны, кіроўца дадае – шмат каго дзеці на зіму забіраюць, тады палова вёсак пустыя стаяць. “А на лета во прывозяць назад. А што такой бабулі – ну, няма вады ў хаце. А колькі ёй той вады адной трэба! За дзень кубкам сабе наносіць з калодзежу!”, – смяецца Віктар.
Аб’язджаем і хутары, якія савецкая ўлада для фармальнасці аб’яднала ў вёску, але жыхары ўсцяж успрымаюць сябе асобным арганізмам ды ўладу не надта паважаюць. “Ой, дзеткі! Набуду толькі хлеб, грошай няма!” – здалёк крычыць у наш бок бабуля Наста, якой 87 гадоў. “А дзе ж твае грошы, бабка! Табе ж немцы як вывезенай на працы ў Нямеччыну плаціць мусяць! На той свет грошы не забярэш!”. “Ды дзе там плоцяць, адзін раз добра – далі калісьці, даўно яшчэ. А цяпер во гэтыя бл…і прыязджалі!”, – раззлавана крычыць бабуля. “Якія бл…і?! – дзівіцца кіроўца. – А каб іх пярун! Старшыня сельсавету! Ужо як снег сышоў, дык адразу прыбег! Майго каня, бачыш ты, падаткам абкладаць! Ды яшчэ пытаецца, а дзе вашыя куры? А я сабе думаю, зараз і курэй падаткам абкладуць. Ды ў срацы мае куры!!! А каб іх пярун!”.
Бабка Наста жыве з дарослым сынам, які ніколі не быў жанаты. Але ёй яшчэ пашчасціла! Сын дапамагае па гаспадарцы. Іншым пашанцавала менш. Самыя маладыя насельнікі навакольных вёсак маюць 50–60 гадоў – гэта сыны, якія жывуць з бацькамі, але не таму, што іх даглядаюць. Гэтыя “сыны” ніколі нідзе не працавалі і жывуць, а дакладней п’юць на бацькоўскую пенсію, якая часта на вёсцы складае мільён рублёў.
16-я гадзіна. Аўталаўка амаль з поўнаю крамаю прадуктаў вяртаецца ў сваё мястэчка. Лясная сцежка гэтак пыліць, што ў кабіне цяжка дыхаць і нічога не відаць наперадзе…
Вольга Швед, belsat.eu
